جەلال دەباغ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب ربات:اصلاح نویسه غیراستاندارد
ب دەستکاریی جوانکاری
ھێڵی ١٤:
'''جەلال دەباغ''' ([[١٩٣٩]] لە [[سلێمانی]]) [[سیاسەتمەدار]]، [[نووسەر]] و [[ڕۆژنامەوان]]ێکی کوردە.<ref>http://www.klawrojna.com/content/view/19007/30/</ref><ref>http://www.kurdistanan.net/index.php?sid=18955</ref><ref>http://www.kurdistanan.net/ourwriter.php?com=writers_show&id=135</ref>
== ژیاننامە ==
دەباغ یه‌که‌میەکەم جار مانیفێست به‌یاننامه‌یبەیاننامەی پارتی کۆمونیستی وەرگێڕا بۆ کوردی له‌لە ساڵی [[١٩٦٧]] ،که‌،کە لە ساڵی [[١٩٩٦]] و [[٢٠٠١]] چاپ کرا.
<ref>http://www.marxists.org/kurdi/marx/babetekan/marx_1848_manifesti_komonist.pdf</ref>
قوتاپخانه‌یقوتاپخانەی سه‌ره‌تاییسەرەتایی و ناوه‌ندیناوەندی و خانه‌یخانەی مامۆستایانی له‌لە [[سلێمانی]] ته‌واوکردووه‌تەواوکردووە. سێ ساڵ لە [[١٩٥٩]]-[[١٩٦٢]] مامۆستابووه‌مامۆستابووە.
ده‌رچوویدەرچووی په‌یمانگه‌یپەیمانگەی زانسته‌زانستە کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانه‌کۆمەڵایەتییەکانە له‌لە [[بوخارست]] ـ [[رۆمانیا]] [[١٩٦٤]]، ده‌رچوویدەرچووی په‌یمانگه‌یپەیمانگەی زانسته‌زانستە کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانه‌کۆمەڵایەتییەکانە له[[‌مۆسکۆ]] [[١٩٧٦]]..<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Jalal_Dabagh</ref>
 
له‌لە یه‌که‌مینیەکەمین و دووه‌میندووەمین و سێیه‌مینسێیەمین کۆنگره‌یکۆنگرەی [[یه‌کێتیییەکێتیی نووسه‌رانینووسەرانی کورد]]ا به‌بە ئه‌ندامیئەندامی [[ده‌سته‌یدەستەی به‌ڕێوه‌به‌ربەڕێوەبەر]] هه‌ڵبژێردراوه‌ھەڵبژێردراوە و سکرتێری به‌ڕیوه‌بردنیبەڕیوەبردنی یه‌کێتییەکێتی بووهبووە ‌[[١٩٧٠]]-[[١٩٧٤]].
نوێنه‌رینوێنەری یه‌کێتیییەکێتیی نووسه‌رانینووسەرانی [[کورد]]بوو له‌پێنجه‌مینلەپێنجەمین کۆنگره‌یکۆنگرەی نووسه‌رانینووسەرانی [[ئاسیا]]و [[ئه‌فریقیائەفریقیا]]- [[ئه‌لمائاتائەلمائاتا]] – [[کازاخستان]] [[١٩٧٥]] له‌لە گه‌ڵگەڵ [[حوسێن عارف]].<ref>http://en.wikipedia.org/wiki/Jalal_Dabagh</ref>
 
ماوه‌یماوەی ٢٥ ساڵ زیاتر له‌لە بواری رۆژنامه‌گه‌ریدارۆژنامەگەریدا کاری کردووه‌کردووە. له‌لە [[شۆڕشی ئەیلول]] و شۆڕسی نۆێی کوردستاندا و له‌لە راپه‌ڕینه‌راپەڕینە شکۆداره‌که‌یشکۆدارەکەی ئاداری [[1991١٩٩١]] دا به‌شدارییه‌کیبەشدارییەکی چالاکانه‌یچالاکانەی کردووه‌کردووە.
 
له‌لە ساڵی [[1956١٩٥٦]]-ه‌وه‌ەوە ده‌ستیدەستی به‌بە نووسین کردووه‌کردووە.
بەرھەمی ئەدەبی و کۆمەڵایەتی و سیاسی و وەرگێڕانی لە رۆژنامە ‌و گۆڤارە کوردییەکاندا بڵاوکردۆتەوە.
به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی و کۆمه‌ڵایه‌تی و سیاسی و وه‌رگێڕانی له‌ رۆژنامه ‌و گۆڤاره‌ کوردییه‌کاندا بڵاوکردۆته‌وه‌.
 
جێگری سه‌رنووسه‌ریسەرنووسەری هه‌فته‌نامه‌یھەفتەنامەی ([[بیری نوێ ]]ــ [[الفکر الجدید]])و ئه‌ندامیئەندامی ده‌سته‌یدەستەی نووسه‌رانینووسەرانی چه‌ندانچەندان گۆڤارو رۆژنامه‌یرۆژنامەی پێشکه‌وتنخوازوپێشکەوتنخوازو سکرتێری نووسینی گۆڤاری ([[رێگای ئاشتی و سۆسیالیزم]]) و بێژه‌روبێژەرو ئه‌ندامیئەندامی ده‌سته‌یدەستەی نووسه‌راننووسەران رادیۆی نهێنینھێنی [[ده‌نگیدەنگی گه‌لیگەلی عێراق]] له‌ده‌ره‌ولەدەرەو به‌رپرسیبەرپرسی به‌شیبەشی [[کوردی]] بووه‌،بووە، له‌دوایلەدوای کوده‌تاکودەتا شوومه‌که‌یشوومەکەی ٨ی [[شوباتی]] [[1963١٩٦٣]]. ئه‌ندامیئەندامی [[سه‌ندیگایسەندیگای رۆژنامه‌نوسانیرۆژنامەنوسانی کوردستانه]]‌.
 
پتر له‌لە په‌نجاساڵپەنجاساڵ به‌شداریبەشداری تێکۆشانی نهێنینھێنی و ئاشکرای بزاڤی رزگاریخوازی
گەلی [[کوردستانە لە دژی رژێمە دیکتاتۆرەکان و بەشداری ھەردوو
گه‌لی [[کوردستانه‌ له‌ دژی رژێمه‌ دیکتاتۆره‌کان و به‌شداری هه‌ردوو
[[شۆڕشه‌شۆڕشە که‌یکەی ئه‌یلولئەیلول]] و [[شۆڕشی نوێی گه‌لیگەلی کوردستان]].
 
ئه‌ندامیئەندامی [[کۆمه‌ڵه‌یکۆمەڵەی پێشمه‌رگه‌پێشمەرگە دێرینه‌کانیدێرینەکانی کوردستانه]]‌.
 
له‌بواریلەبواری بزوتنه‌وه‌یبزوتنەوەی خوێنکاران و لاواندا کاری کردووه‌و،کردووەو، تێکۆشه‌رێکیتێکۆشەرێکی ماندونه‌ناسه‌ماندونەناسە له‌پێناولەپێناو مافه‌کانیمافەکانی ژنان و ئافره‌تانئافرەتان و یه‌کسانییانیەکسانییان له‌گه‌ڵلەگەڵ پیاواندا.
خه‌باتخەبات ده‌کادەکا له‌پێناولەپێناو مافی په‌نابه‌رانپەنابەران و ره‌وه‌ندیرەوەندی کوردستاندا له‌لە ده‌ره‌وه‌ودەرەوەو بۆ پێدانی مافی په‌نابه‌ریپەنابەری و نه‌گێڕانه‌وه‌ینەگێڕانەوەی به‌زۆریبەزۆری په‌نابه‌رانپەنابەران و کۆچکردووان.
نووسین و وه‌رگێڕیوەرگێڕی پتر له‌لە بیست کتێب و نامیلکه‌یه‌و،نامیلکەیەو، به‌سه‌دانبەسەدان وتارو به‌رهه‌میبەرھەمی ئه‌ده‌بیئەدەبی و رۆشنبیری و سیاسیی له‌لە رۆژنامه‌ورۆژنامەو گۆڤارو ماڵپه‌ڕه‌ماڵپەڕە کوردی و عه‌ره‌بییه‌کانداعەرەبییەکاندا بڵاوکردۆته‌وه‌بڵاوکردۆتەوە<ref name="kb.se">http://www.kb.se/dokument/Soka/manadsforteckningar/NB200801.pdf</ref>
 
== بەرھەمەکانی نووسەر ==
== به‌رهه‌مه‌کانی نووسه‌ر ==
 
* دیکتاتۆری دیموکراتی میللی، [[ماوتسی تۆنگ]] کراوه‌کراوە به‌بە [[کوردی]].
 
* هه‌ندیھەندی زانیاری [[مارکس]]ی [[لێنین]]ی ده‌رباره‌یدەربارەی شۆڕش کراوه‌کراوە به‌بە کوردی [[1968١٩٦٨]].
 
* چیرۆکی تانیا کراوه‌کراوە به‌بە [[کوردی]] [[1970١٩٧٠]].
 
* لێکۆڵینه‌وه‌کانلێکۆڵینەوەکان بۆ سه‌دسەد ساڵه‌یساڵەی له‌لە دایکبوونی [[لێنین]] له‌لە گه‌ڵگەڵ هۆگرھۆگر گۆران کراوه‌کراوە به‌بە کوردی [[1970١٩٧٠]].
 
* قۆناغه‌کانیقۆناغەکانی گۆڕانی کۆمه‌ڵکۆمەڵ ئاماده‌کردنئامادەکردن و وه‌رگێڕانوەرگێڕان [[1972١٩٧٢]].
 
* ده‌رباره‌یدەربارەی کادیر [[دیمترۆڤ]] کراوه‌کراوە به‌بە [[کوردی]] [[1973١٩٧٣]] پێنج جار چاپکراوه‌ته‌وه‌چاپکراوەتەوە.
 
* ژیان و تێکۆشانی [[دیمترۆڤ]] [[1973١٩٧٣]].
 
* حیزبی [[مارکس]]ی [[لێنین]]ی و ده‌ورگێڕانیدەورگێڕانی له‌لە تێکۆشانی چینایه‌تیچینایەتی کارگه‌رانداکارگەراندا کراوه‌کراوە به‌بە [[کوردی]] [[1968١٩٦٨]].
 
* کورته‌کورتە باسیکی [[ماتیریالیزم]]ی [[دیاله‌کتیکدیالەکتیک]] کراوه‌کراوە به‌بە کوردی [[1970١٩٧٠]].
 
* له‌لە ده‌فته‌ریدەفتەری گه‌شتێکیگەشتێکی رێگای ژیانه‌وه‌ژیانەوە نووسین [[1978١٩٧٨]].
 
* راپه‌ڕینیراپەڕینی کوردان [[1925١٩٢٥]] (راپه‌ڕینه‌که‌یراپەڕینەکەی شێخ سه‌عیدسەعید) پڕۆفێسۆر م.ا.حه‌سره‌تیانحەسرەتیان کراوه‌کراوە به‌بە کوردی [[1985١٩٨٥]].<ref>''A Short History of the Kurds and Kurdistan'', in two volumes, Dar al-Islami Publishers, </ref>
 
* بیست و هه‌شتھەشت ئه‌ستێره‌ئەستێرە له‌لە ئاسمانی نه‌مریدانەمریدا نووسین [[1985١٩٨٥]].
 
* گۆرانی سه‌رکه‌وتنسەرکەوتن شیعر چاپی یه‌که‌میەکەم سوید 1998١٩٩٨.<ref>http://shaqlawa.com/vb/showthread.php?t=2946</ref>
 
* حیزبی پیشڕه‌ویپیشڕەوی چینی کرێکارو زه‌حمه‌تکیشانیزەحمەتکیشانی [[کوردستان]] نووسین [[1990١٩٩٠]].
 
* ده‌رباره‌یدەربارەی شێوه‌یشێوەی [[مارکس]] له‌لە نووسینی [[سه‌رمایهسەرمایه]]‌دا به‌بە عه‌ره‌بیعەرەبی ئاماده‌کردنئامادەکردن.
 
== پەراوێزەکان==