مەولانای ڕۆمی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب Broosk پەڕەی مەولانای ڕۆمیی گواستەوە بۆ ڕوومی
+نوێ
ھێڵی ٣٠:
|خێران =
}}
'''جەلالەددین موحەممەد بەلخی''' هەروەها ناسراو بە '''جەلالەددین موحەممەد ڕومی''' (بە [[فارسی]]: جلال‌الدین محمد بلخى)، مەولانا یان مۆلانا (بە[[فارسی]]: مولانا، بەواتای ''مامۆستا یان گەورەی ئێمە'')، مەولەوی یان مۆلەڤی (بە[[فارسی]]: مولوی، بەواتای ''مامۆستا یان گەورەی من'') هەروەها لە [[تورکیا]] ناسراوە بە (Mevlānā) و بەگشتی لەجیهانی [[ئینگلیزی]]دا بە '''ڕوومی''' ناودەبرێت (٣٠ی [[ئەیلوول]]ی ١٢٠٧ – ١٧ [[کانوونی یەکەم]]ی ١٢٧٣) شاعیر و زانای [[ئایینفەقێ]] و سۆفییەکی[[ئاییناس]] و [[فارسسۆفی]]یەکی فارس بوو<ref>Annemarie Schimmel, “The Mystery of Numbers”, Oxford University Press,1993. Pg 49: “A beautiful symbol of the duality that appears through creation was invented by the great Persian mystical poet Jalal al-Din Rumi, who compares God's creative word kun (written in Arabic KN) with a twisted rope of 2 threads (which in English twine, in German Zwirn¸ both words derived from the root “two”) ”.</ref> لە سەدەی (١٣)دا١٣دا.
 
[[فارس]]، [[تورک]]، [[ئەفغان]]، [[تاجیک]] و موسوڵمانانی تری ناوچەکانی [[ئاسیای ناوەڕاست]] هاوشانی موسوڵمانانی [[باشووری ئاسیا]] فێرکارییە بەجێماوە ڕۆحییەکانی ئەو لەماوەی حەوت سەدەی ڕابڕدوو بەرز دەنرخێنن. گرنگیی ڕوومی پێدەچێت سنوورەکانی نەتەوە و ڕەگەزی شکاندبێت و چووبێتە ئەودیو ئەوانیشەوە. شیعرەکانی بەشێوەیەکی بەرفراوان بۆ چەندین زمانی دنیا وەرگێڕدراون و بۆ چەندین شێوازی جودا وەچەرخێنراون. لەساڵی ٢٠٠٧دا، بە بەناوبانگترین شاعیر وەسف کرا لە ئەمەریکادا.
 
کارەکانی ڕوومی بە[[فارسی]] نووسراونەتەوە و [[مەسنەوی (ڕوومی)|مەسنەوی]]یەکانی ئەو یەکێکە لە پاراوترین شاکارەکانی ئەدەبی ئێرانی و یەکێکە لە کارە شانازییپێکراوەکانی زمانی فارسی. کارە ڕەسەنەکانی بەشێوەیەکی بەفراوان ئەخوێندرێتەوە بەزمانە ڕەسەنەکەی خۆی لە جیهانی [[زمانی فارسی]]دا ([[ئێران]]، [[تاجیکستان]]، [[ئەفغانستان]] و هەندێک بەشی ناوەڕاستی ئاسیا-فارسی زمانەکان). وەرگێڕانی کارەکانی زۆر باوە لە وڵاتانی تردا. کارەکانی کاری کردۆتە سەر [[ئەدەبی فارسی]]، [[ئەدەبی ئوردو|ئوردو]]، [[شیعری پەنجابی|پەنجابی]]، [[ئەدەبی تورکی|تورکی]] و هەندێکی تر لە زمانە ئێرانیی و تورکی و هیندییەکان کە بە [[ئەلفبێی فارسی]] نووسراونەتەوە وەک [[پەشتۆ]]، [[تورکی عوسمانلی]]، [[زمانی چاتاگی|چاتاگی]] و [[زمانی سیندی|سیندی]].
 
 
==ژیان==
مەولانا لە گوندی وەخش کە دەکەوێتە شارۆچکەیەکی بچووک لە سەر [[ڕووباری وەخش]] لە وڵاتی [[فارس]] (ئێستای [[تاجیکستان]]). وەخش سەر بە [[پارێزگای بەلخ]] بوو وە لەو ساڵەی کە مەولانا تیایدا لەدایکبوو باوکی بە یەکێک لە زاناکانی ئەو شارە ناسرابوو.<ref name="Balkh">Annemarie Schimmel, "I Am Wind, You Are Fire," p. 11. She refers to a 1989 article by the German scholar, Fritz Meier:Quote|Tajiks and Persian admirers still prefer to call Jalaluddin 'Balkhi' because his family lived in Balkh, current day in [[ئەفغانستان]] before migrating westward. However, their home was not in the actual city of Balkh, since the mid-eighth century a center of Muslim culture in (Greater) Khorasan (Iran and Central Asia). Rather, as the Swiss scholar Fritz Meier has shown, it was in the small town of Wakhsh north of the Oxus that Baha'uddin Walad, Jalaluddin's father, lived and worked as a jurist and preacher with mystical inclinations. Franklin Lewis, ''Rumi&nbsp;Past and Present, East and West: The Life, Teachings, and Poetry of Jalâl al-Din Rumi'', 2000, pp. 47–49.</ref> هەروەها ئەم دوو شارەش سەر بە کلتووری گەورەتری ئەو کاتەی فارسی [[خۆراسان]] بوون لە ڕۆژهەڵاتی وڵاتی [[فارس]] هەروەها بەشێک بوو لە [[دەوڵەتی خەوارزمی]].