ماددەی تاریک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دروست کراو بە وەرگێڕانی پەڕەی «مادة مظلمة»
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد وەرگێڕی ناوەڕۆک
دروست کراو بە وەرگێڕانی پەڕەی «مادة مظلمة»
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد وەرگێڕی ناوەڕۆک
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Hot_Dark_Matter.tif|وێنۆک|250x250پیکسڵ|وێنەیەك كە بەتیشكی سینی گیراوە لەلایەن ROSAT كە كڵپەی گازەكان دەردەكەوێ لەئەنجامی راكێشانیان لەلایەن هێزیكی گەورەی كۆمەڵێك پۆلە گەلەئەستێرەوە بەڵام هێزی راكێشان كۆمەڵە هێزێكی گەورە تێپەر دەكا دواتریش هێزێكی زیاتر كە هۆكارەكەی ماددەی تاریكە.]]
لە زانستی گەردوونناسیدا (ماددەی تاریك) یان(ماددەی نادیار) یان (ماددەسماددەی رەش) ماددەیەكی گومانكراوە بۆ لێكدانەوەی بەشێكی گەورەی بارستایی گەردوون .ناتوانرێ بەبەكارهێنانی تەلیسكۆبەكان راستەوخۆ ماددەی تاریك ببینرێ لەكاتێكدا كە نەدەنێردرێ و نە رووناكیش هەڵدەمژێ یاخود هەر تیشكدانەوەیەكیتری كارۆموگناتیسی لەهەر ئاستێكی گرنگ.لەبریلەجیاتی ئەوە پەنادەبردرێتە بەر بوونی ماددەی تاریك ئەوەش و تایبەتمەندیەكانی لەمەر  شوێنەواری هێزی  راكێشان كە جێبەجێ دەكرێ لەسەر ماددەی بینراو،تیشكدانەوە،بینای  گەردوونی گەورە.
بەگوێرەی تیمی رەوانەكراوی بلانك وە پاڵپشت بەنموونەی پێوەری زانستە گەردوونیەكان  كۆمەڵێك هێز-بارستایی لە گەردوونی زانراو ماددەی ئاساییان تێدایە بەرێژەی 4.9٪ ، ماددەی تاریك بەرێژەی 26.8٪،وە هێزی تاریكیش بەرێژەی 68.3٪.
 
وە بەم شێوەیە ماددەی تاریك رێژەی 84.5٪ پێكدێنێت لەكۆی ماددەی گەردوونی لەكاتێكدا وزەی تاریكی و ماددەی تاریكی رێژەی 95.1٪ ناوەرۆكی گشتی گەردوون پێكدێنێ .