گۆگۆریۆ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''گۆگۆریا''' یان '''گۆگۆریۆ''' (بە [[هانگۆلھانگۆل]]: 고구려، بە [[ھانجا]]: 高句麗، 高句驪)، یەکێکە لە سێ شانشینە کۆنەکەی [[کۆریا]]ی کۆن. لە ساڵی (٣٧ ی پێش زایین) دامەزراوە و تاوەکو ساڵی (٦٦٨ ی زاینیزایینی) بەردەوام بووە. ئەمڕۆکە ئەکەوێتە ناوەراستی باکوری نیوە[[نیمچەدوورگەی دورگەی کۆریاوەکۆریا]]. گۆگۆریۆ یەکێک بوە لە شوێنەکانی ناکۆکی لەسەر بۆ دەستگرتن بەسەر نیوە[[نیمچەدوورگەی دوورگەی کۆریاداکۆریا]]ـدا. ھەروەھا پەیوەندیدار بووە سیستمە سیاسیە دەرەکیەکانیشەوە کە لەوکاتەدا دەستەڵاتداری گەورە بوون وەک ئیمپراتۆریەتی ([[خانەدانی ھان|ھان]]) لە [[چین]] و (یاماتۆ) لە یابان[[ژاپۆن]].

کتێبی (سامگیک ساگی) کە لەسەدەی دوانزەدا نوسراوە باسی ئەوە ئەکات کە گۆگۆریۆ لە ساڵی ٣٧ ی٣٧ی پێش زاینزایین لە لایەن ([[دۆنگمیۆنگی گۆگۆریۆ|جومونگ]]) ەوەـەوە دامەزراوە کە یەکێک بوە لە شازادەکانی ناوچەی (بیۆبویۆ). لەگەڵ ئەمەشدا بەڵگە ھەیە کە ئەیسەلمێنن کە گۆگۆریۆ لە سەدەی دووی پێش زایندا دروستکراوە بەتایبەت لەکاتی ڕووخانی شانشینی ([[گۆجۆنسۆن]]) کە ئەم شانشینە پیشتر ناوچەکانی جنوبیباشووری مەنگۆلیاومەنگۆلیا و باکووری کرۆیای[[کۆریا]]ی بەدەستەوە بووە.

گۆگۆریۆ یەکێک بوە لە زنجیرە شانشینە گەورەکانی باکوری[[باکووری رۆژھەڵاتیڕۆژھەڵاتی ئاسایائاسیا]] تا ئەو کاتەی لەسەر دەستی ھاوپەیمانی ([[شیللا]]) و ([[خانەدانی تانگ|تانگ]]) ڕووخێنرا لە ساڵی ٦٦٨ ی زاینیدا. دوای ڕووخانی زەویەکانی لەنێوان شانشینی شیلا[[شیللا]] و بالھای و ئیمپراتۆریەتی تانگدا[[خانەدانی تانگ|تانگ]]ـدا دابەشکران.

ناوی کۆریاش[[کۆریا]]ش لە وشەی گۆگۆریەوە ھاتووە.

# [[شیللا]] ماوەی مانەوەفەرمانڕەوایی (٥٧ی پێش زاینن تا ٩٣٥ز)

# [[گۆگۆریۆ]] ماوەی مانەوەفەرمانڕەوایی (٣٧ی پێش زایین تا ٦٦٨ز)

# [[بایکجی]] ماوەی مانەوەفەرمانڕەوایی (١٨ی پێش زایین تا ٦٦٠ز)