تەجوید: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

٥٬٠٨٥ بایت زیاد کرا ،  ٦ ساڵ لەمەوپێش
پەرەپێدان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
بNo edit summary
پەرەپێدان
ھێڵی ١:
'''تەجوید''' یان '''زانستی تەجوید''' ''({{بە [[عەرەبی]]: |علم التجوید}})'' ، یەکێکە لە زانستە ئیسلامیەکان، کە بریتیە لە چۆنیەتی خوێندنەوە و دەربڕینی وشەکانی [[قورئان]] بەچاکی و بەو شێوەیەی کە [[موحەممەد]] پێغەمبەری ئیسلام دەری بڕیوە.
 
ئەم زانستە سەری ھەڵدا لە سەدەی سێیەمی کۆچی دوای ئەوەی کە سنووری دەوڵەتی ئیسلامی فراوان بوو تا چەندین ناوچەی نا عەرەبی بگرێتەوە، جا ھەڵەکردن لە خوێندنەوە زۆر بوو بەھۆی موسڵمان بوونی چەند گەلانێکی جیاواز، جا زانایان ھەستان بە دانانی حوکم و یاسا و ڕێزمانی تەجوید.<ref>[[:ar:تجويد|ویکی عەرەبی.]]</ref>
 
== پێناسە ==
* لە زماندا، تەجوید وشەیەکی [[عەرەبی|عەرەبیە]] واتە (تحسین)، بریتیە لە ھێنانی شتێک بە چاکی.<ref>[http://www.zanstitajweed.com/kteb/kteb_3.html پەرتووک: زانستی باش خوێندنەوەی قورئان لاپەڕە ٦ - دلێر گەرمیانی.]</ref>
* لە زاراوەدا: زانستێکە بریتیە لە پێدانی ھەموو پیتێک ئەوەی ماف و شیاویەتی لە سیفەت و درێژکردنەوە و بە سووک و قوڕس خوێندنەوە و جگە لەمانەش. کە ئەمەش چۆنیەتی دەربڕین و خوێندنەوەیە ھەروەک چۆن پێغەمبەری ئیسلام دەری بڕیوە.
 
== حوکمی فێربوونی تەجوید لە ئیسلامدا ==
* لە زماندا، تەجوید وشەیەکی [[عەرەبی|عەرەبیە]] بریتیە لە ھێنانی شتێک بە چاکی.
زانایان ڕاجیاوازییان ھەیە لەسەر ئەمە، ھەندێک لە زانایان وەک [[ئیبن جەزەری]] پێیان وایە کە واجبە. ھەروەک ئیبن جەزەری لە [[پێشەکیی جەزەری|پێشەکییەکەی]] دەڵێت:
* لە زاراوەدا: زانستێکە بریتیە لە پێدانی ھەموو پیتێک ئەوەی ماف و شیاویەتی لە سیفەت و درێژکردنەوە و بە سووک و قوڕس خوێندنەوە و جگە لەمانەش. کە ئەمەش چۆنیەتی دەربڕین و خوێندنەوەیە ھەروەک چۆن پێغەمبەری ئیسلام دەری بڕیوە
{{شیعر
|والأخذ بالتجويد حتمٌ لازمُ
|من لم يصحح<ref>لە ڕیوایەتی تر دا ھاتووە دەڵێت (من لم '''یجود''' القرآن ..) بەڵام ئەمەی سەرەوە دروستترە.</ref> القرآن آثمُ
|لأنّهُ به الإله أنزلا
|وهكذا منه إلينا وصلا
}}
 
== سەرچاوە ==
* [http://www.zanstitajweed.com/kteb/kteb_3.html کتێبی زانستی باش خوێندنەوەی قورئان]-مامۆستا دلیر گەرمیانی
* [http://mawdoo3.com/تعريف_التجويد#.D8.AD.D9.83.D9.85_.D8.A7.D9.84.D8.A3.D8.AE.D8.B0_.D8.A8.D8.A7.D9.84.D8.AA.D8.AC.D9.88.D9.8A.D8.AF سایتی الموضوع]-تعریف التجوید
* [//ar.wikipedia.org/wiki/تجويد#cite_note-1 ویکیپیدیای عەرەبی]
 
بێگوومان کۆمەڵێک لە زانایانیش پێیان وایە کە سوننەت و موستەحەببە و واجب نییە بەڵام جائیز نییە ھەڵە لە خوێندنەوەی پیتەکان و حەرەکاتەکان (فەتحە و کەسڕە و..) و ھەندێ لە ئەحکامەکان بکات چونکە ئەمانە مانا دەگۆڕێت؛ کە ئەمەش لە زانستی تەجوید پێێ دەڵێن [[ھەڵەی ئاشکرا (تەجوید)|ھەڵەی ئاشکرا (لحن جلي)]] بەڵام جێبەجێ نەکردنی ئەحکامەکانی وەکو مەددەکان و ئەحکامی نوون تەنوینی ساکن و قەلقەلە و ئەمانە واجب نین دەچنە قاڵبی سوننەت و تەواوییەوە، ئەمەش ڕای ھەندێک لەزانایان و زانایانی سەردەمیش وەک [[ئیبنی عوسمین|ئیبن عوسەیمین]] و [[ساڵح فەوزان]] و چەند زانایەکی تریشە.<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=A3G7zV4qGZI ما حكم قراءة القرآن بدون تجويد؟-ابن عثیمین.]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=qwWqYoiHMjE هل لابد من تطبيق احكام التجويد عن تلاوة القرأن ؟ الشيخ صالح الفوزان.]</ref>، بەڵام فێربوون و زانینی بنەما و یاساکانی تەجوید (نەزەری) [[فەڕزی کیفایە|فەڕزی کیفایەیە]].<ref>پەرتووک:تیسیر أحکام التجوید - یحیى الغوثاني.</ref>
 
لە قورئانیش دا ھاتووە:
 
{{قورئان|سوورەت=٧٣|ئایەت=٤|ژمارە=١}} واتە: یاخود زیاتری بکەو دەوری قورئان بکەرەوە بە وردی و لەسەرخۆ.
 
{{قورئان|سوورەت=٢|ئایەت=١٢١|ژمارە=١}} واتە: دەستەیەک لەوانەی کتێبمان پێبەخشیون (قورئان) بەچاکی و بەوردی دەوری دەکەنەوە، ئەوانە باوەڕیان پێی ھەیەو باوەڕی پێ دەھێنن بەڵام ئەوەی بڕوای پێی نەبێت، ئا ئەو جۆرە کەسانە لە خەسارەتمەندو زەرەرمەندەکانن.
 
== ئامانج لە فێربوونی تەجوید ==
پاراستنی زمان لە ھەڵە لە خوێندنەوە قورئان و خوێندنەوە وەکو پێغەمبەر (وەک چۆن دابەزیوە).
 
ھەڵەش لە خوێندنەوەی قورئان دوو جۆرە ھەڵەن:
 
[[ھەڵەی ئاشکرا (تەجوید)|ھەڵەی ئاشکرا (لحن جلي)]]: ئەو ھەڵەیەیە کە کار لە لەفزەکان دەکات و مانایەکە دەگۆڕێت وەک گۆڕینی حەڕەکە یان گۆڕینی پیتێک بە پیتێکی تر وەکو گۆڕینی پیتی "ص" بە "س" و بێجگە لەمەش؛ ئەم ھەڵەیەش حەڕامە بە یەکدەنگی زانایان.
 
[[ھەڵەی شاراوە (تەجوید)|ھەڵەی شاراوە(لحن خفي)]]: ئەمەش ئەو ھەڵەیەیە کە ماناکە ناگۆڕێت بەڵام موخالەفەی یاساکانی تەجیود دەکات وەک کورتکردنەوەی مەدد و وازھێنان لە ئیقلاب و ئیخفا و ..ھتد، ئەم ھەڵەیەش حوکمەکەی مەکڕوھە (واتا ئەوەی وازی لێبێنێت لە پێناوە خوا ئەوا پاداشت دەکرێت لەسەری و ئەوەشی ئەنجامی بدات سزا نادرێت لەسەر نەکردنی).
 
== یاساکانی تەجوید ==
* [[بەسمەلە]]
 
* [[ئیستعازە]]
 
* [[مینگە]]
 
* [[دەرچەی پیتەکانی عەرەبی]]
 
* [[سیفاتی پیتەکانی عەرەبی]]
 
* [[درێژکردنەوەکان (تەجوید)|یاساکانی درێژکردنەوەکان (مەددەکان)]]
 
* [[یاساکانی میمی زەنەدار (تەجوید)|یاساکانی میمی زەنەدار]]
 
* [[یاساکانی نوونی زەنەدار و تەنوین (تەجوید)|یاساکانی نوونی زەنەدار و تەنوین]]
* [[یاساکانی نوون و میمی شەددەدار (تەجوید)|یاساکانی نوون و میمی شەددەدار]]
* [[قەڵەوکردن و لاوازکردن (تەجوید)|قەڵەوکردن و لاوازکردن (تەفخیم تەڕقیق)]]
* [[یاساکانی ڕاء (تەجوید)|یاساکانی ڕاء]]
* [[یاساکانی لامی گۆی خودا (الله)|یاساکانی لامی گۆی خودا]]
* [[سەکت (قورئان)|سەکت]]
 
== سەرچاوەكان ==
<references />
[[پۆل:زانستە ئیسلامییەکان]]
[[پۆل:خوێندنەوەی قورئان]]