گەرمیان: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Wryia (لێدوان | بەشدارییەکان) No edit summary |
Wryia (لێدوان | بەشدارییەکان) No edit summary |
||
ھێڵی ١:
گەرمیان
گەرمیان ناوچەیەكی بەرفراوانە دەكەوێتە باشوورو باشووری رۆژهەڵاتی [[ھەرێمی کوردستان]] ([[باشووری کوردستان]])، ئاووهەوایەكی گەرم و وشكی هەیە، ناوچەیەكی تەخاتان و ڕووتەنە.
شارەكانی [[کەرکووک]]، [[كەلار]]، [[کفری]]، [[چەمچەماڵ]]، [[دووزخورماتوو]]، [[خانەقین]]، [[جەلەولا]]، [[مەندەلی]] و [[بەدرە]] دەگرێتەوە.
[[File:Image008.jpg|thumb|rihgt|نەخشەی ناوچەی گەرمیان]]
==ناوی گەرمیان==
گەرمیان، واتە وڵاتی گەرم یان ناوچەی گەرم، لەوشەی باگرمی ــ ییەوە هاتووە، واتە ناوچە گەرمەكان بەرامبەر بەوشەی زۆزان،واتە ناوچە ساردەكان، كە لەدوو‌وشەی دژ بەیەكدا بەدی دەكرێت "گەرمەسێر ــ سەردسێر" بۆیە دەكرێت ئاو‌و هەوا بكرێتە بنچینەی جیاكردنەوەی ناوچەی گەرمیان لەناوچەی كوێستان یان ناوچەكانی تری وەكو [[هەورامان]]، [[شارەزوور]] و [[قەرەداخ]]، [[شارباژێر]]، [[پشتدەر]]، [[بتوێن]]..
==سنوری جوگرافی==
سنووری جوگرافی گەرمیان لەباكوورەوە لەشوێنی ئاوێتەبوونی چەمی [[دەردەوێن]] لەباشوری [[دەربەندیخان]]، لەگەڵ ڕووباری [[سیروان]]، بەرەو رۆژئاوا، لەباشوری شاخی [[گوڵان]] و [[زەردە]] و [[سەگرمە]] بۆ باكوری ناحیەی [[سەنگاو]]، بەرەو رۆژئاوای بۆ [[تەكیەی كاكەمەند]] بۆ سەر ڕووباری [[زێی بچوك]] لە باشووری ناحیەی [[قەرەناو]].
لەرۆژئاواشەوە بەڕووباری [[زێی بچوك]] دا لە[[قەرەناو]]ەوە بۆ باشووری، تا دەگاتە بەرزاییەكانی [[حەمرین]]، لەباشووریشەوە لەشوێنی یەكگرتنی [[زێی بچوك]]و بەرزاییەكانی [[حەمرین]] بەرەو رۆژهەڵات بەبناری باكوری [[حەمرین]]دا، تا دەگاتە نزیكی ناحیەی ([[جەلەولا]] ــ قەرەغان)ی سەر رووباری [[سیروان]].
لەڕۆژهەڵاتەوە لەناحیەی ([[جەلەولا]] ــ قەرەغان)ەوە بەڕووباری [[سیروان]]دا، بۆ باكوور تا دەگاتە جێگەی تێكەڵ بوونی چەمی [[دەرەدوێن]]و [[سیروان]]، لەباشوری [[دەربەندیخان]]دا.
بەمەش هەریەكە لە شار و شارۆچکەكانی [[کەکووک]]، [[كەلار]]، [[کفری]]، [[چەمچەماڵ]]، [[خانەقین]]، [[دووزخورماتوو]]، [[مەندەلی]]، [[بەدرە]]، [[پێباز]] (باوەنور)، [[ڕزگاری]] (سمود) [[سەرقەڵا]]، [[جەلەولا]]، [[سەعدیە]]، [[جەبارە]]، [[قەرەتەپە]]، [[جەسان]]، [[مەیدان]، [[قۆرەتوو]]، [[تەكیەی كاكەمەند]]، [[تەكیەی جەباری]] و [[شۆڕش]] دەگرێتەوە.
==پێكهاتەی ئیداری گەرمیان==
ئەو ناوچە فراوانەی كە بە گەرمیان دەناسرێت، بەدرێژایی مێژووی ناوچەكە و [[عێراق]]یش تەنها یەك ناوەندی پارێزگای لێبووە كە [[كەركووك]] بووە.
لەزۆربەی سەردەمەكاندا لەڕووی ئیداری و سەربازییەوە گەرمیان سەر بەناوەندی [[كەركووك]] بووە، لەسەردەمی دروست بوونی دەوڵەتی [[عێراق]] هەر زوو بەهۆی دۆزینەوەی نەوت لەناوچەكەدا هەوڵی گۆڕینی جوگرافی و ئیداری ناوچەكە دراو قەزای [[خانەقین]] گواسترایەوە بۆ سەر پارێزگای [[دیالە]] و دواتریش لەدوای [[بەیاننامەی 11ی ئازار]]ی 1970، بۆ بچوكتر كردنەوەی سنوری جوگرافیای [[كەركووك]] لەساڵی 1975 دا ناحیەی شێروانە ناوەكەی گۆڕا بۆ "سەرقەلعە" و 21 موقاتەعە لە ناحیەی شێروانەی پێشوو خراونەتە سەر قەزای تازە دامەزراوی [[كەلار]]، دیارە بەئەمەش ڕێگەیان خۆش كرد بۆ ئەوەی قەزاكانی [[كەلار]] و [[چەمچەماڵ]]و [[کفری]] و [[دووزخورماتوو]] لە [[كەركووك]] جیا بكرێتەوە‌و بخرێنە سەر [[پارێزگای سلێمانی]] و [[پارێزگای تكریت]] و [[پارێزگای دیالە]] كە بەپێی فەرمانی كۆماری 608 لەساڵی 1975 و فەرمانی كۆماری (41) لە 1976 ناوی [[كەركوك]]یش بەپێی هەمان فەرمان گۆڕا بۆ التأمیم. هۆكاری دەركردنی ئەم هەموو فەرمانەش بونی نەوت‌و هەروەها گۆڕینی باری دیمۆگرافی ناوچەكە بوو بەتایبەتی [[كەركوك]] و کە ئەوەش بە قۆناغی یەكەمی تەعریب دەناسرێت.
لەدوای ڕوخانی رژێمی [[بەعس]] و ئازادكردنی عێراق لەچنگ دەسەڵاتی دیكتاتۆرییەت و سنوری ئیداری [[گەرمیان]] پچڕپچڕە‌و ناوەندێكی بەڕێوەبردنی نەبوو، چونکە ئەو یەکە ئیدارییەی کە بەناوی [[کەرکووک]]ەوە لە [[دەربەندیخان]] دروسکرابوو هەڵوەشێنرایەوە.
دابەش بوونی ئێستای ئیداری ناوچەی گەرمیان بەم شێوەیەیە:
قەزاكانی [[كەلار]]، [[چەمچەماڵ]] و [[کفری]] ئێستا ئیدارەیەكی سەربەخۆیان هەیە كە پارێزگایەكی ناڕەسمیە ناوی نراوە [[ئیدارەی گەرمیان]].
لەئێستادا قەزای [[خانەقین]] و ناحیەی [[مەندەلی]] و سەر بە [[پارێزگای دیالە]]ن و قەزای [[بەدرە] و ناحیەی [[جەسان]]یش سەر بە [[پارێزگای واست]]ن، [[دووزخورماتوو]]ش سەر بە [[پارێزگای سەلاحەدین]]ە، ئەم ناوچانەش لەدەستووری عێراقدا بە [[ناوچەی جێناكۆكەکان]] ناویان براوە.
[[كەلار]] وەكو شارێكی گەورە‌و ناوەندی بەڕێوەبردنی [[گەرمیان]] دەركەوتووە، بەیەكێك لەگەورەترین قەزاكانی [[عێراق]] و [[ھەرێمی کوردستان]] دادەنرێت لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە.
==ئاووهەوا==
ناوچەی گەرمیان ئاو و هەوایەکی ووشک و گەرمی هەیە لە هاویندا، پلەی گەرمای لە هەندێک ڕۆژدا بەرز دەبێتەوە بۆ ٥٠ پلەی سەدی. زستانیشی سارد و کەمبارانە، لە زۆربەی ناوچەکانی گەرمیان بەفر نابارێت.
گەرمیان ناوچەیەکی
==سەرچاوەكان==
*جاسم محەمەد ناهیدە تاڵەبانی، ئەنفالی گەرمیان رەهەندە ئابوری‌و كۆمەڵایەتییەكانی
*محەمەد شاكەلی، گەرمیان رابردووی نزیك‌و ئایندە، چاپخانەی كاردۆ، سلێمانی
*كەریم ئەحمەد محەمەد، چەند هەنگاوێك بەرەو چارەسەركردنی كێشەی كەم ئاویی و وشكەساڵی لەگەرمیان، گۆڤاری كەركوك
پۆل:جوگرافیا
| |||