ئێڤاریست گالوا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

|ناو = ئێڤاریست گاڵواگالوا Évariste Galois

'''ئێڤاریست گاڵواگالوا''' ({{بە فەڕەنسی|Évariste Galois}}) ماتماتیکزان و شۆڕشگێڕی [[فەڕانسەوی]] بوو. گاڵواگالوا لە ژمارەی یەکەمین کەسەکان بوو کە بەردی بناغەی [[بیردۆزی گرووپەکان]]ی داڕشتدانا و لێکۆڵینەوەکانی ئەو شۆڕشێکی لە لقی [[جەبر]] بەرپا کرد و بە هۆی بیردۆزی گاڵواگالوا بابەتگەلێک وەکوو هەژمار گرینگی خۆیان لەدەست دا و بە جێگای هەژمار چەمکەکان و پێکهاتەگەلێک وەکوو [[گرووپ]]، [[حەڵقە]] و [[مەیدان]]، جێگای خۆیان کردەوە. [[بیردۆزی گالوا]] بوو بە هۆی ئەوەی بتوانن چەند مەسەلەی بەناوبانگی بیرکاری که لەمێژ بوو کاریان لەسەر دەکردن، شیکاری بکەن یەکێک لەوان سەلماندنی ئەوە بوو شیکاریی جەبری بۆ [[هاوکێشە]]ی [[چەندتێرمی]] پلە ۵ و سەرتر بوونی نییە. و هەروەها بابەتەگەلێک وەکوو [[سیانەیی گۆشە]]، [[تەربیعی بازنە]] بە یارمەتی بیردۆزی گاڵوا چارەسەر کران.

گاڵواگالوا لە ڕێکەوتی ۲٨ تشرینی یەکەم ۱٨۱۱ لە [[پاریس]] لەدایک بوو. تەمەنی ۱۴ یان ۱۵ ساڵ بوو بەجێی خوێندنی وانەکانی قوتابخانە خەریکی خوێندنەوەی [[ئەندازە]]ی [[لۆژاندر]] بەرهەمەکانی [[لاگرانژ]] و داهێنانەکانی [[ئابێل]] بوو. ناوبراو دوای ئەوەی نەیتوانی لە تاقیکردنەوەکانی قوتابخانەی پۆلی تێکنیک سەرکەوێت و بڕواتە زانکۆ و بە تایبەت بە هۆی ئەوەی ئاشنایەتی لەگەڵ زانایانی بەناوبانگ نەبوو چۆ دە ڕیزی ڕاپەرینەکانی سیاسی، ناوبراو کۆماریخوازێکی تووندڕەو بوو و لەسەر ئەو باوەڕە بوو:

گاڵوا دوای ئەوەی چەند مانگ لە بەندیخانەدابوو، ئازاد کرا؛ و تەمەنی نزیک بیست ساڵ و حەوت مانگ دەبوو کە لە یارییەکی [[دۆئێل]] لەسەر کچێک بریندار بوو و کوژرا. هەندێک کەس لەسەر ئەو باوەڕە بوون دووژمنە سیاسیەکانیسیاسییەکانی گاڵوا بە هێنانە مەیدانیهێنانەمەیدانی ئەو کچە پیلانێکیان بۆ گاڵوا ڕێکخست و لە دوایدا مەسەلەی شەڕافەتیان کردە بیانوو و بە دۆئێلەک کە ئەنجامەکەی دیار بوو کوشتیان.<ref>Bourgne, R. ; J. -P. Azra (1962). Écrits et mémoires mathématiques d'Évariste Galois. Paris: Gauthier-Villars</ref>