ئەفلاتوون: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
No edit summary
ھێڵی ٣٢:
 
{{کۆلکە}}
 
 
ژیانی
 
ئه‌فلاتوون له‌ ئه‌سینا له‌ دای بووه‌ و ساڵی له‌ دای بونی به‌ شێوه‌یه‌ ورد دیاری راو نییه‌ و نه‌زانراوه‌ ، به‌ڵام به‌ پێی ئه‌و به‌ڵگانه‌ی به‌ به‌رده‌ستمانایه‌ له‌ نێوان ساڵی "423 - 429" (پ.ز) له‌ دای بوه‌ ، ئه‌فلاتوون زۆربه‌ی زۆری ژیانی له‌ ئه‌سینا به‌سه‌ر بردووه‌ ، له‌و سه‌رده‌مه‌ی زانسته‌ یۆنانیه‌کان له‌ ئه‌وپه‌ڕی به‌رزیدا بووه‌ که‌ به‌ "سه‌رده‌می بیرکلیس" ناسراوه‌ ، ئه‌فلاتوون له‌ خێزانێی به‌ناوبانگی خانه‌دانی ئه‌و سه‌رده‌مه‌ی كۆمه‌ڵگای یۆنانی بووه‌ ، وه‌ باوكی ناسراو بوه‌ به‌ "أریستۆن".
 
به‌رهه‌مه‌كانی
 
به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوون ئه‌بوایه‌ به‌ شێوه‌یه‌كی زنجیره‌كی بنوسرایه‌ ، به‌ڵام له‌ به‌رهه‌مه‌انیدا تێكه‌ڵیه‌ك ئه‌بینرێت و له‌ به‌رهه‌مه‌كانیدا ئه‌بینین ه‌ چاره‌سه‌ری جیاوازی بۆ كێشه‌كان دۆزیوه‌ته‌وه‌ ، هه‌ر بۆیه‌ نوسه‌ره‌كانی سه‌ده‌ی حه‌وته‌م هاتون به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌فلاتوونیان ڕیز كردوه‌ به‌ 3 به‌ش:
 
به‌رهه‌مه‌ سه‌ره‌تاییه‌كان (السقراطیة)
به‌رهه‌مه‌ ناوه‌ندیه‌كان (الأنشائیة)
به‌رهه‌مه‌ دواینه‌كان (الدیالیتیكیة)
 
وه‌ گرنگترین به‌رهه‌مه‌كانی ئه‌مانه‌ن:
1- به‌رگری كردن له‌ سوقرات
2-لاخیس (گفتوگۆیه‌ك له‌سه‌ر ئازایه‌تی)
3-خارمنیدس (گفتوگۆیه‌ك له‌سه‌ر به‌رده‌وام بوون)
4-أیتیرفیون (له‌سه‌ر دینداری)
5-بروتاجوراس (له‌سه‌ر ئه‌خلاق)
6-جورجیاس (ڕه‌خنه‌گرتنه‌ له‌ كه‌لله‌ڕه‌قی)
7-كراتیل (سه‌باره‌ت به‌ زمانه‌وانی و ناولێنان)
8-مینون (له‌سه‌ر چۆنیه‌تی فێربونی ئه‌خلاقی)
9-فایدرۆس (ڕونكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندی له‌ نێوان بیرۆی و ڕۆحدا)
10-تیاتیت (له‌سه‌ر زانین و زانیاری)
11-بارمنیدس (له‌سه‌ر چۆنیه‌تی حوار كردن)
12-سفسطائی (له‌سه‌ر بوون)
13- فیلیب (له‌سه‌ر چاكه‌ ، وه‌ په‌یوه‌ندی نێوان تام و چێژ و ژیری)
14-تیمایوس (فه‌لسه‌فه‌ی سروشت)
15-یاسا (ڕونكردنه‌وه‌ ئه‌دات له‌سه‌ر وڵاتێكی پێشكه‌وتوو)
16-فیدیون (له‌سه‌ر چه‌سپینی ڕۆح)
 
 
'''مردنی'''
ئه‌فلاتون به‌ مردنێكی بێده‌نگ مرد له‌ كه‌شێكی ئارامدا له‌ ساڵی (347 پ.ز) هه‌ر له‌ هه‌مان ڕۆژ و به‌رواری له‌ دایك بونی ، وه‌ له‌ هه‌مان ڕۆژ كه‌ "أپۆلۆ" خودای یۆنانیه‌كان (خواوه‌ندی خۆره‌) ده‌ره‌وت ، هه‌ر بۆیه‌ كه‌سانی ئه‌فساناوی په‌یوه‌ندیه‌كیان دروستكرد له‌ نێوان ئه‌فلاتوون و ئه‌پۆلۆ (خواوه‌ندی خۆر) ، وه‌ هه‌ندێكیش وتیان ئه‌و خۆی ئه‌پۆلۆیه‌ ، وه‌ مردنكی ڕێزدارانه‌ مرد و قوتابیه‌كانی هه‌موو ساڵێك یادیان ئه‌كرده‌وه‌ له‌ ڕۆژی مردنیدا و ئه‌و ڕۆژه‌یان به‌ پیرۆز ئه‌زانی ، چونه‌ وایان ئه‌زانی ئه‌م ئه‌فلاتوونه‌ به‌خششێكه‌ و خودا داویه‌تی به‌ مرۆڤایه‌تی.