زرێبار: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
چاکسازی
No edit summary
ھێڵی ١:
{{Coord|35|32|N|46|08|E|type:waterbody_region:IR|display=title}}
{{سەبارەت بە|زەریاچەی زرێبار|گۆڤاری زرێبار|زرێبار (گۆڤار)}}
'''زرێبار''' یان '''زرێوار''' دەریاچەیەکی گەورەی سروشتیی ئاوی شیرینە کە لە ٣ کیلۆمەتریی ڕۆژاوای شاری [[مەریوان]]دایە. ئاوی زرێبار لە سەرچاوە ئاوییەکانی بنی خۆیەوە ھەڵدەقوڵێت و ھیچ ڕووبارێکی تر ناڕژێتە ناوی و ھەروەھا ساڕێژی ئاوەکەشی چەمی زرێبار پێک دێنێت کە بە دەشتی مەریواندا تێپەڕ دەبێت و دەڕژێتە سەر ڕووباری [[سیروان]]. زرێبار و سروشتی دەوروبەری کە دەشت و کێو و دارستان و گیانلەبەری جۆراوجۆری تێدایە، یەکێک لە سەیرانگا بەناوبانگە گەشتیارییەکانی [[کوردستان]] و [[ئێران]]ە. بەرزاییەکەی لە ئاستی دەریاکانە ١٢٥٠ و درێژییەکەی (ئاڕاستەی باشووری-باکووری) زیاتر لە ٨ کیلۆمەترە و پانییەکەشی (ئاڕاستەی ڕۆژھەڵات-ڕۆژاوا) نزیکەی ٣ کیلۆمەترە. لە ھەندێک لە زستانە ساردەکاندا ڕووی زرێبار بە تەواوی سەھۆڵ دەبەستێت.
'''زرێبار''' یان '''زرێوار''' لە درێژایی جوگرافیایی ٤٦ دەرەجە و ٦ دەققە و پانایی جوگرافیایی ٣٥ دەرەجە و ٣١ دەقە و بەرزایی ١٢٥٠ مەتر لە ئاستی زەریـا ئازادەکان و لە [[پارێزگای کوردستان]]ی ئێران و لـە سێ کیلۆمێتریی رۆژئاوای شاری [[مەریوان]]دا ھەڵکەوتووە. ئاڕاستەی ھەڵکەوتنەکەشی باشووری-باکوورییە. درێژایی ناونجیی زرێبار ٦/٥ کیلۆمەترە. پانتاییەکەی ١٥ کیلۆمەتری چوارگۆشەیە. زۆرترین قووڵاییەکەی ٦ مەترە. نزیکەی ٣٠ ملـیۆن مەتری شەش‌گۆشە ئـاوی تێدایە. ڕادەی ناونجیی بارینی ساڵانە لـە زرێباردا ٧٨٦ میلیمەترە. سەرچاوەی ئاوی زرێبار بریتییە لە [[کانی]]یەکانی بنی زرێبار و بارین. لە بڕێک لە زستانە سەردەکاندا زرێبار بە تەواوی دەڕچێت. شوێنی کانییەکان نەختێک دێرتر دەڕچن.
 
لە زۆربەی کەنارەکانی زرێباردا قامیش (زەل) دەڕوات کە بە بیروڕای ھەندێ کەس، ماوەیەکە خەریکە زیادتر دەبێت و مەترسیی بۆ زرێبار دروست کردووە.<ref>[http://rudaw.net/sorani/middleeast/iran/160120141 زرێبار لە مەترسیدایە]- [[ڕووداو]]</ref>
 
== ناو و ئەفسانەی زرێبار ==
[[پەڕگە:QebriDerwêsh.jpg|وێنۆک|قەبری دەروێش لە ڕۆژھەڵاتی زرێباردا]]
[[ئەنوەرسەبارەت ڕەوشەن]]بە لێکۆڵینەر و نووسەری مەریوانی، لە ساڵی [[٢٠٠٨]] دا، فیلمێکی بەڵگەیی بەناویپێکھاتنی [[زرێبار، شوناسێکی دێرینی ئەم ھەرێمە]] ئامادە کرد.ئەفسانەیەک لە بەشی یەکەمی فیلمەکەدا پسپۆڕان و لێکۆڵینەرانی شاری مەریوان لەسەر ناو وخەڵکی مێژوویناوچەکەدا زرێبارھەیە لێدوانێکی زۆر دەکەن و چەند پیرەوەپیاوی ناوچەکە ئەفسانەی دروست بوونی گۆلەکە دەگێڕنەوە.کە ئەفسانەکە وایە کەگوایە لە جێگەی گۆلەکەدائێستای زرێباردا شارێک بووەھەبووە کە حاکمەکەی ناوی '''فەیلەقووس''' بووە. دەروێشێک لەگەڵ ژنە دووگیانەکەیدووگیانەکەیدا بە سواریی کەرێکەوە دەگەنەدەگەن بە شارەکە و. پیاوانی فەیلەقووس کلکی کەرەکەکەرەکەی دەقرتێنن و ژنەکەژنەکەی دادەکەوێت و مناڵەکەی لەباردەچێلەباردەچێت. دەروێشەکە سکاڵا دەکادەکات لە حاکم. فەیلەقووس بە خراپتر وەڵامی دەداتەوە و بێگاریی پێدەکات. دەروێشەکە دەچێتە سەر کێوێک و سەری لە سەر زەوی دادەنێت و دەپاڕێتەوە لە خوا. کە سەر بەرز دەکاتەوە شارەکە بووە بە ژێر ئاوەوە و گۆلی زرێبار بەم شێوەشێوەیە دروست دەبێدەبێت. لە بەرزایییەکانی ڕۆژھەڵاتی زرێباردا قەبرێک ھەیە کە دەوترێ قەبری ئەو دەروێشەیە. [[ئەنوەر ڕەوشەن]] لێکۆڵینەر و نووسەری مەریوانی، لە ساڵی [[٢٠٠٨]]دا، فیلمێکی بەڵگەیی بەناوی [[زرێبار، شوناسێکی دێرینی ئەم ھەرێمە]] ئامادە کرد. لە بەشی یەکەمی فیلمەکەدا پسپۆڕان و لێکۆڵینەرانی شاری مەریوان لەسەر ناو و مێژووی زرێبار لێدوانێکی زۆر دەکەن و چەند پیرەوەپیاوی ناوچەکە ئەفسانەی دروست بوونی زرێبار دەگێڕنەوە.
 
==زرێبار لە ئەدەبی کوردیدا==
==ھۆنراوەی شاعیرە کوردەکان سەبارەت بە زرێبار==
زرێبار لە ئەدەبی کوردیدا زۆر بەر چاو دەکەوێت. ھەم لە ھۆنراوەی شاعیراندا و ھەم لە گۆرانییە فۆلکلۆرەکاندا. ئەمە چەنچەند نموونە لەلەو ئەو شێعرانەیشیعرانەی کە ناوی گۆلی زرێباریان تێدایە. :
[[ناری]] لە ھۆنراوەیەکدا کە بۆ [[شێخ مەحموودی حەفید]]ی وتوە دەڵێت:
<center>
<blockquote>
کە من غەرقی '''زرێباری''' خەمی تۆ بم لە بێلوودا<br />
 
[[ناری]] لە ھۆنراوەیەکدا کە بۆ [[شێخ مەحموودی حەفید]]ی وتوەوتووە دەڵێت:
لە ناڵە و شیوەن و دەرد و خەمی ئەغیار و یارم چی<ref>ناری، مەلا کاکە حەمە، دیوانی ناری، ساغ کردنەوەی کاکەی فەلاح، ١٩٨٦.</ref>
{{شیعر
</center>
|کە من غەرقی '''زرێباری''' خەمی تۆ بم لە بێلوودا<br />[[بێلوو]]دا
</blockquote>
|لە ناڵە و شیوەن و دەرد و خەمی ئەغیار و یارم چی<ref>ناری، مەلا کاکە حەمە، دیوانی ناری، ساغ کردنەوەی کاکەی فەلاح، ١٩٨٦.</ref>
}}
 
[[مەولەوی]] لە شێعرێکیشیعرێکی ھەورامیدا[[ھەورامی]]دا دا دەڵێت:
{{شیعر
<center>
|ساتێک قافڵەکەت ساکن کە سەیر بۆ<br />
<blockquote>
|یە عەرزێ دێرم ئۆغرت خێر بۆ
 
|گێجی '''زرێبار''' ھەرسم مەوج وەردەن<br />
ساتێک قافڵەکەت ساکن کە سەیر بۆ<br />
|سارای [[مەریوان]] تەمام ھەڕ کەردەن <br />
یە عــەرزێ دێرم ئۆغـــرت خێــــر بـۆ<br />
|بازش ھەناسەم ، سوب وەنەش دەرۆ <br />
گێجی '''زرێبار''' ھەرسم مەوج وەردەن<br />
|یەخ کەرۆ ، قەتار ئاسان بوویەرۆ<br />
سارای [[مەریوان]] تەمام ھەڕ کەردەن <br />
}}
بازش ھەناسەم ، سوب وەنەش دەرۆ <br />
یەخ کەرۆ ، قەتار ئاسان بوویەرۆ<br />
</center>
</blockquote>
 
== پێشانگا ==
 
{{Panorama
|image = File:Zrebar-Panorama.jpg
Line ٤٤ ⟶ ٤٠:
|height = 250
|alt =
|caption = وێنەی پانۆڕاماییی زرێباری سەرانسەر ڕچاو لە زستانی ٢٠٠٨دا کە سەرانسەری بەستوویە و خەڵک بەسەریدا دەچن
}}
 
Line ٥٧ ⟶ ٥٣:
* [http://www.chya.org/articles.aspx?id=8 کورتەیەک لەسەر زرێبار - ھیوا بووتیمار - ماڵپەڕی ڕێکخراوی ژینگەپارێزی چیا] (سەردانی ٢٩/٤/٢٠٠٩)
{{پەراوێز}}
 
 
 
{{پارێزگای کوردستان}}
{{کورت}}
 
[[پۆل:پارێزگای کوردستان]]
{{کۆلکە}}