خۆڵ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب بۆت: پۆلی ھاوپلە (٢٢): + پۆل:باخەوانی+پۆل:خاک |
No edit summary |
||
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Soil profile.png|چەپ|250px|وێنۆک|نموونەیەک لە [[خاک]] کە بەشی سەرەوەی خاکێکی تۆخە و بەشی ژێرەوەی خاکێکی کاڵ یان [[سوور]]ە]]
'''خاک''' (بە [[ئینگلیزی]]: ''Soil'') تەنێکە کارلێکردنی خۆیی تێدایە کە لە نوێبوونەوە و بەرەو پێش چووندایە. ئەو دەنکۆڵانەی لێشی هاتوون قەبارە و شێوەیان جیاوازە ، کە پێیان دەوترێت ([[قوڕ]] ، [[لم]] ، [[لیتە]]).
بریتییە لە تەنێکی زنیدوو کە لە تێکەڵەی مادەی ئەندامی و کانزایی و ئاو و هەوا پێکدێت و بریتییە لە چینێکی فشەڵی ورد کە زۆربەی وشکانی سەر ڕووی زەوی دادەپۆشن و ئەستوری لە چەند سانتیمەترێکەوە دەست پێدەکات تا چەندین مەتر. هەروەها خاک تەنێکە بە هۆی کارلێکی بەرگی بەردین و بەرگی گازی و بەرگی ژیان و بەرگی ئاوەوە بەردەوام لە پێشکەوتن و گەشە کردن دایە.
خاک سەرچاوەی ژیانە بۆ هەموو بوونەوەرە زیندووەکان و لە ماوەی دروست بوونیدا بە چەند قۆناغێکدا تێدەپەڕێت، کە دەست پێدەکات بە وردبوونی بەردەکان و شیبوونەوەی مادە ئەندامییەکان و تێکەڵ بوونی ئاو و هەوا، و چواردە ڕەگەز لە دروست بوونی خاکدا بەشداری دەکەن، ئەمە جگە لە ڕەگەزەکانی دیکە، ئەوانیش بریتین لە: ئۆکسیجن، کاربۆن، نایترۆجین، سلیکۆن، ئەلەمنیۆم، ئاسن، کالسیۆم، مەگنیسیۆم، سۆدیپم، پۆتاسیۆم و هەتد.
==ژمارەی [[هایدرۆجین]]ی خاک==
| |||