چیای کوردان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
چاکسازیی نووسە عەرەبییەکان، چاکسازیی خاڵبەندی، چاکسازیی ژمارەکان
بەسەرداچوونەوە، خاڵبەندی، خاوێنکردن، ڕینووس/ڕستەبەندی
ھێڵی ١:
[[File:چیای کوردان خۆرئاوا.png|thumb|چیای کوردان خۆرئاوا]]
'''چیای کوردان''' یان '''چیای کورمانجان''' ناوچەیەکی شاخاویەلەپارێزگایشاخاوییە، لە ئەفرین([[پارێزگای عەفرین]])لەی [[خۆرئاوایخۆراوای کوردستان]] و باکوریباکووری خۆرئاوایخۆراوای [[سوریاسووریا]]ی ئەمڕۆسەربەپارێزگایئەمڕۆ. حەلەبە،سەر بە [[پارێزگای حەلەب]]ە. عەرەبەکان لەچوارچێوەی بە[[عەرەب]] کردنی [[کوردستان]] ئەم ناوەشیان گۆڕیوە، لەسەرەتادالە سەرەتا کردیان بە([[جبل العرب]]) پاشان لەبەرھەبوونیلەبەر ھەبوونی ھەمان ناو لەسوریاناچاربوونلە سووریا ناچاربوون بیکەنبی کەن بە ([[جبل حلب]])کوردنشینانی ئەم ناوچەیەبەھۆی ململانێی نێوان [[سەفەویەکان]] و [[عوسمانیەکان]]([[١٥١٤]]) تووشی ڕاگواستن بوونەوەبۆناوچەی [[خوڕاسان]]ی [[ئیران]] بە بیانوی ئەوەی پاڵپشتی [[سەفەویەکان]] دەکەن وەھەروەھابوونەتەھۆی پەکخستنی کاروانە [[عوسمانیەکان]] لە[[ئیسلامبۆڵە]]وە بۆ[[حەلەب]] لەوێشەوەبۆ[[میسر]]، ئەو [[کورد]]انەی کەئێستالەخۆراسانی باکوری خۆرھەڵاتی [[ئیران]] نیشتەجێبوون لەسەرکەلتورو [[زمانی کوردی]] ماون.
 
کوردنشینانی ئەم ناوچەیە بەھۆی ململانێی نێوان [[سەفەوییەکان]] و [[عوسمانییەکان]] ([[١٥١٤]]) تووشی ڕاگواستن بوون بۆ ناوچەی [[خوڕاسان]]ی [[ئێران]] بە بیانووی ئەوەی پاڵپشتی سەفەوییەکان دەکەن، و بوونەتە ھۆی پەکخستنی کاروانەکانی [[عوسمانییەکان]] لە [[ئیستەمبوڵە]]وە بۆ [[حەلەب]] لەوێشەوە بۆ [[میسر]]، ئەو [[کوردانی خۆراسان|کورد]]انەی کە ئێستا لە خۆراسانی باکووری خۆرھەڵاتی ئێران نیشتەجێبوون لەسەر کولتوور و [[زمانی کوردی]] ماون.
لەبەرگرینگی ناوچەکەلەکاتی کێشانی [[سنور]]ی ([[تورکیا]]-[[سوریا]])دابەش کرالەنێوانیان بەڵام زۆرینەی بەر[[فەڕەنسیەکان]] کەوت کەئەوکات حوکمی سوریایان دەکرد، ناوچەی [[عەفرین]] یاخودچیای کوردان ناوچەیەکی شاخاوی ناوەندیەکەبەرزیەکەی(٧٠٠-١٢٦٩)م، بەرزترین لوتکەی ئەم ناوچە شاخاویەبریتیەلە([[گرێ مەزن]])کەڕووبەری پانەکەی (٥٥)کم دەبێت لەگەڵ درێژی(٧٦)کم کەدەکاتە(٣٨٥٠)کم دووجا وەئەمەش یەکسانەبە %٢ ھەمووخاکی [[سوریا]].
 
لەبەرگرینگیلەبەر ناوچەکەلەکاتیگرنگیی ناوچەکە لە کاتی کێشانی [[سنور]]یسنووری ([[تورکیا]]-[[سوریا]]) چیاکە دابەش کرالەنێوانیانکرا لەنێوانیان، بەڵام زۆرینەی بەر[[فەڕەنسیەکانفەڕەنسییەکان]] کەوت کەئەوکاتکە ئەوکات حوکمی سوریایانسووریایان دەکرد،دەکرد. ناوچەی [[عەفرین]] یاخودچیاییان چیای کوردان ناوچەیەکی شاخاوی ناوەندیەکەبەرزیەکەیناوەندییە کە بەرزییەکەی (٧٠٠-١٢٦٩)م،م دەبێت، بەرزترین لوتکەی ئەم ناوچە شاخاویەبریتیەلە(شاخاوییە بریتییە لە [[گرێ مەزن]])کەڕووبەری کە ڕووبەری پانەکەی (٥٥)کم٥٥کم<sup>٢</sup> دەبێت لەگەڵ درێژی(٧٦)کمدرێژیی کەدەکاتە(٣٨٥٠)کم٧٦کم دووجاکە وەئەمەشدەکاتە ٣٨٥٠کم<sup>٢</sup> و ئەمەش یەکسانەبە %٢ ھەمووخاکیھەموو [[سوریا]]خاکی سووریا.
 
== سەرچاوەکان ==