ماد: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
←‏سنووری خاکی ماد: Fixed typo, Fixed grammar, Added links
تاگەکان: دەستکاریی مۆبایل دەستکاری بە بەرنامەی مۆبایل
ب په‌ره‌پێدان
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Median Empire.jpg|چەپ|300px|<center>پاشایەتی ماد ٥٠٠ساڵ پێش زایین</center>]]
{{کورد}}
'''ماد''' ناوی نەتەوەکۆنی نەتەوەی کورده‌ کە لە ھەزارەی یەکەمی پێش زایینی [[مەسێح]] کۆچیان کرد بۆ ڕۆژئاوای بانەکانی [[ئێران]]. مادەکان بناغەی یەکەم پاشاییەتی [[ئاریائیەکان|ئاریائیەکانیان]] دامەرزان بە شکست پێھێنانی [[ئاشووریەکان]] لە ٦٠٠ ساڵ پێش زایینی مەسێح ، بووە گەورترین پاشایەتی رۆژئاوای [[ئاسیا]].
پاشایەتی ماد لە سەردەمی [[ھەڤەخشترە]] حۆکمڕانی گەورەترین پاشایەتی ڕۆژئاوای ئاسیای ئەکرد. بە سەر وڵاتانی [[ئێران]]، [[تورکیا]] و [[ئەفغانستان]]ی ئەمڕۆ . یەکەم گەورەترین حۆکمڕانی بوو کە ھەموو نەتەوەکانی ئەو ناوچەی خستە ژێر ئالایێک.
کۆمەڵە ھێرشەکانی ئاشووریەکان بۆ سەر ھەرێمی ماد لە ٨٠٠ ساڵ پێش زایینی مەسێح، ئەو نەتەوەی تووشی کێشە کردبوو.
ھێڵی ١١:
== وڵاتی ماد ==
 
ماد ناوی وڵاتێکە کە ئەو خەڵکەی بە ماد ئەناسرێن لەوێ گیرسانەوە.ئێستا پێی ده‌وترێت [[کوردستان]] وڵاتی ماد دوو بەش بوو. [[ئازەربایجان]]ی ئێستای ئێران و بەشێک لە تورکیەی ئێستا [[مادی بچووک]] و بەشێک لە [[عێراق]] و پارێزگاکانی [[پارێزگای کوردستان|کوردستان]] و [[پارێزگای ھەمەدان|ھەمەدان]] و [[پارێزگای کرماشان|کرماشان]] و [[پارێزگای لوڕستان|لۆڕستانی]] ئێستا مادی گەورە بوون. پایتەختی ماد لە ڕابردوودا [[ھەگمەتانە]]‌ بووە دوایی بە [[ئەکباتان]] ناوی گۆڕدرا. ئەو قەومەنه‌ته‌وه‌یه‌ لە کوێستانەکان گیرسانەوە و لە بەرد [[مس]]، [[ئاسن]]، [[نۆقرە]] و [[زێڕ]] و [[مەڕمەڕ]]یان بەدەست ئەھێنا. لە تەختاییەکانیشدا [[کشت‌وکاڵ|کشت‌وکاڵیان]] ئەکرد.
 
== سنووری خاکی ماد ==
ھێڵی ٢٠:
شانبەشانی ئەو دەڕۆن ،ئەم ناوچەیە لە سەدەی نۆیەمی پێش زاییندا ناوی "زاموای"ناوخۆ بووە.
== ئاڵای ماد ==
بنچینه‌کانی [http://www.bing.com/images/search?q=kurdistan+flag&view=detailv2&&id=D2674325AA5BC589488E5F5DC10E5D75CD554D3A&selectedIndex=0&ccid=RKRc8nxK&simid=607995975064159655&thid=OIP.M44a45cf27c4acb73226532b3acd530d7H0&ajaxhist=0 ئاڵای کوردستان] ی ئه‌مڕۆ
 
== تیرەکانی ماد ==
Line ٣٢ ⟶ ٣٣:
== پاشاکانی ماد ==
# [[دیاکۆ]] (٧٠٨ تا ٦٥٥ی پێش‌ زایین) ٥٣ساڵ درێژەی ھەبووە.
# [[فرەڤەرتیش]][[که‌یخسره‌و]] (٦٥٥ تا ٦٣٣ی پ.ز.) ٢٢ساڵ درێژەی ھەبووە.
# [[ھەڤەخشترە]] (٦٣٣ تا ٥٨٤ی پ. ز.) ٤٩ساڵ درێژەی ھەبووە.
# [[ئەژیدەھاک]] (٥٨٤ تا ٥٥٠ی پ. ز.) ٣٤ساڵ درێژەی ھەبووە.
Line ٦٨ ⟶ ٦٩:
 
سوپایەک کۆ دەکاتەوە و بە سیاسەتیش خۆی لە [[بابل|بابلییەکان]] نێزیک دەکاتەوە و داوایان لێ دەکا کە پێکەوە ھەڵمەت بەرنە سەر ئیمپراتۆریی ماد. بابلییەکانیش کە دەمێک بوو لە حەسرەتی (ھاران)دا بوون کە ڕێگای ھاتوچۆی نێوان [[سووریا]] و بابل بوو و لەژێر دەستی مادەکاندا بوو، دەبن بە ھاوپەیمانی پارسەکان و دوو قۆڵی ھێرش دەبەنە سەر وڵاتی ماد و پاش گەلێ شەڕی قورس و گران، ئاستیاگ کە زۆریش بەتەمەن بوو وپاشا و سەرکردەی سوپای ماد بوو، لە لایەن پارسەکانەوە بە دیلی دەگیرێ و چەمەسەریی زۆر دەبینێ. بەوجۆرە دەسەڵاتداریی مادەکان دەکەوێتە دەستی پارسەکان و کوورش دەتوانێ حکوومەتی ھەخامەنشیەکان بۆ یەکەمجار دامەزرێنێ.
بەوجۆرە ئیمپراتۆریی ماد لە ساڵی ٥٥٠ی پێش لە زاییندا سەرەوژێر دەبێ.هه‌ربه‌هۆیه‌وه‌ فارسه‌کان جه‌ژنی نه‌ورۆزیان خسته‌ پاڵ ئه‌م ڕووداوه‌و [[کوروش]] یاخود کاوه‌یان کرده‌ پاڵه‌وان و ئه‌ستیاگ یاخود ئه‌ژدیهاک یان کرد به‌ که‌سێکی سته‌م کارو خوێنمژ.له‌کاتێک دا میدیه‌کان 150 ساڵ به‌رله‌م ڕووداوه‌ ئاهه‌نگی نه‌ورۆزیان ده‌گێڕا.
بەوجۆرە ئیمپراتۆریی ماد لە ساڵی ٥٥٠ی پێش لە زاییندا سەرەوژێر دەبێ.
 
== ململانێی ماد و لیدیا ==
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/ماد»