[[پەڕگە:3-Tastenmaus Microsoft.jpg|thumb|وێنەی مشکی کۆمپیوتەرێک]]
== ماوس ==
[[پەڕگە:Mouse-mechanism-cutaway.png|thumb|left|270px|[[مێکانیزمی]] ماوسێک.]]
'''مشکواره'''، '''مشک'''، '''مشکیلهماوس''' یان '''ماوسمشک''' ئامێرێکی وهکوەک مشک وایهوایە کهکە لهلە رێزی کهلوپهلیکەلوپەلی [[تێچوو]]ی [[کۆمپیوتهرکۆمپیوتەر]] دهژمێردرێتدەژمێردرێت. ماوس، وهکوەک [[تهختهتەختە کلیل]]، نێوانجی بهکارهێنهریهکیبەکارھێنەریەکی [[رهقهکاڵارەقەکاڵا ]]یی دێتهدێتە ههژمارھەژمار. ئهمئەم ئامێرهئامێرە زۆرتر دوو پشکۆژی ههیهھەیە و بهبە کابڵ بهبە [[کۆمپیوتهرکۆمپیوتەر]]هوهەوە گرێ دهدرێتدەدرێت.لهلە [[نهرمهکاڵانەرمەکاڵا]]کانی ئهوڕۆییدائەوڕۆییدا ماوس بهشیبەشی زۆری ئهرکهکانیئەرکەکانی [[تهختهتەختە کلیل]]ی لهلە ئهستۆئەستۆ گرتووهگرتووە.
== جۆرهکانیجۆرەکانی ماوس ==
ماوسهکانماوسەکان لهلە گۆنهگهلێگۆنەگەلێ جۆراوجۆرا بوونیان ههیهھەیە. جیاوازیهکانجیاوازیەکان لهلە گۆنهگهلیگۆنەگەلی ئهوئەو [[رهقهکاڵارەقەکاڵا]] لهلە بوارهبوارە جۆراوجۆرهکانداجۆراوجۆرەکاندا چۆنیهتیچۆنیەتی کارکردی فیزیکی، چۆنیهتیچۆنیەتی پهیوهنیپەیوەنی لهلە گهڵگەڵ [[کۆمپیوتهرکۆمپیوتەر]] و ههروههاھەروەھا چۆنیهتیچۆنیەتی گرێدانی بهبە ئهوهوهیهئەوەوەیە.ماوسهکانماوسەکان لهلە روانگهیروانگەی چۆنیهتیچۆنیەتی کارکرد لهلە گۆنهکانیگۆنەکانی [[تلێنی]]، [[نووری]]([[Optical]])، [[ژیرۆسکۆپ]]ی و [[سێ رهههندرەھەند]] دا بوونیان ههیهھەیە. چۆنیهتیچۆنیەتی پهیوهنیپەیوەنی ماوس لهلە گهڵگەڵ [[کۆمپیوتهرکۆمپیوتەر]]،پێکهاتووه،پێکھاتووە لهلە پرۆتۆکۆلهکانیپرۆتۆکۆلەکانی وهکوەک یهکییەکی لهلە حاڵی کارپێکردن بهبە هۆیھۆی [[کۆمپانیاکان ]]ی [[مایکرۆسافت]]، [[لۆجیتێک]](Logitech)، [[ماوس سیستهمزسیستەمز]] و [[ئای بی ئێم]]هوهەوە.ماوسهکانماوسەکان دهتوانندەتوانن لهلە لایهنلایەن [[دهرکهیدەرکەی یهکیەک لهلە دوای یهکیەک]]، [[دهرکهیدەرکەی پی ئێس]] و [[دهرکهیدەرکەی یو ئێس بی]] هوهەوە بهبە [[کۆمپیوتهرکۆمپیوتەر]] گرێ بدرێن.
=== ماوسی تلێنی ===
[[ماوسی تلێنی]] (یان نووری- مێکانیکی) لهلە گۆیهکیگۆیەکی پهلاستیکیپەلاستیکی پێکهاتووهپێکھاتووە کهکە لهلە گهڵگەڵ سووڕانهوهسووڕانەوە لهلە کهشیکەشی ژێرینی ماوسهکهماوسەکە وه،وە، دوو [[چهرخدندهچەرخدندە]]ی پهنایپەنای خۆی لهلە نێو ماوسهکهداماوسەکەدا دێنێتهدێنێتە جووڵهجووڵجووڵەجووڵ.جووڵهیجووڵەی ئهمئەم چهرخدندهگهلهچەرخدندەگەلە لهلە لایهنلایەن دوو [[دیۆد]] پێناسهپێناسە دهکرێندەکرێن و بۆ [[پشکێنهرپشکێنەر]] دهنێردرێندەنێردرێن.
=== ماوسی نووری ===
[[ماوسی نووری]] لهلە جیاتی جووڵهجووڵە پێخستنی ههندێکھەندێک لهلە لهتهکانیلەتەکانی خۆی وهکوووەکوو ماوسهماوسە مێکانیکیهکان،مێکانیکیەکان، دیٶدێکی بهڵاوکهریبەڵاوکەری نوور و دیۆدگهلێکیدیۆدگەلێکی نووری بۆ پێناسهپێناسە کردنی جوڵهجوڵە سهبارهتسەبارەت بهبە رووی ژێرین بهبە کار دێنێت.
== [[پشکۆژ]]هکان (Buttons) == ▼
▲== [[پشکۆژ]] هکانەکان (Buttons) ==
[[ماوس]] ئامێرێکه بۆ بهڕێوهبردن و بهکار هێنانی بهرنامهکان نه تایبهت له [[ویندۆز]] و [[ئینتەرنێت]] که ساحێوی 2کلیلی سهرهکیه، (کلیلی سێههمین که له ناوهند یان شوێنی پاڵهوهی ههندێک له ماوسهکان دانراوه له بهرنامهگهلێ تایبهت دا بهکاردێت.
[[ماوس]] ئامێرێکە بۆ بەڕێوەبردن و بەکار ھێنانی بەرنامەکان نە تایبەت لە [[ویندۆز]] و [[ئینتەرنێت]] کە ساحێوی 2کلیلی سەرەکیە، (کلیلی سێھەمین کە لە ناوەند یان شوێنی پاڵەوەی ھەندێک لە ماوسەکان دانراوە لە بەرنامەگەلێ تایبەت دا بەکاردێت.
== کهڵکی ماوس له [[پێوهندهر]]ه [[بهکارهێنهر]]یهکان([[User Interface]] ) دا==
[[داهێنهرانی نهرمهکاڵا]] تێدهکۆشن نهرمهکاڵاکانی ئهوڕۆیی به جۆرێک دابڕێژن که توانایی بهڕێوهبردن له گهڵ ماوسیان ههبێت، بۆ ئهوهی که ههم کار لهگهڵی ئاسانه و ههمیش فێربوون و فرزیهکهی شیاوه.
ماوس به یارمهتی کابڵێک له گهڵ [[کۆمپیوتهر]]دا گرێ دهدرێت و [[نیشاندهر]](Pointer) له [[مۆنیتۆر]]دا بهڕێ دهخات و رێنوێنی دهکات. ماوس له ههر شوێنێک بێت، له گهڵ ئاوڕدان بۆ ههر پهکێک، به لێدان ([[کرته کردن]]ی پاشکۆژی راس یان چهپ) ههڵسوکهوت دهکات و کار به رێوه دهبات. کلیلی لای راس زۆرتر بۆ ههندێک له [[بهرنامه سیستهمیهکان]](روونووس، بڕین، قت کردن، گۆڕدرانهکان و هتد ...) به کار دێت. کلیلی لای چهپ که بهرچاووترین کارهکان ئهنجام دهدات، ئهم چوار کارهی له ئهستۆدایه : ▼
== کەڵکی ماوس لە [[پێوەندەر]]ە [[بەکارھێنەر]]یەکان([[User Interface]] ) دا==
[[داھێنەرانی نەرمەکاڵا]] تێدەکۆشن نەرمەکاڵاکانی ئەوڕۆیی بە جۆرێک دابڕێژن کە توانایی بەڕێوەبردن لە گەڵ ماوسیان ھەبێت، بۆ ئەوەی کە ھەم کار لەگەڵی ئاسانە و ھەمیش فێربوون و فرزیەکەی شیاوە.
▲ماوس بهبە یارمهتییارمەتی کابڵێک لهلە گهڵگەڵ [[ کۆمپیوتهرکۆمپیوتەر]]دا گرێ دهدرێتدەدرێت و [[ نیشاندهرنیشاندەر]](Pointer) لهلە [[مۆنیتۆر]]دا بهڕێبەڕێ دهخاتدەخات و رێنوێنی دهکاتدەکات. ماوس لهلە ههرھەر شوێنێک بێت، لهلە گهڵگەڵ ئاوڕدان بۆ ههرھەر پهکێک،پەکێک، بهبە لێدان ([[ کرتهکرتە کردن]]ی پاشکۆژی راس یان چهپچەپ) ههڵسوکهوتھەڵسوکەوت دهکاتدەکات و کار بهبە رێوهرێوە دهباتدەبات. کلیلی لای راس زۆرتر بۆ ههندێکھەندێک لهلە [[ بهرنامهبەرنامە سیستهمیهکانسیستەمیەکان]](روونووس، بڕین، قت کردن، گۆڕدرانهکانگۆڕدرانەکان و هتدھتد ...) بهبە کار دێت. کلیلی لای چهپچەپ کهکە بهرچاووترینبەرچاووترین کارهکانکارەکان ئهنجامئەنجام دهدات،دەدات، ئهمئەم چوار کارهیکارەی لهلە ئهستۆدایهئەستۆدایە :
* له گهڵ پاڵپێوهنانی کلیلی لای چهپ داتوانین ئهو شته بۆ ئهنجام دانی کارگهلێکیتر (پێویست) ههڵببژێرین که رهنگهکهی [[شین]] یان [[رهش]] دهبێت.
* لە گەڵ پاڵپێوەنانی کلیلی لای چەپ داتوانین ئەو شتە بۆ ئەنجام دانی کارگەلێکیتر (پێویست) ھەڵببژێرین کە رەنگەکەی [[شین]] یان [[رەش]] دەبێت.
* دووبار لێدانی زووی کلیلی لای چهپ بۆ بهڕێوهبردن (یان لێک کردنهوه). ▼
▲* دووبار لێدانی زووی کلیلی لای چهپچەپ بۆ بهڕێوهبردنبەڕێوەبردن (یان لێک کردنهوهکردنەوە).
* زۆرتر دهتوانین به [[کرته]] کردن و وهستاندنی کلیل له خواردا،(وه بهرنهدانی کلیل) [[دهلاقه]]کان گهوره و چکوله یان جێبهجێ بکهین.
* زۆرتر دەتوانین بە [[کرتە]] کردن و وەستاندنی کلیل لە خواردا،(وە بەرنەدانی کلیل) [[دەلاقە]]کان گەورە و چکولە یان جێبەجێ بکەین.
* دهتوانن پهڕهیهک یان دهقێک کرته بکهن و به وهستاندنی کلیلهکه (بۆ روونوسی یان قت کردن)بیخهنه جێگایهکی دیکهوه.
* دەتوانن پەڕەیەک یان دەقێک کرتە بکەن و بە وەستاندنی کلیلەکە (بۆ روونوسی یان قت کردن)بیخەنە جێگایەکی دیکەوە.
ئهو چوار کاره له بهرنامهگهلی تایبهتدا کاری تایبهتی خۆیان ئهنجام دهدهن که تا رادهیهک وهک کارهکانی سهرهوهیه.
ئەو چوار کارە لە بەرنامەگەلی تایبەتدا کاری تایبەتی خۆیان ئەنجام دەدەن کە تا رادەیەک وەک کارەکانی سەرەوەیە.
==سهرچاوهکان ==
==سەرچاوەکان ==
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Mouse_%28computing%29 Computing)Mouse)]
|