گوڵ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''گوڵ''' یان '''کولیلک''' بەشی زایەندی [[ڕووەک]]ەکانە. ئەرکی [[ژینناسی]]یانەی گوڵ بەرهەمبەرھەم هینانیھینانی نەسڵە داهاتووەکانیداھاتووەکانی ژیانی ڕووەکە. گوڵ جگە لە ئەو ڕۆڵەی کە لە ژینی ڕووەکاندا بوویەتی، لە مێژووی [[مرۆڤ]]یشدا ڕۆڵیکی گرنگی بووە و هەمووھەموو کات سەرچاوەیەک بۆ دەربڕینی هەستیھەستی [[جوانیناسی]] و [[خۆشەویستی]]ی مرۆڤ بووە.

[[ڕووەک]]زانان وایدادەنێن کە گوڵەکان لقىلقی یەکجار تایبەتمەندن. بەشەکانىبەشەکانی گوڵ بریتین لە گەڵاىگەڵای تایبەتمەند، کۆتایىکۆتایی سەرەوەىسەرەوەی ئەو لقەىلقەی کە گوڵ هەڵدەگرێتھەڵدەگرێت هەڵدەئاوسێتھەڵدەئاوسێت بە تەخت (Receptacle) ناودەبرێت.

بەشەکانىبەشەکانی گوڵ بەشێوەىبەشێوەی چوار بازنەىبازنەی هاوچەقن،ھاوچەقن، کاسەکان (Sepals) بازنەىبازنەی دەرەوە پێکدێنن دوورترین بازنەىبازنەی گوڵە. کە بەشەکانىبەشەکانی دیکەىدیکەی گۆپکەىگۆپکەی گوڵ دەپارێزێت پێش کردنەوەیان، پەڕەکانىپەڕەکانی گوڵ (Petals)، بازنەىبازنەی دووەم دەگرێتەوە. زۆربەىزۆربەی ئەو گوڵانەىگوڵانەی کە پەڕینیان بەهۆىبەھۆی گیانەوەرانەوە تێدا ڕوودەدات پەڕەىپەڕەی گوڵىگوڵی ڕەنگاوڕەنگ و بریقەداریان هەیەھەیە بەڵام ئەو دوو بازنەیەىبازنەیەی کە نزیکترن لە ناوەوەىناوەوەی بەشەکانىبەشەکانی گوڵ، پێکهاتووىپێکھاتووی زۆر بوونیان تێدایە. پێکهاتووىپێکھاتووی نێرینە کە بە نێرەک (Stamens) ناودەبرێت و پێکدێت لە پۆرگ (Anther) و دەزوولە(Filament)، پۆرگ سپۆڕدانىسپۆڕدانی سپۆرىسپۆری نێرینەىنێرینەی تێدایە کە دەگۆڕێت بۆ دەنکە هەڵاڵەھەڵاڵە. وە ئەو دەزوولەیەىدەزوولەیەی کە لە قەدۆکە دەچێت و پۆرگ هەڵدەگرێتھەڵدەگرێت. نزیکترین بازنە، لە ڕووىڕووی ناوەوە ئەو زۆربوونە پێکهاتەپێکھاتە مێیانەىمێیانەی تێدایە کە پێیان دەڵێن کاریلەکان Carpels. یەک کارپل یان چەند کارپلێک پێکەوە یەکدەگرن بۆ پێکهێنانىپێکھێنانی ئەو پێکهاتەیەىپێکھاتەیەی ناودەبرێت بە مێیەک (Pistil). وە بنکە فراوانەکەىفراوانەکەی مێیەک پێىپێی دەڵێن [[هێلکەدانھێلکەدان]] (Ovary).

قەڵەم (Style) کە لە قەدۆکە دەچێت، لە هێلکەدانەوەھێلکەدانەوە پەیدا دەبێت و لوتکەىلوتکەی کە بە کۆسپ (Stigma) ناو دەبرێت کە لینج و کوڵکدارە بۆ ئەوەىئەوەی دەنکە هەڵاڵەکانىھەڵاڵەکانی پێوە بنووسێت. زۆربەىزۆربەی جۆرەکانىجۆرەکانی ڕووەکە گوڵدارەکان گوڵێک هەڵدەگرنھەڵدەگرن نێرەک و مێیەکىمێیەکی پێکەوە تێدایە بەڵام هەندێھەندێ جۆرىجۆری دیکە گوڵکانیان تەنهاتەنھا نێرەکىنێرەکی تێدایە ( گوڵەکانیان نێرەکین ) یان تەنهاتەنھا مێیەکىمێیەکی تێدایە (گوڵەکانیان مێیەکین).

== سەرچاوە ==