|
== پەیمانی کۆن ==
لە [[تەورات]] دا ڕەگەزی بەنی ئیسرائیل دەگاتە [[یەعقووب|یەعقووبی پێخەمبەر]] نەوەی [[ئیبراھیم]] کە لە ڕووداوێکی سەیر دا تەواوی شیوێک لەگەڵ [[خودا]] یان [[فریشتە لە ئیسلامدا|فریشتە]]یەک لە لایەن خوداوە ملانە دەگرێ و لە کۆتاییش دا براوە دەبێت. [[یەعقووب]] دوازدە کوڕی ھەبوو کە ناوەکانیان ئەمانە بوو: رۆبێن، شیمۆن، لاوی، جوودا، دێن، نێفتالی، گێد، ئاشێر، ئیساکێر، زێبۆلۆن، [[یووسف]]، بێنیامین. مناڵەکانی ئەو کووڕانە خێڵەکانی بەنی ئیسرائیلیان پێک ھێنان
[[یەعقووب]] دوازدە کووڕی ھەبوو و ئەوەش ناوەکانیانن: رۆبێن، شیمۆن، لاوی، جوودا، دێن، نێفتالی، گێد، ئاشێر، ئیساکێر، زێبۆلۆن، [[یووسف]]، بێنیامین. مناڵەکانی ئەو کووڕانە خێڵەکانی بەنی ئیسرائیلیان پێک ھێنان
دایکانی مناڵەکانی [[یەعقووب]] بریتین لە:
* زیلپا (خزمەتکاری لیە): گێد، ئاشێر.<ref>خوڵقان ٣٥:٢٢-٢٦</ref>
[[یەعقووب]] و کوڕەکانی بە دەعوەتی براکەیان [[یووسف]] کە ئەو کات عەزیزی [[میسر]] بوو، کۆچیان کرد. کاتێک گەیشتنە [[میسر]] ٧٠ کەس بوون کە لە ٤ پشت بەرز بووە بۆ ٦٠٠،٠٠٠ کەس. [[فیرعەون]] لە بەھێز بوونیان ترسا و فەرمانی دا تا ھەموو کووڕەکانیان بکوژن. خودای ئیسرائیل ناوی خۆی بە [[مووسا]] نیشان دەدا، [[مووسا]] لە پشتی '''لاڤی'''ە. لەوکاتە دا خودا ئەوان لە دیلی ڕزگار دەکات و یاساکانی خۆییان دەداتێ، بەڵام ئیسرائیلیەکان ئیمانی تەواویان نەبوو و ئیزنی چوونە ناو سەرزەوی بەڵێن دراویان نەبوو، دوای مردنی [[مووسا]] و پشتەکەی، نەوەی دواتر بە رێبەری [[یووشەع|یووشەعی پێخەمبەر]] دەچنە ناو [[کەنعان]] و کۆنتڕۆڵی ناوچەکە دەکەن، بەڵام دیسانیش ئیسرائیلیەکان ئیمانی پێویستیان نەبوو و تووشی کێشە ھاتن. بەنی ئیسرائیل داوای [[شا|شایەک]] لە [[خودا]] دەکەن و ئەویش [[تالووت]]یان دەداتێ. [[داوود|داوودی پێخەمبەر]] دوای تالووت ھێز دەگرێتە دەست، لە سەردەمی داوود ئیسرائیلیەکان حکوومەتی خودا بەدەست دێنن. مناڵی [[داوود]]، بە ناوی [[سولەیمان]]، پەرستگایەک بۆ پەرستشی [[خودا]] دروست دەکا. لە [[پەیمانی کۆن]]دا ھاتووە کە [[سولەیمان]] ئیزنی ژنە بیانیەکانی دەدا کە خوداکانی خۆیان بپەرەستن، ھەروەھا پاشایەتیەکەی دەبێتە دوو بەش. پاشایەتی باکووری [[ئیسرائیل]] سەرپێچی و گوناە دەکەن و ئیزنی [[بتپەرستی]] دەدەن و لە [[یەکتاپەرستی]] دا شکست دەخۆن، بۆیە [[خودا]] ئیزن دەدا خێڵەکانی تر بەسەریان دا سەرکەون و جێگایان بگرن.
[[یەعقووب]] و کووڕەکانی به دەعوەتی براکەیان [[یووسف]] که ئەو کات عەزیزی [[میسر]] بوو، کۆچیان کرد. کاتێک گەیشتنه میسر ٧٠ کەس بوون که ل٤ پشت زۆر بووة بۆ ٦٠٠،٠٠٠ کەس. [[فیرعەون]] له به هێز بوونیان ترسا و فەرمانی دا تا هەموو کووڕەکانیان بکووژن. خودای ئیسرائیل ناوی خۆی به [[مووسا]] نیشان دەدا ، [[مووسا]] له پشتی '''لاڤی'''ه.
لەوکاته دا خوا ئەوان له دیلی ڕزگار دەکات و یاساکانی خۆییان دەداتێ، بەڵام ئیسرائیلیەکان ئیمانی تەواویان نەبوو و ئیزنی چوونه ناو سەرزەوی بەڵێن دراویان نەبوو،
دوای مردنی [[موسا]] و پشتەکەی، نەوەی دواتر به رێبەری [[یووشەع|یووشەعی پێخەمبەر]] دەچنه ناو [[کەنعان]] و کۆنتڕۆڵی ناوچەکه دەکەن، بەڵام دیسانیش ئیسرائیلیەکان ئیمانی پێویستیان نەبوو و تووشی کێشه هاتن.
بەنی ئیسرائیل داوای [[شا|شایەک]] له [[خودا]] دەکەن و ئەویش [[تالووت]]یان دەداتێ. [[داوود|داوودی پێخەمبەر]] دوای تالووت هێز دەگرێته دەست، له سەردەمی داوود ئیسرائیلیەکان حکوومەتی خودا بەدەست دێنن.
مناڵی [[داوود]]، بە ناوی [[سولەیمان]]، پەرستگایەک بۆ پەرستشی [[خودا]] درووست دەکا. له [[پەیمانی کۆن]] دا هاتووه که [[سولەیمان]] ئیزنی ژنه بیانیەکانی دەدا که خواکانی خۆیان بپەرەستن، هەروەها پاشایەتیەکەی دەبێته دوو بەش.
پاشایەتی باکووری [[ئیسرائیل]] سەرپێچی و گووناه دەکەن و ئیزنی [[بتپەرستی]] دەدەن و له [[یەکتاپەرستی]] دا شکست دەخۆن، بۆیه [[خودا]] ئیزن دەدا خێڵەکانی تر بەسەریان دا سەرکەون و جێگایان بگرن.
له جوودا هەندێک ڕوو له [[یەکتاپەرستی]] دەکەن بەڵام هەندێکی تر دەبنه [[بتپەرەستی|بت پەرەست]] و تەنانەت له پەرستگای [[سولەیمان]] [[بتپەرستی]] دەکەن. بۆیه [[خودا]] ئیزن دەدا که جوودا بدۆڕێت و له بابل بەند بکرێت و پەرستگای [[سولەیمان]] تێک بدرێت ▼
بەڵام دواتر خودا سەرەرای گووناهەکانیان لێیان خۆش دەبێت و لێیان دەگەرێ بچنەوە جوودا و پەرەستگایەکه درووست بکەنەوە.
=== له تێڕوانینی قورئان === ▼
▲لهلە جوودا هەندێکھەندێک ڕوو لهلە [[یەکتاپەرستی]] دەکەن بەڵام هەندێکیھەندێکی تر دەبنهدەبنە [[بتپەرەستی|بت پەرەست]] و تەنانەت لهلە پەرستگای [[سولەیمان]] [[بتپەرستی]] دەکەن. بۆیهبۆیە [[خودا]] ئیزن دەدا کهکە جوودا بدۆڕێت و لهلە بابل بەند بکرێت و پەرستگای [[سولەیمان]] تێک بدرێت . بەڵام دواتر خودا سەرەرای گوناھەکانیان لێیان خۆش دەبێت و لێیان دەگەرێ بچنەوە جوودا و پەرەستگایەکە درووست بکەنەوە.
له [[قورئان]] دا جارەها باسی بەنی ئیسرائیل کراوه، هەروەها له چەند جێ به ناوی [[ئیسرائیل]] باسی [[یەعقووب]] کراوه، هەرچەنده چیرۆکی گۆڕانی ناوی [[یەعقووب]] بۆ [[ئیسرائیل]] له [[قورئان]] دا نەهاوتووه. ▼له [[قورئان]] دا هاتوه [[خودا]] بەڵێنی به بەنی ئیسرائیل داوه که دوو جار لەسەر زەوی فەساد و ئاأژاوه دەکەن، جاری یەکەم که تێک چوونی پەرستگای یەکەمه ئەوان لەوێ دەردەکرێن و بەند دەکرێن، جاری دووهەمیش به هەمان شێوه پەرستگاکەیان تێک دەدرێ و لەوێ دەردەکرێن ▼. <ref>[[ئیسرا|سوڕەتی اسراء، ئایەتی ٤]]</ref>
له [[قورئان]] دا به پێچەوانەی [[پەیمانی کۆن]] [[خودا]] دەڵێ [[سولەیمان]] کافر نەبووه و گووناهی نەکردوە. <ref>[[بەقەرە|سووڕەتی بەقەرە ئایەتی ۱۰۲]]</ref> ▼
▲=== لهلە تێڕوانینی قورئان ===
ناوی خێڵەکانی بەنی ئیسرائیل له [[قورئان]] دا نەهاتوه.
▲لهلە [[قورئان]] دا جارەهاچەندین جار باسی بەنی ئیسرائیل کراوه،کراوە، هەروەهاھەروەھا لهلە چەند جێ بهبە ناوی [[ئیسرائیل]] باسی [[یەعقووب]] کراوه،کراوە، هەرچەندهھەرچەندە چیرۆکی گۆڕانی ناوی [[یەعقووب]] بۆ [[ئیسرائیل]] لهلە [[قورئان]] دا نەهاوتووهنەھاوتووە.
▲لهلە [[قورئان]] دا هاتوهھاتوە [[خودا]] بەڵێنی بهبە بەنی ئیسرائیل داوهداوە کهکە دوو جار لەسەر زەوی فەساد و ئاأژاوهئاژاوە دەکەن، جاری یەکەم کهکە تێک چوونی پەرستگای یەکەمهیەکەمە ئەوان لەوێ دەردەکرێن و بەند دەکرێن، جاری دووهەمیشدووھەمیش بهبە هەمانھەمان شێوهشێوە پەرستگاکەیان تێک دەدرێ و لەوێ دەردەکرێن .<ref>[[ئیسرا|سوڕەتی اسراء، ئایەتی ٤]]</ref>
▲لهلە [[قورئان]] دا بهبە پێچەوانەی [[پەیمانی کۆن]] ، [[خودا]] دەڵێ [[سولەیمان]] کافر نەبووهنەبوە و گووناهیگوناھی نەکردوە. <ref>[[بەقەرە|سووڕەتی بەقەرە ئایەتی ۱۰۲١٠٢]]</ref> هەروەها ناوی خێڵەکانی بەنی ئیسرائیل لە [[قورئان]] دا نەھاتوە.
== سەرچاوە ==
| 