ئێگزیستانسیالیزم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

▲'''ئێگزیستانسیالیزم''' یان '''بوونخوازی''' (بە [[ئینگلیزی]]: Existentialism) دەستەواژەیەکە کە بۆ بەرھەمەکانی ھەندێک لە فەیلەسووفانی کۆتایی سەدەی ١٩ و سەدەی ٢٠ـەمی زایینی بەکاردێ کە سەرەڕای قوتابخانە جیاوازەکانیان لە سەر ئەم باوەڕە ھاودەنگن کە بیرکردنەوەی فەلسەفی بە بابەتی مرۆڤ دەست پێدەکات نە بەتەنیا بابەتی بیرکردنەوە.<ref> ویکیپیدیای ئینگلیسی [https://en.wikipedia.org/wiki/Existentialism] </ref>

▲ئێگزیستانسیالیزم قوتابخانەیەکە کە جەخت لە گرینگی و ڕەسەنایەتی مرۆڤ دەکاتەوە و بەو پێیەوە ھەر کەس ئازادە لە ئەنجامدانی ھەر کارێک و لە کردەوەکانی خۆی بەرپرسە.<ref> {{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = existentialism | ناونیشان = http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/existentialism/ |ڕێکەوتی سەردان= ٢٠ی نیسانی ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە = فەرھەنگی ئاکسفۆرد |نووسەر = |زمان = ئینگلیسی }} </ref> <ref> فەرھەنگی ھەژیر، وەرگێڕان و ئامادەکردن: ھەژیر عەبدوڵاپوور/ چاپی ھەولێر/ ٢٠٠٨ </ref>

▲بە ئاوڕدانەوە لە بەرھەمەکانی [[نیچە]] و [[سۆرێن کیەرکێگۆر|کیەرکێگۆر]]، بزووتنەوی ئێگزیستانسیالیزم لە سەدەی بیستەم لەلایەن [[مارتین ھایدگەر|ھایدگەر]]، [[ژان پۆل سارتر|سارتر]] و [[مێرلائۆ پۆنتی]] پەرەی پێدرا و بڵاوبووە. ھایدگێر ڕای خۆی لە دژی فەلسەفەی دیاردەناسی [[ھوسێرل]] بە دەربڕینی ئەوەیکە مرۆڤ لە ژیانی کۆمەڵایەتی جێدەگرێ و نەتوانینی ئێمە بۆ تیۆریزەکردن لە دەرەوەی ئەو چوارچێوە، باسکردووە. سارتر و پۆنتی، ئێگزیستانسیالیزمیان بە پرۆسەی باڵادەست و ئەقڵانەی سەردەمی پاش شەڕ لە ئەورووپا دەگۆڕن. <ref> {{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = ھمە چیز دربارە مکتب اگزیستانسیالیسم | ناونیشان = http://www.parsine.com/fa/news/11669/%D9%87%D9%85%D9%87-%DA%86%DB%8C%D8%B2-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%85%D9%83%D8%AA%D8%A8-%D8%A7%DA%AF%D8%B2%D9%8A%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D9%84%D9%8A%D8%B3%D9%85 |ڕێکەوتی سەردان= ٢١ی نیسانی ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە = ماڵپەڕی پارسینە |نووسەر = |زمان = فارسی }} </ref>

▲[[سۆرێن کیەرکێگۆر]] بە گشتی وەک ھەوەڵین فەیلەسووفی ئێگزیستانسیالیزم لەقەڵەم دەدرێ<ref> {{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = Existentialism | ناونیشان = http://plato.stanford.edu/entries/existentialism/ |ڕێکەوتی سەردان= ٢١ی نیسانی ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە = ئینسایکلۆپیدیای ستانفۆرد |نووسەر = |زمان = ئینگلیسی }} </ref>، گەرچی ئەو، دەستەواژەی ئێگزیستانسیالیزمی بەکار نەھێناوە.

▲==فەلسەفەی ئێگزیستانسیالیزمی سارتر==

▲بە پێی تێڕوانینەکانی [[ژان پۆل سارتر]]، مرۆڤ ئەو شتەیە کە بۆخۆی دەیھەوێ. گوڵێک، یان خود کرمێک ناتوانێ بۆ خۆی،خۆی ساز بکات؛ لە بەر ئەوەی کە ئەمانە دوو لایەنیان ھەیە، لایەنی گەوھەر و لایەنی ھەبوون. لێرەدا '''گەوھەر''' بەر لە '''ھەبوون''' دێ. گوڵ ئەو کاتە دەبێتە گوڵ کە خۆی لە گەڵ گەوھەری گوڵ ڕێک بخات. بەڵام مرۆڤ جیاوازە. لە مرۆڤدا '''ھەبوون''' بەر لە '''گەوھەر''' دێ. مرۆڤ سەرەتا ھەیە و پاشان بچم دەگرێ. مرۆڤ بۆخۆی گەوھەری دەروونی خۆی دەخوڵقێنێ.<ref> {{بیرخستنەوەی وێب | سەردێڕ = فەلسەفەی ئەخلاق | ناونیشان = http://www.nusin.net/vb/archive/index.php/t-1438.html/ |ڕێکەوتی سەردان= ٢٠ی نیسانی ٢٠١٥ | بڵاوکەرەوە = |نووسەر = ئەنوەر حەسەن پوور |زمان = کوردی }} </ref>

▲====وتەکانی سارتر لەسەر ئێگزیستانسیالیزم<ref> اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر؛ ژان پل سارتر (فارسی)/ وەرگێڕان: مستەفا رەحیمی/ چاپ چواردەھەم، ١٣٩١ </ref> :====