مەل: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

زۆرێک لە پەلەوەران، ساڵانە [[کۆچ]]ی دوور و درێژ دەکەن. زۆر جۆری تریش لە باتی کۆچی دوور، ئازوگۆزی کورت و ناڕێکوپێکیان ھەیە. ئەم گیانەوەرانە کۆمەڵژین و پێکەوە لە ڕێگای نیشانە، دەنگ، چریکە، بەشداری لە کارە کۆمەڵایەتییەکان، شەڕ ، بەربەرەکانێ و گەلەکۆمە بۆ پاراستنی خۆیان، لە پێوەندیدان. زۆربەی جۆرەکانی پەلەوەران تاک ھاوسەرن؛ ھەڵبەت تەنیا بۆ یەک وەرزی زاوزێ، بڕێجاریش جووتی خۆیان تا چەندین ساڵ ناگۆڕن. لە چەند جۆریشدا «چەن ژنی» و بەدەگمەن «چەن شوویی » دەبینرێت. پەلەوەران لە ھێلانەدا ھێلکە دەکەن و لە سەری کڕ دەکەون تا ھەڵی دێنن. زۆربەی [[جووچک]]ەکان دوای لە ھێلکە دەرھاتن بۆ ماوەیەکی دوور و درێژ لە ژێر داڵدەی دایک و باوکیاندان.

ئەم گرووپە لە زنجیرەی [[گیانەوەران]] ، لقی [[مازەداران]] ، ژێرلقی [[بڕبڕەداران]] ، پۆلی پەلەوەران بوونەتەوە و دوای [[گوانداران]] ، گووراوترین جۆری گیانەوەرانن.

پەلەوەران دەورێکی گرنگیان لە [[ئابووری]]دا ھەیە؛ بۆ وێنە سەرچاوەیەکی گرنگی خۆراکن. مەلە دەنگخۆشەکان کەوی و ماڵی دەکرێن، جیقنەی پەلەوەران وەک [[پەین]] بەکار دێت. ئەم گیانەوەرانە لەگەڵ [[فەرھەنگ]] ، [[مەزھەب]] ، [[شیعر]] و [[مۆسیقا]]ی مرۆڤەکاندا تێکەڵ بوون.

پەلەوەرناسی یان مەلناسی، لقێکە لە زانستی گیانەوەرناسی، سەبارەت بە ناسین، لێکدانەوە و پۆلێنی پەلەوەران<ref>[[فەرهەنگی فارسی-کوردیی زانستگای کوردستان]] ، سێ بەرگی، لاپەڕەی ٥٠١</ref>