ئەلبەرت ئاینشتاین: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب +یشەی ئەکادیمی
No edit summary
ھێڵی ٦١:
|خێزان = [[میلێڤا ماریک]]&nbsp;(١٩٠٣–١٩١٩)<br />[[ئێلسا لۆڤەنتال]]&nbsp;(١٩١٩–١٩٣٦)
}}
'''ئەلبەرت ئاینشتاین''' ;(لەدایکبوون [[١٤ی ئازار]]ی[[١٨٧٩]] - کۆچی دوایی [[١٨ی نیسان]]ی 88[[١٩٥٥|١٩]])<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/181349/Albert-Einstein ئینسایکلۆپیدیای بریتانیکا</ref> زانایەکی [[ئەڵمانی]] بوو کە توانی پەرە بدات بە بیردۆزە ڕێژەییە تایبەتی و گشتییەکان کە یەکێکە لە دوو پایەکانی فیزیای مۆدێرن.<ref>Zahar, Élie (2001), ''Poincaré's Philosophy. From Conventionalism to Phenomenology'', Carus Publishing Company, [http://books.google.com/?id=jJl2JAqvoSAC&pg=PA41 Chapter 2, p.41], ISBN 0-8126-9435-X.</ref><ref>{{cite doi|10.1098/rsbm.1955.0005}}</ref> ئەم زانایە زیاتر ناسراوە بەھۆی یاسای [[یەکسانی بارستە-وزە]] ({{Nowrap|1=''E'' = ''mc''<sup>2</sup>}}) کە ناسراوە بە "بەناوبانگترین ھاوکێشەی جیھان"<ref>David Bodanis, ''E&nbsp;=&nbsp;mc<sup>2</sup>: A Biography of the World's Most Famous Equation'' (New York: Walker, 2000).</ref> وە ھەروەھا توانی [[خەڵاتی نۆبڵ]] بۆ [[فیزیا]] لە ساڵی [[١٩٢١]] بەدەستای بھێنێت بۆ پەرەپێدان و باسکردنی [[دیاردەی کاریگەری کارۆڕووناکی]] و بە گشتی دادەنرێت بە کاریگەترین فیزیازانی سەدەی بیستەم.<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/181349/Albert-Einstein ئینسایکڵۆپیدیای بریتانیکا ، ئەلبەرت ئاینشتاین]</ref> ئاینشتاین خەڵکی [[ئەڵمانیا]] بوو بەڵام لەبەر دۆخی تایبەتی [[ئەڵمانیا]] لەو سەردەمە کۆچی بۆ [[ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا]] کرد و تا کۆتایی ژیانی لەوێ مایەوە. ئەنیشتاین بە باوکی [[فیزیای نوێ]] دادەنرێت. <ref>Zahar, Élie (2001), ''Poincaré's Philosophy. From Conventionalism to Phenomenology'', Carus Publishing Company, [http://books.google.com/?id=jJl2JAqvoSAC&pg=PA41 Chapter 2, p.41], ISBN 0-8126-9435-X.</ref> بیردۆزی لە زۆر بوارەکانی [[بیرکاری]] و [[فیزیا]] و [[گەردوونناسی]] و ھەروەھا زۆر بیروبۆچوونی کۆکردۆتەوە لە ھەریەکە لە [[کات]] و شوێن و [[ڕووناکی]] و ھێزی کێشکردن.
 
لە سەرەتای دەستپێکردنی ژیانی زانستیدا، ئاینشتاین پێی وابوو کە میکانیکی [[ئیسحاق نیوتن|نیوتنی]] ئیتر نەیدەتوانی یاساکانی [[میکانیکی کلاسیکی]] و یاساکانی [[کادی ئەلەکترۆمەگنەتیسی]] ڕێکبخات. کە ئەمەش بووە ھۆی سەرھەڵدانی و پەرەپێدانی بیردۆزەکەی بەناوی بیردۆزی [[ڕێژەیی تایبەت]]. دواتر ھەستی بەوە کرد کە ناوەرۆکی [[بیردۆزی ڕێژەیی]] دەتوانرێت پەرەی پێ بدرێت بۆ یاساکانی [[کادی ڕاکێشان]] (gravitational fields). پاشان لەگەڵ بڵاوکردنەوەی دوایین بیردۆزی دەربارەی [[ھێزی ڕاکێشان]] لە ساڵی ١٩١٦، پەڕەیەکیشی دەربارەی [[ڕێژەیی گشتی|بیردۆزی ڕێژەیی گشتی]] بڵاوکردەوە.<ref>[https://en.wikipedia.org/wiki/Albert_Einstein ویکیپیدیای ئینگلیزی]</ref>