بەردەڕەش: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە
«{{دەقی ڕوونکردنەوە}} * بەردەڕەش، قەزا، ناوی قەزایەکە لە پارێزگای دهۆک * بەردەڕەش،...»ی لە جێی ناوەرۆک دانا
ھێڵی ١:
{{دەقی ڕوونکردنەوە}}
{{شوێنەکانی تر|بەردەڕەش}}
* [[بەردەڕەش، قەزا]]، ناوی قەزایەکە لە پارێزگای دهۆک
{{Infobox settlement
* [[بەردەڕەش، سرۆچک]]، ناوی گوندێک لە ناحیەی بەرزنجە، پاریزگای سلێمانی
|official_name = بەردەڕەش
{{ڕوونکردنەوە}}
|native_name =
|image_skyline =
|image_caption =
|pushpin_map = Iraq
|coordinates_region = IQ
|subdivision_type = وڵات
|subdivision_name = {{flag|Iraq}}
|subdivision_type1 = ھەرێم
|subdivision_name1 ={{flag|Kurdistan}}
|subdivision_type2 = پارێزگا
|subdivision_name2 = [[پارێزگای دھۆک]]
|subdivision_type3 = قەزا
|subdivision_name3 = [[قەزای بەردەڕەش]]
|latd=36|latm=30|lats=12.2|latNS=N
|longd=43|longm=35|longs=14.0|longEW=E
}}
'''بەردەڕەش''' شارۆچکەیەکی کوردستانە کە ناوەندی [[قەزای بەردەڕەش]] سەر بە [[پارێزگای دھۆک]]ە. <ref name="English Wikipedia-Bardarash">{{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = Bardarash | ناونیشان = http://en.wikipedia.org/wiki/Bardarash |ڕێکەوتی سەردان= ٢٧-٨-٢٠١١ | بڵاوکەرەوە = ویکیپیدیای ئینگلیسی |نووسەر = |زمان = ئینگلیسی }}</ref> شوێنێکی ستراتیژی ھەیە کە دەکەوێتە نێوان ھەر سێ پارێزگای [[پارێزگای مووسڵ|مووسڵ]] و [[پارێزگای دھۆک|دھۆک]] و [[پارێزگای ھەولێر|ھەولێر]]، بەردەڕەش لە سەردەمی [[عوسمانییەکان]]دا لە ساڵی ١٨٩٠ بووەتە ناوەندی ناحیە و بەم دواییە بە بڕیارێکی [[حکومەتی ھەرێمی کوردستان]] بوو بە ناوەندی قەزا.<ref>{{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = قایمقامی به‌رده‌ڕه‌ش : پێویستمان به‌ پڕۆژه‌ی زیاتر هه‌یه‌ | ناونیشان =http://kurdistantv.net/default1.aspx?page=articles&c=view&id=21676 |ڕێکەوتی سەردان= | بڵاوکەرەوە = مالپەڕى Kurdistan TV |نووسەر = شڤان گۆران |زمان = کوردی }}.</ref>
 
==ناوی بەردەڕەش==
زۆر بۆچوون ھەن لەسەر ناوی بەردەڕەش لەوانەیە لەوەوە ھاتبێت کە خاکەکەی خاکێکی رەشە و زۆر بەپیتە بۆ کشتوکاڵ، یانیش لە شاخی ڕەش ەوە ھاتووە کە شوێنێکە دەکەوێتە نزیک بەردەڕەش و کاتی خۆی ئەو شوێنە شوێنی گوند بووە.<ref name="test">{{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = مێژوویا به‌رده‌ره‌ش | ناونیشان =http://www.duhokgov.org/kurdi/index.php?action=qaza7 |ڕێکەوتی سەردان= | بڵاوکەرەوە = ماڵپەڕی پارێزگاى دهۆک |نووسەر = |زمان = کوردی }} .</ref> بۆچوونێکی دیکە ھەیە دەڵێت کە ناوی بەردەڕەش لە چیای بەردەڕەش ھاتووە کە دەکەوێتە رۆژھەڵاتی کوردستانی گەورە و لەبەر وشکە ساڵی و بێ بارانییەوە خەڵکەکەی لە دەڤەری [[گەرمیان]] و [[شەقڵاوە]]‌ و [[ڕەواندز]] ھاتوونەتە ئەم دەڤەرە و ناوەکەیان لەگەڵ خۆیاندا ھێناوە.<ref name="test">{{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = مێژوویا به‌رده‌ره‌ش | ناونیشان =http://www.duhokgov.org/kurdi/index.php?action=qaza7 |ڕێکەوتی سەردان= | بڵاوکەرەوە = ماڵپەڕی پارێزگاى دهۆک |نووسەر = |زمان = کوردی }} .</ref>
 
 
==دانیشتوانی بەردەڕەش==
دانیشتوانی قەزای بەردەڕەش ٨٥% [[گۆران]]ن و گۆرانیش لە زۆر تیرە و بەرەباوک پێکھاتوون لەوانە رەشگەری، چۆپانی، گێژ، بۆت، زەنگەنە، [[شێخ بزێنی]]، رۆژبیانی ، ئۆمەربل، مووسەیی، شاسواری و ھتد. بەشێوەیەکی گشتی دەڤەری بەردەڕەش لە سێ ناوچەی سەرەکی پێکھاتووە کە بریتین لە ناوچەکانی ناوکوڕ، بەربنی ، بۆتان و ھەر شوێنێک لەمانە تایبەتمەندی خۆی ھەیە.<ref name="test"/>
 
عەشیرەتی گۆران، کە زۆرینەی دانیشتوانی قەزای بەردەڕەش پێکدەھێنن، بە شێوەزاری تایبەتی خۆیان قسان دەکەن کە بە پێی ھەڵکەوتی جوگرافیایی ئەم شوێنە وا ڕێککەوتووە کە لە نێوان ھەردوو شێوەزاری [[کوردیی باکووری]] و [[کوردیی ناوەندی]] بێت. عەشیرەتی گۆران وەکو لەسەرەوە باس کراوە لە چەندین تیرە و بەرەباب پێکھاتووە کە بریتین لە: رەشگەری ٥٥% ، گێژ ٢٣% ، بۆت ١١% ، [[شێخ بزێنی]] ٢% ، خدری ١% ، زەنگەنە ١% ، ئەوانی دیکەش ٧ %. <ref> یاسین حەسەن گۆران، (گۆران لەنێوان زێی بادینان و رووباری خازر)، گۆڤاری خازر ژ. ٢ - ١٦</ref>
 
جگە لە گۆران عەشیرەتی دیکەش ھەن لە ناوچەکە کە دیارترینیان سورچی و زێبارین. ھەروەھا لە حەفتاکانی سەدەی بیستەم [[ڕژێمی بەعس]]ی رووخاو ھاوکات لەگەڵ ئەو سیاسەتە رەگەزپەرستانەییەی دژی کوردی باشووری کوردستان دەھێنا لە ڕاگواستن و تەعریب و ھتد... ژمارەیەکی زۆری خێزانی کوردی لە ناوچەکانی زوممار، ئەترووش، شێخان، رەبیعە ، مـرێبا گواستەوە بۆ ئەم ناوچەیە و زۆربەی زۆریان تاوەکو ئێستا لە قەزای بەردەڕەش ماونەتەوە.
 
==بەردەرەش لەسەردەمی رژێمی بەعسدا==
لەبەر ئەوەی خەلکی ئەم دەڤەرە کورد پەروەر بوون و رۆلێکی ھەبوو لە بزووتنەوەی ڕزگاریخوازی گەلی کورددا، دەبووایە خەلکی سنووری بەردەرەش لە ساڵی ١٩٧٩ – ١٩٨٠ کە ئەوسا ناحییەیێک بوو سەر بە قەزای ئاکرێ، و لەگەڵ خەڵکی قەزای ئاکرێ بکەونە سنووری ئۆتۆنۆمی، بەڵام بۆ ئەوەی ئامانجی خەڵکی ئەم دەڤەرە بەجێ نەگەیەنرێت رژێمی بەعس لەگەڵ دارودەستەکانی خۆیدا ھەستا بە ئەنجامدانی راپرسییەکی شەکلی لەسەر ئەم بابەتە و لە کۆتاییدا وای راگەیاند کە دەبێت سەر بە پارێزگای مووسل بێت.
ناحیەی بەردەڕەش لەساڵی ١٩٣٢ تاوەکو راپەرینی بەھاری ١٩٩١ی گەلی کوردستان ، ٢٩ کەس وەکو بەرێوەبەری ناحیە دەست بەکاربوونە. ھەروەھا دوای راپەڕینیش واتە لەساڵی ١٩٩١ تاوەکو ١٦/٧/١٩٩٥ کە رژێمی بەعس دامودەزگاکانی خۆی لە ھەموو شارو شارۆچکەکانی کوردستان کێشایەوە ، بەردەڕەش بێ بەرێوەبەری ناحییە بوو. ھەروەھا پرۆسەی پەروەردە بەردەوام بوو لە دەڤەرەکە تاوەکو ساڵی ١٩٩٥ کە بەرێوەبەری ناحیە کەوتەوە کار.<ref name="test"/>
 
==سەرچاوەکان==
{{reflist}}
 
{{پارێزگای دھۆک}}
کتێبی گۆرانەکان نووسینی ئەحمەد گۆران-۲۰۱۷
[[پۆل:شوێنە ئاوەدانەکانی پارێزگای دھۆک]]
{{کۆلکە}}