ورمێ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

وشەی ورمێ ‌لە دوو بەشی ''ئور'' (شار) و ''میە'' (ئاو) داتاشراوە کە بە زمانی [[ئارامی ئاشووری]] یانی شاری كەنارکەنار ئاو. هەڵكەوتىهەڵکەوتى شاری ورمێش له‌ كەنارکەنار [[زرێچەی ورمێ]]یە.

مێژووی ورمی زۆر دێرینە. سەرچاوەكانسەرچاوەکان دەڵێن گۆیا [[زەردەشت]] ھەر لەم شارە لە دایکبووە. سەردەمێک بەشێک بووە لە مەملەكەتی [[ئورارتوو]] و پێگەی خۆرپەرستان بووە، [[گردی حەسەنلوو]] لە [[نەغەدە]] و [[بەردەنووسی كێلەشین]]ی هەنداو [[شنۆ]] كە بۆ ٨٥٠ی پێش زایین دەگەڕێتەوە یادگاری گرنگی پاشاكانی ئۆرارتۆن‌ و دیتراوەی ترى پەیوەست بەم رۆژگارە زۆرن لەم پارێزگایە. لە رۆژگاری [[ئیسلام]]دا بووەتە پێگەی كوردانی رەوەندى هەدبانی و رێرەوێكی گرنگ بووە نێوان [[بەغدا]] پایتەختی عەبباسیەكان و ولاتی [[تەورێز]] و [[ئاران]] و [[ئەرمەنستان]] كە هەر لە لایەن میرانی شەددادی و رەوادی و سالارییەوە حوكمڕانی كراوه. بە پەیدابوونی [[ئۆغووزەكان]] لە سەدەی پێنجەمی کۆچی، ورمێ و دەوروبەری بووتە شەڕگەی نێوان كوردان و هێرشبەرە ئۆغووزەكان كە توركەكانی ئەمڕوی ئازەربابجان لە تۆرەمەی ئەوانن. دواتر لە ساڵی ١١٨٤ خرایە ژێر دەسەڵاتی [[سەلجووقیەكان]]ەوە.<ref>[http://www.answers.com/topic/urmia ئینسایکڵۆپيدياى كامبريج]</ref> كە [[هەلاكۆ]]ی نەوەی[[ چەنگیزخانی مەغۆل]] (له سەدەی حەفتەمی کۆچیدا) ئازەربایجانی داگیركردداگیرکرد و لە [[مەراغە]] و [[تەورێز]] تاوڵی حوكمڕانیحوکمڕانی هەڵدا، شیرازەی ئەم ولاتە بە جارێكجارێک تێكچووتێکچوو. زۆربەی كوردانیکوردانی هەدبانی و زەرزا پەنایان بردە بەر شاهانی ئەییوبی لە [[میسر]] و [[شام]] دیموغرافیای ئازرەبایجان بە جارێكجارێک شێوا و توخمی ئۆغوزو سەلجووقی تێكەڵتێکەڵ بە خوێنی مەغۆل لەم خاكەخاکە داسەپا. [[تەورێز]] و [[مەراغە]] كەکە دوو پێگەی گرنگی كوردانیکوردانی ڕەوادی هەدبانی بوون لەلایەن مەغۆلانەوە داگیركرانداگیرکران.