یەکێتیی سۆڤیەت: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل دەستکاری بە بەرنامەی مۆبایل
ب گەڕاندنەوەی دەستکارییەکانی Mazn jodon (لێدوان) بۆ دوایین پێداچوونەوەی Min.neel
ھێڵی ٣٦:
 
== مێژووی دامەزراندن ==
لە ١٧ەی ئۆکتۆبەر ساڵی [[١٩١٧]] بە بە بڕیارو پلانێکی نەخشە بۆداڕێژراوی پێشوەختی [[ڤلادیمیر لێنین]] <ref>http://www.stel.ru/museum/Russian_revolution_1917.htm</ref>و زۆرایەتی مەکتەبی سیاسی و کۆمیتەی ناوەندی حزبی سۆسیال دیموکراتی کرێکاری ڕووسیا[[بەلشەڤی]] و بە فەرماندەیی [[لیۆن ترۆتسکی]]<ref>ڕۆڵی تڕۆتسکی لە شۆڕشی ئۆکتۆبەر ، http://www.trotsky.net/russian_revolution.html</ref>، کرێکاران و سەربازان و جوتیاران و ژنان و لاوانی ڕێکخراو لە حزبی بەلشەفی و شوراکاندا لە ھەموو لایەکەوە ھێرشیان بردە سەر حکومەتی کرنیسکی کادیت و ھاوکارەکانی لە سۆسیال شۆڕشگێڕەکان و مەنشەفی یەکان و لە ماوەیەکی کەمدا و بە کەمترین زیانی گیانی، کە لە ژمارەی پەنجەکانی مرۆڤێک تێپەڕی نەدەکرد، دەستیان بەسەر کۆشکی زستانەی حکومەت لە پێترۆسبورگدا گرت و زۆربەی سەرانی حکومەتیان دەست بەسەر کرد. ئەمەش بووە سەرەتای چەخماخەیەک بۆ ھیرَش بردنە سەر زۆربەی ھەرە زۆری دامو دەزگاکانی حکومەتی کرنیسکی لە سەراسەری روسیا بەم شێوە لە کەمترین ماوەدا حزبی بۆلشەڤی بۆ یەکجاری کۆتایی بەدەسەڵاتی چەند سەدەی ئیمپراتۆری تزاری و ھەشت مانگەی حکومەتی بۆرژوایی کرنیسکی ھێناو لە جێگای دا دەسەڵات و حکومەتی کۆماری شورایی کرێکاران و جوتیان و سەربازان، کە ڕێکخراو بوون لە شوراکان و ئەرتەشی سوردا، ڕاگەیاند.
 
== جوگرافیا ==
یەکێتی سۆڤێت چۆن دامەزرا ؟؟؟
لە ساڵی ١٩٩١ کە ئەوکات یەکێتیی سۆڤییەت لە گەورەترین ڕووبەری دا بووە لەمێژووی وڵاتەکە ئەوا ئەوکات ڕووبەرەکەی زۆرتر بووە لە ٢٢ ملیۆن کیلۆمەتر چوارگۆشە کە گەورترین وڵاتی ئەوکات بووە لەڕووی ڕووبەرەوە وە شەشەمین وڵاتیش بووە لەڕووی ژمارەی دانیشتوانەوە
== کۆمارە پێکھێنەرەکان ==
پێرستی کۆمارەکانی سۆڤیەت لەمانە پێکھاتبوون<ref>پێرستی کۆمارەکانی سۆڤیەتی p://en.wikipedia.org/wiki/Republics_of_the_Soviet_Union#The_republics_and_the_dissolution_of_the_Soviet_Union
 
</ref> کەلەدوای ١٩٩١ زۆرینەیان لەم یەک دەوڵەتییە جیابوونەوە.
یەکێتی سۆڤێت کە لە نیوەی یەکەمی سەدەی بیستەم تا کۆتایی سەدەی بیستەم واتا بۆ ماوەی 70 ساڵ زیاتر حوکمی باکوور و ناوەڕاست و ڕۆژهەلات و تەنانەت بەشێك لە ڕۆژئاواش لە ژێردەستی ئەم یەکێتیەدا بوو .
# [[ڕووسیا]]
 
# [[بیلاڕووس]]
'''دامەزراندن'''
# [[ئۆکرانیا]]
 
# [[مۆلدۆڤا]]
لە ئۆکتۆبەری 1917 پاش کودەتای بۆلشەڤیکەکانی ڕووسیا بەڕابەرایەتی ئەبێڵ مانکۆرۆڤ و لیۆن ترۆتسکی و ڤلادمیر لینین و جۆسێڤ ستالین بیروباوەڕی مارکسیزم یان کۆمۆنیزم (شوعی)لە ڕووسیا چەسپا.و لە1917 تەختی پاشایەتی ڕۆمانۆڤ تزاری ڕووسیا ڕووخا و کودەتا کاران (بۆلشەڤیکەکان)یەکیان گرت و کۆماری کۆمەنیستی ڕووسیایان پێكهێنا و لینین بووە یەکەم سەرۆک کۆمار و دەستووری خۆی چەسپاند.
# [[گورجستان]]
 
# [[ئەرمەنستان]]
هەر لەگەڵ بۆلشەڤیکدا مانشەڤیک دروست بوو کە ئەویش لقێکی کودەتاکاران بەسەر تزار نیکۆلای دووەمەوە بوو.دواتر حزبی ڤۆلڤشەڤیک یش دروست بوو.
# [[ئازەربایجان]]
ئەم سێ حزبە (بۆلشەڤیک.مانشەڤیک.ڤۆلڤشەڤیک)یەکێتیەکیان پێك هێنا بەناوی یەکێتی سۆڤێتی ڕووسیا.
# [[کازاخستان]]
 
# [[ئوزبەکستان]]
'''بەهێز بوون'''
# [[تورکمانستان]]
 
# [[قرغیزستان]]
لە دوای مردنی لینین لە 1922 جۆسێڤ ستالین لە کۆنگرەی حزبدا خۆی کاندید کرد بۆ پۆستی سەرۆک کۆمار و لیۆن ترۆتسکی دوورخستەوەو دواتر لەناویبرد.خۆی بووە تاکە پاڵێوراوی کۆمەنیستەکان.پاش بوونی بە سەرۆک کۆمەڵێ چاکسازی کرد و بچووکترین هەلە مردن بوو.ستالین بنەمای خۆی دانا بەناوی ڕێبازی کۆمەنیستی ستالینیزم .لە سایەی ستالینەوە بیروڕای کۆمەنیست گەیشت بە تەواوی ئاسیا و 14 کۆمار هاتنە پاڵ ڕووسیا و بەهەموویانەوە یەکێتی سۆڤێتیان پێكهێنا.
# [[تاجیکستان]]
 
# [[ئەستۆنیا]]
وە چین و هندستان و کەمبۆدیا و ڤێتنام ی باکوور و ژاپۆن و کۆریای باکوور و ڕۆمانیا و ئەلمانیای ڕۆژهەلات لە ماوەی جەنگی سارد بوونە هاوپەیمانی ڕووسیا و کۆمارەکانی پێکنەر.
# [[لیتوانیا]]
 
# [[لاتڤیا]]
بەشێوەیەکی گشتی
لە ماوەی حوکمی ستالیندا بنەما چەسپا و وەک لە کتێبەکەی (کاریچێرا)ی کاپتنی چەتەی دەریا کە لە 1633 نووسیویەتی ئەڵێت :-چاوەڕێ بن لە ئایندەدا ئاڵایەکی سوور لە ڕۆژهەلات دائەمەزرێ و بیروڕای خۆی ئەچەسپێنێ بەسەر گەلانی ئاسیادا .تا کە هێزیش کە ئەتوانێ بیوەستێنێ ڕۆژئاوایەکانن کە دژی بیروڕان....
 
 
 
'''کۆمارەکانی یەکێتی سۆڤێت'''
1922 بۆ 1991
 
1-ڕووسیا
 
2-بیلا ڕووسیا
 
3-ئۆکرانیا
 
4-مۆلدۆڤیا
مۆلدۆڤیا لەسەردەمی ئیمپراتۆریەتی ڕووسیشدا یەکێك بووە لە ناوچەکانی ژێر دەسەلاتی و هەرێمێكی ستراتیژی بووە کە تزار کردبوویە هەرەشە بۆسەر عوسمانیەکان
 
5-گورجستان
 
6-ئەرمینیا
ئەرمینیا یەکێكی تر بووە لە هەرێمە گرنگەکان بۆ سۆڤێت.لێرە هەموو مافێك درابوو بەنەتەوەکان و لە ئەرمینیا ئەدەبیاتی کوردی سۆڤێتی سەریهەڵدا بەڕابەرایەتی جاسمی جەلیل و عەرەبی شەمۆ و چەندانی تر.
 
7-ئازەر بایجان
 
8-کازاخستان
 
9-ئۆزباکستان
 
10-تورکمانستان
 
11-قیرغستان
 
12-تاجیکستان
 
13-ئەصتونیا
 
14-کۆماری لیتوانیا
 
15-کۆماری لاتیڤیا
 
ئەم کۆمارانە کە بەیەکێتی سۆڤێتی کۆمەنیست ناسراون ڕووبەری زیاد لە 22 ملیۆن کم یان لە یەکێتی سۆڤێت پێكهێنابوو.بەلام پاش سەربەخۆبوونی چیچان ئەوانی تریش بەدوایدا بوونە هۆی هەلوەشانەوەی یەکێتی سۆڤێت
[[پەڕگە:USSR Republics Numbered Alphabetically.png|thumb|١٥ کۆمارەکەی سۆڤیەتی پێش هەڵوەشاندنەوە]]
 
== سەرکردەکانی یەکێتیی سۆڤیەت ==
# [[ڤلادیمیر لینینلێنین]]
# [[جۆزێف ستالین]]
# [[نیکیتا خرۆشۆڤخرۆشچوڤ]]
# [[لیۆنید برێژنیڤبریژنیڤ]]
# [[یوری ئاندرۆپوڤ]]
# [[کونستانتین چرینینکۆ]]
# [[میخایل گۆرباشۆڤگۆرباچیڤ]]
 
== ڕۆژانی پشوو لە یەکێتیی سۆڤیەت ==
Line ١١٥ ⟶ ٧٩:
* ٧ی تشرینی دووەم ڕۆژی گەورەترین شۆڕشی سۆشیالیستی ناسراو بە شۆڕشی ئۆکتۆبەر
 
== ھەڵوەشانەوەی یەکێتی سۆڤیەتسۆڤیەتی ساڵی ١٩٩١ ==
* لە ساڵی ١٩٨٧ز یە‌کیە‌تی سۆڤێت پلانی ترۆشکای پە‌سە‌ند کرد کە ناوە‌ڕۆکی پلانە‌کە ئە‌وە بو کە کۆمپانیا پیشە‌سازیە‌کان خۆیان بە‌رھە‌مە‌کان دروست بکە‌ن لە بازارا ساغی بکە‌نە‌وە کە لە پێشدا لە‌سە‌ر داوای دە‌وڵە‌ت کاڵاکانیان دروست دە‌کرد، بە‌ڵام کۆمپانیا و کارگە‌کان ئامادە نە‌بون بۆ ئە‌م جۆرە بە‌رھە‌مھێنانە کە وای کرد پیشە‌سازی زۆر دواکە‌وێت
* دابە‌زینی نرخی نە‌وت کە ئابوری یە‌کیە‌تی سۆڤێت پشتی پێوە دە‌بە‌ست بە‌ھۆی ئە‌وە‌ی وڵاتانی [[کە‌نداوی عە‌رە‌بی]] ڕێژە‌ی دە‌رھێنانی نە‌وتیان زیاد کرد بە‌تایبە‌ت سعودیە کە سێ ئە‌وە‌ندە نە‌وتی زیاتر دە‌رھێنا، ھە‌ر ئە‌م ھۆکارە‌ش بوو بووە ھۆی داگیر کردنی کوێت لە‌لایە‌ن عێراقە‌وە و پاشان شە‌ڕی [[گە‌ردە‌لولی بیابان]]
 
* نە بونی پیشە‌سازی پێداویستسە سە‌رە‌کیە‌کانی مرۆڤ وە‌کو جل و بە‌رگ و پێڵا... کە یە‌کیە‌تی سۆڤێت زۆربە‌ی ھاوردە دە‌کرد و خە‌ڵکی ڕیزی زۆر درێژیان بۆ دە‌گرت
یەکێتی سۆڤێت کە بە رابەرایەتی ڤلادیمیر لینین لە 1917 بۆ 1922 دامەزرا و لە 15 کۆمار پێكهاتبوو کە بە یەکێتی سۆڤێت ناسراوە .لە ساڵانی 1980 جلەوی ڕۆژهەلاتی ئەوروپای لە دەست دا .بەڵام بەتەواوی لە سەرەتای 1990 دا ئەوروپای لەدەست دا بەهۆی سەربەخۆ بوونی کۆماری (لیتوانی.ستۆنی.لیتۆنی)
* نە‌بونی خۆراکی پێویست لە وڵاتدا بە‌تایبە‌تی لە ساڵی ١٩٩٠و١٩٩١ لە‌وکاتە‌دا یە‌کیە‌تی سۆڤێت داوای یارمە‌تی لە چە‌ند وڵاتێک دە‌کرد وە‌کو:سوریا...
 
یاسای بنەڕەتی یەکێتی سۆڤێت ڕێگای دابوو کە 15 کۆمارەکەی دەستی لە هەر کات و ساتێ دا بێ سەربەخۆ بن.سەربەخۆ بوونی ئەم کۆمارانە بە دوای یەکدا سیاسەتی سۆڤێتی لاواز کرد.
 
سەربەخۆ بوونی ئەم سێ کۆمارە بۆشاییەکی زۆری لە سۆڤێتدا پەیدا کرد.ئەم بۆشاییە ش بەهۆی گۆرانکاریەکانی گۆرباشۆڤ لە بناغەی سۆڤێتدا وای کرد کە لە ماوەیەکی کورتدا سۆڤێت بروخێ.
وە هۆکاری تریش زۆرن بە تایبەت بوریس یەلتسن کە هاوڕێی گۆرباشۆڤ بوو.
 
یەڵتسن لە یەکەمین کۆنگرەی شوعیەتدا (کۆمەنیست)کە لەسەردەمی گۆرباشۆڤدا ئەنجام درا .وتارێكی پێشکەش کرد کە لایەنگری پرۆسترۆیکا و بەرنامەکانی گۆرباشۆڤی دەکرد.گۆرباشۆڤیش لە مۆسکۆ پۆستێكی پێدا .
دەتوانین بڵێین هۆکارێك کە یەکێتی سۆڤێت لە کۆتاییەکانی سەدەی بیستەم هەرەسی هێنا یەلتسن بوو.
 
---------------------------2------------------
لە سەرەتای ساڵی 1991 حیزبی کۆمەنیستی ڕووسیا .یەکێتی لە دەست دابوو بەهۆی سەربەخۆبوونی کۆمارەکان و نەمانی کەسە مەزنەکان .وە ناکۆکیەکانی گۆرباشۆڤ و یەلتسن .بەواتایەکی تر دوو هاوڕێ وڵاتێكیان بەڕێوە دەبرد کە ڕێك نەدەکەوتن لەسەر کاروبارەکان .هەر چەندە حوکمی رەها بە دەست گۆرباشۆڤ بوو.
 
سوپا بەهێزەکەی یەکێتی سۆڤێت تاکە فاکتەری یەکگرتنەوەی کۆماری دایک بوو .بەڵام هەموو شتێ لە 1991 دا پێچەوانە بۆوە .کۆماری گورجستان کە لە ئپریلی 1991 دا سەربەخۆ بوو لە هێزی سوپای کۆمەنیستی کەمکردەوە.وە ئەمەش چەندین بزووتنەوەی سەربەخۆبوون لەو سوپا بەهێزەی پێكهێنا و لە جلەو چوونە دەر
 
لە گەڵ دەستپێكی ئەم شۆڕشانەدا .گۆرباشۆڤ دەستی لە کارکێشایەوە.
دەستلەکارکێشانەوەی گۆرباشۆڤ و هاتنی یانیۆڤ کارێكی زۆر هەڵە بوو لە کۆتاییەکانی حوکمی سۆڤێتدا .
-------------------------3-----------------------------
بەرلەوری بچینە سەر ئاکام و دەرئەنجامەکامی 19ی ئووتی 1991 .پێویستە بە کورتی باسی هۆکارەکانی شکستی کودەتا ڕزگاری خوازەکان بکەین .
 
هۆکاری یەکەم :- دەستتێوەردانی سیاسی چەند وڵاتێكی خۆرئاوا .بەتایبەت ئەمریکا
 
دووەم :-دژایەتی کردنی خەلکی ڕووسیا لەو بیرو ڕایەی کە هەبوو دەربارەی یەکێتی سۆڤێت .
زۆرێك پێیان وابوو کە پارتی کۆمەنتیست باشترین پارتە و لایەنگری سەختیان دەکرد .
یەکێ لەوانە ''سێرگی شویگۆ"" و ""سێرگی لاڤرۆڤ"" کە ناڕەزایەتیان دەردەبری لەبەرامبەر کودەتا چییەکانی مۆسکۆ
 
ئەم دوو کەسایەتیە ئێستا وەزیری بەرگری و دەرەوەی ڕووسیان .
 
هۆکاری سێیەم :-بناغەی کودەتاکە بابەتێكی بەهێز نەبوو و نیوەچڵ بوو.کە نەدەتوانرا پشتی پێ ببەسترێ بۆ کودەتا .
 
هۆکاری چوارەم :-گۆرانکاری لە بیر و ڕای کودەتا لەلایەن ڤلادمیر کریۆچكۆڤ .
 
هۆکاری پێنجەم :-دەستلەکارکێشانەوەی وەزیری بەرگری ((یازۆڤ)) و هاتنی لۆکیناڤ
 
ڕێكخراوی 'گرادۆسکی کراگرۆڤ' هەموو ئەم هۆکارانەی بە شکستی کودەتا و هەروەها هەرەس هێنانی یەکێتی سۆڤێت داناوە .وە هەروەها پەرتەوازە بوونی سوپای کۆماری دایک و لاوازبوونیان هۆکاری شەشەمی شکستن .
 
-------------------------------4------------------------
گۆرباچۆڤ بە پێگەیەکی لاوازەوە گەڕایەوە مۆسکۆ .و شەپۆلی سەربەخۆ بوون لە یەکێتی سۆڤێت بەردەوامی هەبوو .وە یەلتسن سەرۆک کۆماری ڕووسیا ڕۆڵی زۆری گێڕابوو لە شکست پێ هێنانی کودەتا .
 
وە دوو ئەندامە کەی کۆمەنیست و K.G.B سێرگی شویگۆ و لاڤرۆڤ بێدەنگیان هەلبژارد و هەلوێستیان نەما .ئەمەش پلانی پوتین و یەلتسن بوو .
 
گۆرباچۆڤ ناچاربوو بکەوێتە ژێر دەستی سەرۆک کۆمار بۆ بووژاندنەوەی وەزارەتی بەرگری و چەند وەزارەتێكی تر لەسەر بنەمای 6 خالی سەرەکی .
 
گۆرباچۆڤ بەبڕیارێك هەموو بارەگا حزبیەکانی کۆمەنیستی داخست و قەدەغەی کرد بکرێنەوە .ئەمەش لە کاتێ دابوو سۆڤێت چەند مانگێكی مابوو بڕوخێ .وە ڕای گەیاند پارتی کۆمەنتیست نابێ هەرگیز ڕێگر بێ لەبەردەم خەلکدا کە چیان دەوێت .سۆڤێت بەرەو هەرس دەروات .وە ڕێگەی دا بە چەند کۆمارەکەی تر کە سەربەخۆ بن.
 
وە ئامانجی گۆرباچۆڤ ئەوە بوو 'حزبی کۆمەنیست 'هەڵوەشێنێتەوە بە هەر ڕێگایەک بێ .
 
لە مانگی 6 ی 1991 یەلتسن و گۆرباشۆڤ لە پرۆگرامێكی تەلەڤیزۆنیدا بە هاوبەشی ڕایان گەیاند
 
((پارتی کۆمەنیستی لە وڵاتی ڕووسیادا هەر لە سەرەتاوە بە بنەمایەکی چەوت 70 ساڵ حوکمی نادروستی کردووە.بۆیە لاریمان نییە لە هەلوەشاندنەوەیی و هەلدانەوەی لاپەرەیەکی نوێ لە مێژووی ڕووسیادا.ئێستا کۆمۆنیزم هیچ ئەزموونێکی نەماوە لە ڕووسیادا.بۆیە پێویستە هەلبوەشێتەوە .وە بەهەلوەشانەوەشی یەکێتی سۆڤێتیش نامێنێت.....))
 
وە گۆرباشۆڤ لە وەڵامی پرسیارێكدا وتی
((ڕاشکاوانە بڵێم 70 ساڵ بەر لە ئێستا کۆمەنیزم شکاوە لە ولاتی ئێمەدا بەڵام ستالین نەیویست دان بەشکستدا بنێت و بە کودەتا کۆمەنیستێكی سەقەتی دروست کردەوە و تا ئەمرۆی هێنا.من ڕاستگۆم .پێویستە خەلکیش ئەمە بزانێ کۆمەنیست و یەکێتی سۆڤێت بووە دەرسێک بۆ ئێمە.هەرگیز ئەمە دووبارە نابێتەوە....))
 
وە یەلتسن بە و پەری سەر شۆڕیەوە دەیوت ((ئەگەر کۆمەنیست نەبایە وڵاتێك بە ناوی ئەمریکا و هاوپەیمانی ئەمریکاوە نەئەبوو.هەڵەکان لە خۆمان بوو.دەبوا زووتر ڕازی باینایە ))
 
----------------------ڕۆژەکانی کۆتایی -------------------
 
لە پاش ئەم پرۆگرامە یەکێتی سۆڤێت چەند ڕۆژێكی مابوو .7 کۆمار سەربەخۆببوون لە ماوەی هەفتەیەکدا .سوپا بەهێزەکەی لەدەست دا.گرنگترین شت دڵی خەلکی لە دەست دا .... لاواز بوونی سۆڤێت دەگەڕێتەوە بۆ سەربەخۆ بوونی چیچان و ئەوانی تر بە دوایدا .بەڵام ئەوەی گرنگە ئەوەیە
 
لە کۆتاییدا بەرپرسانی کۆمەنیست هاتنە سەر خەت و دانیان بەشکستی پارتەکەیاندا نا و دەستیان لەکارکێشایەوە .پاش ئەوەی 70 ساڵ بە ڕێبازێكی چەوت ی ستالینیزم
 
حوکمی ڕووسیا و 14 کۆمارەکەی تریان کردووە .گۆرباشۆڤ لە کۆتایی ئەم حوکمەدا دەیویست یەکیەتیەکی تازە لە نێوام 15 کۆمارەکەدا پێكبێنێ کە ئەمانەن .....
 
((ڕووسیا.ئۆکراین.بیلاڕووس.ئازەربایجان.ئەرمینیا.قەزاقستان.ئۆزبەکستان.تاجیکستان.تورکمانستان.قیرغستان))و پاراستنی سەربەخۆییان بە ناوی ((کۆمەلەی ولاتانی سەربەخۆی هاوبەش)) کە تیایدا حکومەتی ناوەندی پەیوەندی بەهیچ کام لە هاوپەیمانەکانیەوە نەبوو .
 
لە شەوی کریسمسی 1991 گۆرباشۆڤ دەستی لە پۆستی سەرۆک کۆماری ڕووسیا کێشایەوە.کە ئیتر هیچبوونێكی وەک واقع نەمابوو .....
 
-----------------------------
 
''''سەرچاوەکان'''
 
1-کتێبی زەوی واقع
 
2-کتێبی لە لینینەوە تا پوتین
 
3-نهێنیەکانی یەکێتی سۆڤێت
 
4-ململانێی نێوان سۆڤێت و ئەمریکا
 
== سەرچاوە ==
5-جەنگی سارد و ئەودیو دیاردەکان
<references />
 
6-گۆرباشۆڤ و هەلوەشاندنەوەی سۆڤێت
 
== بابەتی پەیوەندی دار ==
7-کودەتاکانی بۆلشەڤیکەکان
* [[ڤلادیمیر لێنین]]
* [[لیۆن ترۆتسکی]]
* [[جۆزێف ستالین]]
 
{{commons|Category:Soviet Union}}
ئەم بابەتە هەڵەی زۆری تێدابوو لەلایەن ستافی پەیجی جەنگەجیهانیەکان لە فەیسبووک دەستکاری کراوەو هەلەکانی ڕاست کراونەتەوە.
 
[[پۆل:کۆمۆنیزم لە ڕووسیا]]
www.facebook.com/janga.jehaneakan
[[پۆل:وڵاتە پێشووەکانی ئاسیا]]
[[پۆل:وڵاتە پێشووەکانی ئەورووپا]]
[[پۆل:مێژووی ڕووسیا]]
[[پۆل:مێژووی یەکێتیی سۆڤیەت و ڕووسیای سۆڤیەت]]
[[پۆل:یەکێتیی سۆڤیەت]]
[[پۆل:ویلایەتەکان و مەڵبەندەکان، ھەڵوەشانەوەی ١٩٩١]]
[[پۆل:ویلایەتەکان و مەڵبەندەکان، دامەزرانی ١٩٢٢]]