ساموێل بێکیت: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ولیەمی باوڪی مەساح بووە، و "ڕوی" دایڪیشی پێش ئەوەی شوو بڪات ڪاری پەرستاری ڪردووە، برا گەورەی ساموێل ناوی "فرانڪ" بووە، ئەو توندوتیژیە ئاینیەی ڪە دایڪی بەرامبەر ئەم دوو ڪوڕەی ڪردووە، وایڪرد ڪە بیڪێت لە قوڵایی ناخیدا توڕەبوون و ڕق و قینەیەڪی زۆری بەرامبەر بە تیۆلۆژیا و هەروەهاھەروەھا بەرامبەر بە دایڪی هەبێتھەبێت تا ماوەیەڪی زۆر.

بیڪێت لە هەمانھەمان ئەو قوتابخانەیە خوێندویەتی ڪە (ئۆسڪار وایڵد) تێیدا خوێندوویەتی، لە ساڵی 1932 چۆتە زانڪۆی (ترنتی) ڪە لەو سەردەمەدا زانڪۆیەڪی بەناوبانگ بووە لە دبلن، وە خەریڪی خوێندنی هەردووھەردوو زمانی فەرەنسی و ئینگلیزی بووە لە زانڪۆی ناوبراو، دوواتر و لە ساڵی 1927 بەڪالۆریۆس و لە ساڵی 1931 ماستەری لە هونەرھونەر وەرگرتووە. هەروەهاھەروەھا بیکێت دوو ساڵ لە فەرەنسا زمانی ئینگلیزی داوەتەوە.

بیڪێت هەرھەر لە فەرەنسا (جێمس جۆیس) دەناسێت، ڪە دوواتر دەبێتە یەڪێڪ لە هاوڕێھاوڕێ دڵسۆزەڪانی، ئەو قسەیە ڕاست نیە ڪە ئەڵێن بیڪێت بۆتە سڪرتێری جۆیس، هێندەھێندە هەیەھەیە بیڪێت بۆتە هاوڕێیەڪیھاوڕێیەڪی نزیڪی ئەو، وە لەبەر ئەوەی جێمس جۆیس چاوی بە تەواوی ڪـز ببون، بۆیە بۆ نووسینەوەی ڪارە ئەدەبیەڪانی ناچار پەنای دەبردە بەر ئەدیبە لاوەڪان، لێرەوە بیڪێت یەڪێڪ بووە لەو ئەدیبە لاوانەی ڪە یارمەتی نووسینەوەی ڪارە ئەدەبیەڪانی جێمس جۆیسی داوە. ساموێل بیڪێت تا ڕاددەی پەرستن سەرسام بووە بە جۆیس، تەنانەت لە شێوازی جگەرە ڪێشان و مەی خواردنەوەش لاسایی جۆیسی ڪردۆتەوە، هەمانھەمان ئەو پێڵاوانەشی لەپێ ڪردووە ڪە ئەو لەپێی ڪردوون.

ئەم سەرسامبوون و نزیڪبوونەوەی بیڪێت لە جێمس جۆیس وایڪرد ڪە لوسیای ڪچی جۆیس پەیوەندی خۆشەویستی ببەستێت لەگەڵ بیڪێتی لاو، ڪە لوسیا نەخۆشی دەرونیشی هەبووەھەبووە. ساموێل بیڪێت ماوەیەڪی ڪەم پێش مردنی، هەستاھەستا بە سووتاندنی تەواوی ئەو نامانەی ڪە لەگەڵ لوسیا ئالوگۆڕیان ڪردبوو، لە ئەرشیفەڪەی خۆیدا تەنیا یەڪ وێنەی لوسیای هێشتۆتەوەھێشتۆتەوە ڪە لە ڪاتی سەماڪردندا ڪێشراوە.

ساموێل بیڪێت لە ساڵی 1930 یەڪەم ڪۆمەڵە شیعری خۆی بڵاوڪردەوە، ئەم ڪۆمەڵە شیعرەی لەژێر ڪاریگەری نووسینەڪانی فەیلەسوفی گەورهگەورە (ڕێنیە دیڪارت)دا نووسیوە، بیڪێت تاوەڪوو ڪۆتایی ژیانی لەژێر ڪاریگەری ئەم فەیلەسوفە بووە. و جگە لە نووسینی شیعر، چەندین شیعری ئیتاڵی و فەرەنسی وەرگێڕاوە، ئەوەی جێگای سەرسوڕمانە ئەوەیە ڪە ڕەنگە بیڪێت یەڪەم ڪەس بوبێت هەندێڪھەندێڪ شیعری شاعیرانی سوریالی فەرەنسی وەرگێڕابێتە سەر زمانی ئینگلیزی، وەڪ ئەندرێ بریتۆن و پۆل ئێلوار.

هەروەهاھەروەھا بیڪێت ڪۆمەڵە شیعری ڕامبۆ و شاعیری ئیتاڵی (ئۆجینیۆ مۆنتالی) وەرگێڕاوە. بیڪێت لە پیریدا سەبارەت بە قۆناغەڪانی ژیانی و قۆناغی وەرگێڕانی شیعری شاعیران دەڵێ: لەو سەردەمەدا من گەنج بووم و لە توانامدا نەبووە خۆم هیچھیچ بڪەم، بەم ڪارە ویستومە شتێڪ ئەنجام بدەم.

شانۆنامەی (لە چاوەڕوانی گۆدۆدا) یەڪێڪە لە بەناوبانگترین شانۆنامەڪانی جیهان،جیھان، ڪە بیڪێت نوسەرەڪەیەتی، بەهۆیبەھۆی ئەم شانۆنامەیەشەوە ناوبانگێڪی زۆری دەرڪرد، ڪە بۆ یەڪەمین جار و لەساڵی 1953 لە هۆڵیھۆڵی شانۆیی (بابیلۆن) لە پاریس نمایشڪرا. بیڪێت سەبارەت بە نوسینی شانۆنامەڪە دەڵێت: لە ماوەی چوار مانگ و بە قەڵەمێڪی ڕەسساس و لەسەر یەڪێڪ لە تێنووسەڪانی قوتابخانە نووسیم.

لە ساڵی 1938دا، بیڪێت و یەڪێڪ لە هاوڕێڪانیھاوڕێڪانی بە شەقامێڪی پاریس پیاسە دەڪەن، لەناڪاو سواڵڪەرێڪ بێ هیچھیچ هۆڪارێکھۆڪارێک چەقۆیەڪ لە بیڪێت ئەدات، چەقۆڪە هێندەیھێندەی نامێنێ بگاتە سەر دڵی و بیڪوژێ، دووای ئەوەی ڪە بیڪێت چاڪدەبێتەوە، بۆ مەبەستی زانینی هۆڪاریھۆڪاری بریندار ڪردنەڪە سەردانێڪی زیندان دەڪات و لە هۆڪاریھۆڪاری ئەم ڪارە دەپرسێت و سواڵڪەرەڪەش لە وەڵامدا دەڵێ: گەورەم داوای لێبووردن دەڪەم، نازانم لەبەرچی ئەم ڪارەم کرد.

ئیتر بیڪێت لە سواڵڪەرەڪە خۆشدەبێت. ڕەنگە ئەم ڕووداوە هۆڪارێڪھۆڪارێڪ بوبێت بۆ ئەو تێڕوانینە بێهودەییەیبێھودەییەی بیڪێت ڪە بۆ جیهانجیھان هەیبوو،ھەیبوو، وەک زانراویشە بیڪێت پێشەنگی شانۆنامەی بێهودەییەبێھودەییە.

لە ساڵی 1969دا، پاداشتی نۆبڵ وەردەگرێت، بیڪێت لەوڪاتەدا لەگەڵ ژنی دووەمی ڪە ناوی (سوزان) بوو، لە پاریس دەبن، ڪاتێڪ ژنەڪەی هەواڵیھەواڵی وەرگرتنی پاداشتەڪە دەبیستێت دەڵێ: وای لەم ڪارەساتە!

چونکە وا تێگەیشتبوو وەرگرتنی ئەو پاداشتهپاداشتە هەمووھەموو شێوازی ژیانیان هەڵدگەڕێنێتەوەھەڵدگەڕێنێتەوە ڪە لەسەری ڕاهاتبوونڕاھاتبوون. بیڪێت بۆ ئەوەی نەڕوات پاداشتەڪە وەربگرێت، خۆی لە یەڪێڪ لە گوندەڪانی تونسدا حەشار دەدات، و یەڪێڪ لە هاوڕێڪانیھاوڕێڪانی و لە هەمانھەمان ڪاتیشدا بڵاوەڪاری بەرهەمەڪانیشیبەرھەمەڪانیشی بوو بە ناوی(جیرۆم لاندۆن) دەنێرێت، لەگەڵ ئەوەشدا بیڪێت دوواجار سوپاسی ئەڪادیمیای سویدی ڪرد. بیڪێت هاوڕێڪەیھاوڕێڪەی ڕاسپاردبوو سەرجەم بەهایبەھای پاداشتەڪە ڪە دەیڪردە نزیکەی 73 هەزارھەزار دۆلار، بۆ هونەرمەندەھونەرمەندە موحتاجەڪان خەرجبڪات.

لە ساڵی 1989دا، و دوای مردنی هاوسەرەڪەی،ھاوسەرەڪەی، ساموێل بیڪێتی پیر دەگوازرێتەوە بۆ خەڵوەتگەیەڪی پیری، و لە هەمانھەمان خەڵوەتگە و لە 22ی دیسێمبەری هەمانھەمان ساڵ ڪۆچی دوایی دەڪات. بیڪێت لە دوا مانگەڪانی ژیانیدا زمانی لەگۆ ڪەوتوە و نەیتوانیوە قسە بڪات. بیڪێت و هاوسەرەڪەیھاوسەرەڪەی لە گۆڕستانی (مۆنبرناس)ی پاریس نێژراون، لە نزیک گۆڕە ساددە و ساڪارەڪەی هەردووڪیانەوە،ھەردووڪیانەوە، بە تەنهاتەنھا تاقە دارێڪ ڕواوە، وەڪ ئەو دارە تەنهایەیتەنھایەی لە شانۆنامەی (لە چاوەڕوانی گۆدۆدا) هەیەھەیە.

سایتی *[http://jamshidstan.blogpost.com بلۆگسپات]