ئەنگکۆر وات: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
دروست کراو بە وەرگێڕانی پەڕەی «Angkor Wat» |
چاککردنی وێنەکان |
||
ھێڵی ١١:
لە کۆتاییەکانی سەدەی دوانزەهەم، ئەنگکۆر وات لە سەنتەرێکی پەرستشی [[هیندوویزم]] گۆڕدرا بۆ سەنتەرێکی پەرستشی [[بودیزم]]. لەو کاتەوە ئەو پەرستگایە تایبەتە بە ئایینی بودیزم.
یەکێک لەو ڕۆژئاواییانەی کە بۆ یەکەمجار سەردانی پەرستگاکەیان کرد [[ئەنتۆنیۆ دا مادالینا]] بوو، کە ڕەبەنێکی [[پورتوگال|پورتوگالی]] بوو لە ١٥٨٦ سەردانی ئەو پەرستگایەی کرد و دەربارەی پەرستگاکە وتوویەتی: "باڵاخانەیەکی وەها بێوێنەیە کە ناکرێ بە قەڵەم وەسف بکرێ، بەتایبەتی چونکە وەکو هیچ باڵاخانەیەکی دیکەی جیهان نییە. هەموو ئەو تاوەر و نەخشسازیانەی تێدایە کە مێشکی مرۆڤ دەتوانێ خەیاڵیان بکات."<ref>Higham, ''The Civilization of Angkor'' pp. 1–2.</ref>[[پەڕگە:Bullet_holes_at_angkor_wat.jpg|thumb|شوێنەواری گوللەی شەڕی نێوان خمێرە سوورەکان و هێزەکانی [[ڤیێتنام]] لە ئەنگکۆر وات.]]لە ناوەڕاستی سەدەی ١٩هەم، دۆزەرەوەیەکی فەڕەنسی بەناوی [[هێنری ماوهۆت]] سەردانی پەرستگاکەی کرد و شوێنەکەی لە ڕۆژئاوا بەناوبانگ کرد لە ڕێگەی بڵاوکردنەوەی تێبینییەکانی گەشتەکەی، کە تێیدا زۆر ستایشی پەرستگاکەی کردبوو.
ماوهۆت، وەک ڕۆژئاواییەکانی دیکەی کە لەو سەردەمە سەردانی ئەو شوێنەیان کردبوو، باوەڕی نەدەکرد کە خمێرەکان توانیبێتیان پەرستگاکە بنیات بنێن، وە بەو هۆیەشەوە بەهەڵە کاتی درووستکردنی پەرستگاکەی گەڕاندەوە بۆ سەردەمی [[ئیمپراتۆریەتیی ڕۆمی|ڕۆم]].
ئەنگکۆر وات پێویستی بە نۆژەنکردنەوەیەکی بەرچاو هەبوو لە سەدەی بیستەم.<ref name="multiref1">Glaize p. 59.</ref> بۆیە پڕۆژەی نۆژەنکردنەوەی دەستی پێکرد، بەڵام کارکردن تێیدا وەستا بەهۆی شەڕی ناوخۆ و دەسەڵاتگرتنەدەستی کۆمونیستەکان (بە ناوی خمێرە سوورەکان) لە کەمبۆدیا لە ساڵانی ١٩٧٠ و ١٩٨٠ کان. بەهۆی ئەو شەڕانە هەندێک زیان بەر پەرستگاکە کەوت، بەڵام دوای شەڕی ناوخۆ زیانی گەورە بەر پەرستگاکە کەوت. بەهۆی دزینی پارچەی شوێنەواری ئەو پەرستگایە لە کۆتاییەکانی ١٩٨٠ و سەرەتاکانی ١٩٩٠ ەکان.
ئەو شوێنەوارە هونەرییانی ناوچەی ئەنگکۆر وای لە فەڕەنسا کرد کە ڕاستەوخۆ کەمبۆدیا بخاتە ژێر پارێزگاری خۆیەوە و لە ١١ی ئابی ١٨٦٣ سیامی داگیرکرد بۆ ئەوەی کۆنتڕۆلی ئەو شوێنەوارەکانە بکات.<ref>''Cambodge: The Cultivation of a Nation, 1860–1945'' by Penny Edwards. 2007. </ref> کەمبۆدیا سەربەخۆیی لە فەڕەنسا لە ٩ی تشرینی دووەمی ١٩٥٣ وەرگرت. لەو کاتەوە ئەنگکۆر وات لە ژێر کۆنتڕۆڵی کەمبۆدیا دایە. لە ساڵی ١٩٩٢ ئەو پەرستگایە پاڵێورا بۆ لیستی ئاسەواری جیهانیی یونیسکۆ.
Line ٢٤ ⟶ ٢٢:
=== شێواز ===
[[پەڕگە:Angkorwat(rear).JPG|left|thumb|260x260px|ئەنگکۆر وات لە ڕووی دواوە.]]▼
ئەنگکۆر وات نموونەیەکی دیارە لە شێوازی کلاسیکی تەلارسازی خمێری، کە پێشی دەگوترێ ستایلی ئەنگکۆر وات. لە کۆتاییەکانی سەدەی ١٢هەم ئەندازیارە خمێرییەکان شارەزایی باشیان پەیدا کردبوو لە بەکارهێنانی بەردی لمی ( لەبری خشت یان [[لاتریت]]) وەکو کەرەستەی سەرەکی بۆ بیناسازی. زۆربەی بەشە دیارەکانی پەرستگاکە بە بەردی لمی درووست کراوە، [[لاتریت|لاتریتیش]] بۆ دیواری دەرەوە و بەشە بزرەکانی باڵاخانەکە بەکارهاتووە.
[[پەڕگە:Angkor-Wat-from-the-air.JPG|thumb|دیمەنی ئەنگکۆر وات لە ئاسمانەوە.]]▼
[[پەڕگە:Angot_war.jpg|right|thumb|260x260px|دیمەنێکی بەشە سەرەکییەکەی ئەنگکۆر وات لە ئاسمانەوە.]]▼
[[پەڕگە:Awatcornertower01.JPG|thumb|266x266px|تاوەری ئەنگکۆر وات.]]▼
== ئەنگکۆر وات لە ئێستادا ==
Line ٣٧ ⟶ ٣٠:
=== گەشت و گوزار ===
لە ١٩٩٠ ەکانەوە ئەنگکۆر وات بووەتە شوێنێکی دیاری گەشتیاری. لە ١٩٩٣، تەنیا ٧,٦٥٠ گەشتیار ڕوویان لەو شوێنە کرد؛<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">Justine Smith (25 February 2007). </cite></ref> لە ٢٠٠٤، ئامارەکانی حکومەت دەری دەخەن کە ٥٦١,٠٠٠ گەشتیاری بیانی سەردانی پارێزگای سیێم ڕیێپ یان کردووە لەو ساڵەدا، کە دەکاتە نزیکەی %٥٠ ی هەموو گەشتیارە بیانییەکان لە کەمبۆدیا.<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[https://web.archive.org/web/20080413115411/http://www.tourismcambodia.com/Statistics/index.asp?Year=2005 "Executive Summary from Jan–Dec 2005"]. </cite></ref> ئەو ژمارەیە بەرزبۆوە بۆ یەک ملیۆن لە ٢٠٠٧،<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.tourismcambodia.org/images/mot/statistic_reports/tourism_statistics_annual_report_book_2007.pdf "Tourism Statistics: Annual Report"] (PDF). </cite></ref> وە بۆ زیاتر لە دوو ملیۆن لە ٢٠١٢.<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.tourismcambodia.org/images/mot/statistic_reports/tourism_statistics_annual_report_2012.pdf "Tourism Annual Report 2012"] (PDF). </cite></ref>
== گەلەری ==
<gallery>
▲
</gallery>
== References ==
| |||