بەڵخە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary |
MFTG (لێدوان | بەشدارییەکان) No edit summary |
||
ھێڵی ١:
{{زانیاریدانی نیشتنگە
| ناوی فەرمی = بەڵخە
| ناوی خۆماڵی = Balkha
| ناوەکانی دیکە =
| جۆری نیشتنگە = گوند
| وێنە = پەڕگە:گوندی بەڵخە.jpg|وێنۆک
| قەبارەی وێنە =300px
| شرۆڤەی وێنە = دیمەنی گوندی بەڵخە
| وێنەی نەخشە =
| قەبارەی نەخشە =
| شرۆڤەی نەخشە =
| دەرزی نەخشە = Kurdistan Region
| شرۆڤەی دەرزی نەخشە = جێگەی لە [[کوردستان]]دا
| دەرزی نەخشە1 = Iraq
| شرۆڤەی دەرزی نەخشە1 = جێگەی لە [[عێراق]]دا
| latd = 35 |latm = 12 |lats = 00.3 |latNS = N
| longd = 46 |longm = 08 |longs =48.2 |longEW = E
| جۆری دابەشکراو = [[وڵات]]
| ناوی دابەشکراو = {{ئاڵا|کوردستان}}<ref>{{بیرخستنەوەی وێب|ناونیشان=http://krg.org/articles/detail.asp?lngnr=12&smap=03010300&rnr=140&anr=23911 |سەردێڕ=Kurdistan Regional Government |بڵاوکەرەوە=KRG |date= |}}</ref> <br /> {{ئاڵا|عێراق}}
| جۆری دابەشکراو1 = [[پارێزگا]]
| ناوی دابەشکراو1 = [[پارێزگای هەڵەبجە|هەڵەبجە]]
| جۆری دابەشکراو2 = [[گوند]]
| ناوی دابەشکراو2 =
| جۆری دابەشکراو3 =
| ناوی دابەشکراو3 =
| سەردێڕی دامەزران =
| ڕێکەوتی دامەزران =
| دامەزرێنەر =
| ھۆکاری ناونران =
| جۆری دەسەڵات =
| حیزبی سەرۆک =
| سەرناوی سەرۆک =
| ناوی سەرۆک =
| سەرجەمی ڕووبەر کم٢ =
| بەرزایی م = ١٥٠٠
| دانیشتووان لە =
|ژمارەی دانیشتووان =
| جۆری دانیشتووانناسی١ = زمان و ئایین
| سەرناوی١ دانیشتووانناسی١ = [[زمان]]
| زانیاریی١ دانیشتووانناسی١ = [[کوردی]] ([[هەورامی]])
| سەرناوی٢ دانیشتووانناسی١ = [[ئایین]]
| زانیاریی٢ دانیشتووانناسی١ = [[سوننە|سوننی]] [[شافعی]]
| جۆری کۆدی ناوچە =
}}
'''بەڵخە''' گوندێکە، کەوتووەتە [[قەزای هەڵەبجە]]، [[پارێزگای هەڵەبجە]]، [[باشووری کوردستان]].
سەر بە [[ناحیەی بیارەی]]ە.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = پێڕستی گوندەکانی باشوور | ناونیشان = http://www.zmanikurdi.com/renusi_zmani_kurdi/21/11.pdf |ڕێکەوتی سەردان= | بڵاوکەرەوە = | نووسەر = د. عەبدوڵڵا غەفوور | نووسەرەکانی‌تر = |قاڵب = |زمان = کوردی }}</ref>
بەڵخە یەکێکە لە شارەدێیەکانی هەورامانی لهۆنی [[عێراق]] دەکەوێتە سەر ڕێگەی نێوان [[سۆسەکان]] و [[دەگاشێخان]] . ڕووبەری بەڵخە فراوان و بەر بڵاوە کەو تووەتە نێوان [[سۆسەکان]] و [[پاڵانیان]] و [[هاوار]] و [[تاوێرە]] و [[خەرپانی]] و [[دەگاشێخان]] بەشی پشتەوەی چەند شاخێکی بەرزە بەناوی (جەژنگا و تەوەنێ و هەوارەبەرزە) بەشی پێشەوەی یان بڵێین بەردەمەکەی فراوانەودۆڵێکی کراوەیە دوریشی لە [[بیارە]]وە(٨کم) و لە [[تەوێڵە]]ەوە (٦کم)ە.
==ناو==
دوو بۆ چوون هەیە بۆ ئەم وشەیە:
* بۆ چوونی یەکەم دەڵێت: دوو برا بوون خەڵکی (بەڵخ)ی لای [[سەمەرقەند]] و بوخارا بوون هاتوون لەو دوو شوێنە(دێگە و دەرەنەجات) نیشتە جێ بوون یەکێکیان لە خوارەوە ئەوی تریان لە سەرەوە بەناوی ئەم دوو برایەوە ناو نراون بەڵخەی سەروو و بەڵخەی خواروو.
*بۆ چوونی ددوەم دەڵێت: ئەم شوێنە پرە لە (بەنگاو تاف) واتە [[تاڤگە]] وەک (وەر وەزەن و سەر وەزەن و وەزەنێ) ئەم تاڤگانەش بەبەردەوامی ئاوییان پیا دێتە خوارەوە و ئاوەکەش بەڵخی هەیە. -بەڵخ: جۆرەکلسێکە بەهۆی ئاوەوە لە ئاوە ڕۆکاندا دروست دەبێت بە تایبەت بەسەر بەرد و تاشەبەردەکاندا.زیاتر ڕەئی لەسەر ئەوەیە ئەم وشەیە لەمەوە هاتبێ واتە لەبەر بەڵخی زۆر لەم ناوچەیەدا ناو نراوە بەڵخە. هەندێکیش وادەگێرنەوە کە:(دێگە و دەرەنەجات) دوو دێ بوون....بەڵام لەکۆتایی سەدەی نۆزدەهەم دا (یاقوە سوری) تەوێڵەیی کەپیاوێکی ناوداری [[تەوێڵە]] بووە لکاتی کاروانیدا لە نزیک وەزەنێ لای داوە پاشان وەک هەوار هاتووە بۆ ئەم ناوەو ووتویەتی هەوارم لای بەڵخەکەیە لەمەوە ئەم ناوە پەیدا بووە. لە ساڵی (١٩٥٦) جادەی نێوان [[بیارە]] و [[تەوێڵە]] لێرەوە براوە ئەم بەڵخە گرنگی پێدراوەو دواتریش مزگەوت و قوتابخانە لێرەش کراونەتەوە.<ref>https://ckb.wikipedia.org/wiki/Balxa</ref>
==دانیشتوان==
ژمارەی دانیشتوانی بەڵخە لەساڵی(١٩٤٧) دا نزیکەی (٨٠)ماڵ بووە (خواروو (١٧) ناوەراست(٢٥) سەروو(٣٨)) لەئاماری ساڵی (١٩٥٧)بەڵخەی سەروو (٥١٢) کەس بووەو بەڵخە خوارووش (١١٠)کەس واتە: هەمووی نزیکەی (١٢٥) ماڵ بووە لەساڵی (١٩٧٨) کەبەڵخە ڕاگوێزراوە نزیکەی (٣١٥) خێزان بووە. تاساڵی (٢٠٠٣)نزیکەی (٥١٥) ماڵە کەلە بەڵخە و [[سلێمانی]] و [[هەڵەبجەی شەهید]] و [[هەڵەبجەی تازە]] و شارەکانی ترن.<ref>https://www.facebook.com/hawraman.tawlla/</ref>
==ڕاگواستن==
ڕاگواستنی بەڵخە لە (١٩٧٨/٨/٢٩) دا شارەدێی بەڵخە وەک گوند و شارۆچەکەکانی تری [[کوردستان]] بەر بارکردن و ڕاگواستن کەوتووە و گواستراونەتەوە بۆ ئۆردوگا زورەملێیەکانی ([[عەنەب]] و [[زەمەقی]] و [[سیروان]])دابەش کران بەسەر ئەو سێ کۆمەڵگەیەدا.لەم کاتەدا (٣١٥) خێزان بوون نزیکەی (١٥٠٠) کەس بوون (٢)مزگەوت و (١) خوێندنگە و (١) بنکەی تەندروستی و (١) گەرماوی گشتی و (٤) چایخانە و چەند دوکانێکی تیابووە. لەدوای ڕاپەرینەوە بەرەبەرە خەڵکەکەی گەڕوانەتەوەو دەستیان کردوەتەوە بەئاوەدانکردنەوەی ڕەز و باخ و باخاتەکانیان.
==شوێنەوار==
شوێنەوارە مێژووییەکانی ئەم ناوچەیە: (سوڵێ و زەڕیندۆڵ و هانە وتێ یا هانەی تا و سەربەڵخ و قەڵای خەسرەو ئاغا)
==مێژوو==
{{گوند و شارۆچکەکانی هەورامان}}▼
مێژووی دروست بوونی بەڵخە دەگەرێتەوە بۆ نزیکەی (٢٥٠)ساڵ لەمەو پێ
== سەرچاوەکان ==
{{سەرچاوەکان}}
[[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای سلێمانی]]
[[پۆل:گوندەکانی باشووری کوردستان]]
[[پۆل:گوندەکانی سلێمانی]]
[[پۆل:گوندەکانی هەورامان]]
[[پۆل:گوندەکانی هەورامانی عێراق]]
▲{{گوند و شارۆچکەکانی هەورامان}}
| |||