ویکیپیدیا:بێلایەنی ڕوانگە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''بێلایەنانەبوونی ڕوانگە''' یەکێکە لە [[meta:Foundation issues|ڕێبازە سەرەکییەکانی ویکیمیدیا]] و [[ویکیپیدیا:پێنج کۆڵەکە|بناغەیەکی ویکیپیدیایە]]. ھەموو وتارەکانی [[ویکیپیدیا]] دەبێ لە ڕوانگەیەکی بێلایەنانەوە نووسرابێتن، و بەڕوونی و تەواوی تا ئەو ڕادەیەی دەکرێ ھەموو ئەو کەرستە گونجاوەی، لە [[ویکیپیدیا:سەلماندنیبوون|سەرچاوە بڕواپێکراوەکەدا]] ھاتووە بێتە ناو وتارەکانەوە. بەھیچ شێوە نابێ لەم باسە چاو بپۆشرێ و ئەمە بۆ ھەموو وتارەکان و لە ھەموو بەکارھێنەران چاوەڕوان دەکرێت.

 

 

 

ڕوانگەی بێلایەنانە بە مانای ھەڵسوکەوت لەگەڵ بۆچوونە جیاوازەکانە لەسەر بابەتەکان، بەو شێوەی لە سەرچاوەکاندا ھاتوون. ئەوە پێویست دەکات ھەموو زۆرینە و کەمایەتییە بەنرخەکان بە شێوەیەکی دادوەرانە، بێ بەرچاوگرتنی مەبەستێکی تایبەت یا بیستراوەکان، لە سەرچاوەوە بێتە ناو وتارەکە. بۆیە کەرستەکان نابێ بسڕینەوە تەنھا بەھۆی "ڕوانگە"؛ دەکرێ کورت بکرێنەوە، گواستنەوە بکرێن بۆ وتارێکی نوێ، یان تەنانەت بە تەواوی بسڕێتەوە بە ھۆی نرخی زیادان بە ڕوانگەیەکی بێ بایەخ، وەک ئەوەی باسی کرا لە سەرەوە.

 

ڕوانگەی بێلایەنانە بە مانای ھەڵسوکەوتی گونجاو لەگەڵ دوو یا چەن ڕوانگەی دژ بە یەک، ھاوکات لەیەک وتاردایە. ئەوە پێویست دەکات ھەموو ڕوانگە زۆرینەکان و کەمایەتییە بەرچاوەکان، بە ئاماژە بە سەرچاوەوە، بێنەناو وتارەکەوە. بۆیە '''نابێ''' وتارێک بەھۆی ڕوانگەی لایەنگرانە [[:en:Wikipedia:PRESERVE#Try_to_fix_problems|بسڕێتەوە]]؛ لەوانەیە لەم جۆرە وتارەدا بایەخی نەگونجاو درابێت بە ڕوانگەیەک؛ ڕێگە چارەی ئەوە کورت کردنەوە و گواستنەوەیان بۆ وتارێکی سەربەخۆیە.

 

'''فاکت و ڕاستییەکان بەکاربێنن بۆ سەلماندن، تەنانەت ڕاستییەکان سەبارەت بە ڕوانگەکان، بەڵام نە خۆی ڕوانگەکان. لە وشەی "فاکت و ڕاستی" مەبەستمان "بەشێکی لە زانیارییەکانە کە گومانێکی بەرچاو نییە سەبارەت بەوانە". بۆ نموونە زەوی ھەسارەیە، یا ئەفلاتوون فەیلەسووف بووە، فاکت و ڕاستین کە گومانێکیان تێدانییە (یان گومانێکی بەرچاو و گرینگ نییە).

 

ھەڵبژاردنی تەواو لە سەرچاوەکان، زۆر گرینگە بۆ ئامادەکردنی وتارێکی بێلایەنانە. کاتێ لەسەر ڕاستییەکانی بنەمای ڕوانگەیەک باس دەکرێ، باشتر وایە ڕاستییەکانی ڕوانگەی بەرامبەریشی باس بکەین تاکوو خوێنەر خۆی ھەڵسەنگاندن بکا و ڕاستی و درووستی بدۆزێتەوە.

 

وتارەکانی ویکیپیدیا دەبێ یەک شیکردنەوەی سەردێڕی بابەتیان ھەبێت. بەرگریی گشتیی، دژ بە کێشەکانی ڕوانگە، سەردێڕی بابەتی وتارەکانیش لەخۆ دەگرێت. ئەگەر سەردێڕێک ھەبێت کە کێشەی لەسەر بێت، و پەیوەندی ھەبێ بە ناوەڕۆکی وتارەکە، دەبێ سەبارەت بەوە لە وتارەکەدا، بە ئاماژە بە سەرچاوە بڕواپێکراوەکان، باس کرابێت. بە زمانێکی دیکە، بۆ دژایەتی کردن یان وەڵام دانەوەی وتارێکی لایەنگرانە، نابێ وتارێکی لایەنگرانەی دیکە بە سەردێڕێکی ھەر وەک ئەو یان شتێکی دیکە دابنرێت. ھەروا دانانی سەردێڕی بابەتی وتار بە شێوەیەک کە دوو ڕوانگەی دژ بە یەک لەخۆ بگرێت گونجاو نییە؛ وەک ئەم سەردێڕە: ''زەوی تەخت\زەوی گرد'' یا ''زەوی تەخت (زەوی گرد)''.

 

لە سەردێڕی وتارەکاندا، تا بکرێ دەبێ لە ناوە فەرمییەکان بەکاربێت. ناوی فەرمی ئەو ناوەیە وا لە سەرچاوە بڕواپێکراو و فەرمییەکان بەکارھاتووە. ھەڵبەت ھێندێ جار لە سەرچاوە بڕواپێکراوەکاندا لەسەر ناوێکی غەیری فەرمی ڕێککەوتن دەکرێت و بەکاری دێنن. بەکارھێنانی ئەو ناوانە لە سەردێڕی وتارەکاندا گونجاوە.

 

ھێندێ جار پێکھاتەی وتار، پێویستی بە ئاگاداری زیاتر ھەیە بۆ بەرگری لە لایەنگرانەبوون. بەشکردنی وتار بە ''سەرەکی'' و "بەشەکانی دیکە" بە شێوەیەک کە بەشی سەرکیی ڕوانگەیەکی دژ بە بەشەکانی دیکەی تێدا بێت، دەتوانێ ببێتە ھۆی گەیاندنی پەسندکراوتربوونی ئەو ڕوانگە، کە ئەمە دەبێتە ھۆی لایەنگرانەبوونی وتار. ئەمە بۆ سەردێڕەکان، بەشەکان، ژێربەشەکان، پەراوێزەکان و ھتد ھەروایە.

 

لە وتاردا نابێ بایەخی تایبەت بدرێ بە ڕوانگەیەک، مەگەر ئەوەی ڕوانگەکە پێوەندیەکی نزیکی ھەبێت لەگەڵ بابەتی وتاردا. ھەرچەن لە سەرچاوەکاندا زیاتر باسی ئەو ڕوانگە کرابێت، دەکرێ ھەر بە ھەمان شێوە لە وتارەکەدا زیاتر باسی بکرێ.

 

 

لە وتارەکەدا دەبێ سنووری ڕوانگەکان بۆ خوێنەر ئاشکرابێت، بە شێوەیەک کە دیاربێت کام ڕوانگە ھینی زۆرینەی کۆمەڵگایە و کام ڕوانگە ھین کەمایەتی. ئاستی چوونەناو وردەکارییەکانی ھەر بابەتێک پێوەندی ھەیە بە بایەخداربوونی ئەو ڕوانگە. بۆ زانیاری زیاتر دەتوانن ویکیپیدیا:تیئۆریا قەراغییەکان بخوێننەوە

 

جیمبۆ وەیلز سەبارەت بەم بابەتە لە ٢٠٠٣دا دەڵێت:

 

لەیادتان بێت کە مەرجی بایەخداربوونی ڕوانگەیەک، ئاستی بڵاوبوونەوەی ئەو ڕوانگە لە سەرچاوە بڕواپێکراوەکاندایە؛ نەک لەنێوان بەکارھێنەرانی ویکیپیدیا یا جەماوەری گشتی.

 

 

ھەرکات وتەیەک وەک ڕوانگەیەک ناسێندرا کێشەیەک نییە. بەڵام کاتێ وتەکە وەک فاکت و ڕاستی یان درووستیی نیشان بدرێت، ئەوە دژایەتی یاسای بێلایەنانەبوون دەکات. بۆ ناساندنی ڕوانگەکان دەبێ تا ئەو ڕادەی دەکرێ بسەلمێندرێت و ئاماژەی بۆ بکرێت لە سەرچاوەکاندا.

 

 

ڕێگەیەکی دیکە ئەوەیە کە وردە زانیارییەکانی کەوا فاکت و ڕاستین سەبارەت بە بابەتەکە کۆ بکرێتەوە و باس بکرێت: "ڕۆناڵدۆ تا کۆتایی ئەم وەرزە، ٢٥ گۆڵی تۆمارکردووە"، "ڕۆناڵدۆ خەڵاتی ھەڵسوکەوتباشی وەرگرت". بەڵام نابێ ھیچ ھەوڵێک بدرێ تاکو راستبوونی ڕوانگەکە بچەسپێت.

 

 

 

لە وتارەکانی سەبارەت بە ئایین، نابێ تەنھا باسی ئەوە بکرێت کە کێ چ بیڕ و ڕا و ئایینێکی ھەیە، بەڵکوو دەبێ شێوەی پێکھاتنی ئەو بیر و ڕایەش شی بکرێتەوە. دەق و کتێبەکانی ھەریەکە لە ئایینەکان دەتوانێ سەرچاوەیەکی باش بێت بۆ ئەم مەبەستە و ھەڵبەت دەکرێ سەرچاوە زانستی و نوێکانی دیکەش بەکاربێت.

 

[[af:Wikipedia:Neutrale standpunt]]

[[als:Wikipedia:Neutraler Standpunkt]]

[[ar:ويكيبيديا:وجهة النظر المحايدة]]

[[ast:Uiquipedia:Puntu de vista neutral]]

[[be:Вікіпедыя:Нейтральны пункт гледжання]]

[[be-x-old:Вікіпэдыя:Нэўтральны пункт гледжаньня]]

[[bg:Уикипедия:Неутрална гледна точка]]

[[ca:Viquipèdia:Punt de vista neutral]]

[[co:Wikipedia:Puntu di vista neutru]]

[[cy:Wicipedia:Safbwynt niwtral]]

[[da:Wikipedia:Skriv Wikipedia fra et neutralt synspunkt]]

[[de:Wikipedia:Neutraler Standpunkt]]

[[el:Βικιπαίδεια:Ουδετερότητα]]

[[eo:Vikipedio:Neŭtrala vidpunkto]]

[[eu:Wikipedia:Ikuspegi neutrala]]

[[fa:ویکی‌پدیا:دیدگاه بی‌طرف]]

[[fr:Wikipédia:Neutralité de point de vue]]

[[fy:Wikipedy:Objektivens]]

[[gl:Wikipedia:Punto de vista neutral]]

[[hr:Wikipedija:Nepristrano gledište]]

[[ia:Wikipedia:Puncto de vista neutral]]

[[is:Wikipedia:Hlutleysisreglan]]

[[it:Wikipedia:Punto di vista neutrale]]

[[jv:Wikipedia:Cara ndeleng nétral]]

[[ka:ვიკიპედია:ნეიტრალური თვალსაზრისი]]

[[lb:Wikipedia:Neutralitéit]]

[[ln:Wikipedia:Neutralité de point de vue]]

[[mk:Википедија:Неутрална гледна точка]]

[[ml:വിക്കിപീഡിയ:സന്തുലിതമായ കാഴ്ച്ചപ്പാട്]]

[[ms:Wikipedia:Pandangan berkecuali]]

[[nl:Wikipedia:Neutraal standpunt]]

[[nn:Wikipedia:Objektivitet]]

[[pl:Wikipedia:Neutralny punkt widzenia]]

[[pt:Wikipedia:Princípio da imparcialidade]]

[[ro:Wikipedia:Punct de vedere neutru]]

[[ru:Википедия:Нейтральная точка зрения]]

[[scn:Wikipedia:Puntu di vista niutrali]]

[[simple:Wikipedia:Neutral point of view]]

[[sk:Wikipédia:Nestranný uhol pohľadu]]

[[sl:Wikipedija:Nepristranskost]]

[[sr:Википедија:Неутрална тачка гледишта]]

[[sv:Wikipedia:Neutral synvinkel]]

[[ta:விக்கிப்பீடியா:நடுநிலை நோக்கு]]

[[te:వికీపీడియా:తటస్థ దృక్కోణం]]

[[tg:Википедиа:Бетарафӣ]]

[[tr:Vikipedi:Tarafsız bakış açısı]]

[[uk:Вікіпедія:Нейтральна точка зору]]

[[vi:Wikipedia:Thái độ trung lập]]

[[yi:װיקיפּעדיע:נייטראל]]

[[zh:Wikipedia:中立的观点]]