ئەندەلوس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ھەروەک یۆنانی و فینیقیەکان نیشتەجێ بوون لە ھەندێ شار و ناوچەی ئیبیریا, [[ڕۆمان]] داگیریان کرد و گۆڕیان بۆ ولایەتێکی ڕۆشنبیری ڕۆمانی و ئاینی کاسۆلیکی, دوای ئەوەی کە بیروباوەڕی ئاریۆسی بڵاو بوو لە ناویاندا, و ڕۆمان سەرکەوتن لە گۆڕینی زمانەکەیان بۆ [[لاتینی]]. و بلاوی بیروباوەڕی ئاریۆسی لە ناو خەڵکی ڕەسەنی ناوچەکە کاریگەری ھەبوو لەسەر [[ئیسلام]] بوونیان دوای فەتحی ئیسلامی لەبەر نزیکی ئەو بیروباوەڕە لە بیروباوەڕی ئیسلامیەوە.

 

 

ئەندەلوس دابەش دەبوو بۆ چەند دەوڵەتێکی بچوک و ناکۆک دوای ڕوخانی [[دەوڵەتی ئەمەوی]] ساڵی ٣٩٩ک, دیارترینی ئەو دەوڵەتە بچوکانە بەنو عیباد بوولە ئەشبیلیە وبەنی ھود بوو لە سەرقستە وبەنو ئەفتەس بوو لە بەتلیۆس وبەنی زی لنون بزز لە تەڵیتڵە, ومەمالیکی ئیسپانی کاسۆلیکی فراوان بوو لەسەر حسابی ئەوان تا توانیان دەست بگرن بەسەر تەڵیتلە, ئەمەش وای کرد کە پاشاکانی مورابیتون کە لە باکوری ئەفریقیا دوڵەتێکی بەھێزیان دانابوو بچن بۆ فریاکەوتنی برا ئاینیەکانیان لە ئەندەلوس و [[ئیسپانیا]]ی کاسۆلیکیان تێک شکاند لە داستانی زەلاقەدا.

==شارستانی ئیسلامی==

 

 

 

==هه‌ندێك لە شار و هەڕیمەکانی ئەندەلوس==

شارێکی ئیسپانیایە کەوتە ژێر دەسەڵاتی ئیسلامیەوە وەک ھەموو شارەکانی تر بەڵام لاوازی ئەیگرتەوە لە ھەڵوەشانی حوکمەتە ئیسلامیەکە, قوتە کاسۆلیکیەکان بە خێرایی چوونە ناویەوە وگرتیان. شارەکە ئاسەواری شارستانیەتێکی گەورەی ئیسلامی تیا ماوەتەوە کە مێژوو نوسە موسڵمان ویەھودی ومەسیحیەکان سەرسام بوون پێی کاتێک سەردانیان کردووە.

 

 

 

===کتێبخانەکان===

===لە ڕووی سیاسەوە===

 

 

===لە ڕووی کۆمەڵایەتیەوە===

===لە رووی بنیاتنانەوە===

 

 

===لە ڕووی بەڕێوەبردنەوە===

===لە ڕووی ڕۆشنبیریەوە===