ئادەم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب بۆت: گواستنەوەی پۆل:ئادم و حەوا بۆ پۆل:ئادەم و حەوا |
Broosk (لێدوان | بەشدارییەکان) چاکسازی، پەرەپێدان، بەسەرداچوونەوە، خاڵبەندی، خاوێنکردن، سڕینەوە، نوێ، نوێکردنەوە / خاوێن و بێلایەنە ئێستا |
||
ھێڵی ١:
سه‌ره‌تا خوای گه‌وره به فریشته‌كانی ڕاگه‌یاند كه‌وا ئاده‌م و نه‌وه‌كانی له‌سه‌ر زه‌ویدا بهدی ده‌هێنێ و به‌ده‌سه‌ڵات و به‌تواناش ئه‌بن؛ هه‌روه‌ها كۆشش ئه‌كه‌ن و له خێروبێری ناو زه‌وی ده‌رئه‌هێنن و به هه‌موو شوێنێكی زه‌ویدا بڵاو ده‌بنه‌وه. خوای گه‌وره فریشته‌كانی بۆ خواپه‌رستی له‌پێش ئاده‌م بهدی هێناوه و له گوناهـ و تاوان و سه‌رپێچی پاراستوونی. هه‌روه‌ها به‌خشش و خۆشه‌ویستیی زۆری پێ به‌خشیون، پشتیوانی و ڕێنمونیشی بۆ فه‌رمانبه‌رىكردنی خۆی كردوون. به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره ئاده‌م و نه‌وه‌كانی له هه‌ڵه و گوناهه نه‌پاراستووه، بۆیه فریشته‌كان ترسان له‌وه‌ی وه‌ك چۆن خۆیان ئاسمانیان به خواپه‌رستی و به‌زه‌یی و خاوێنی ئاوادان كردۆته‌وه، نه‌وه‌كانی ئاده‌م سه‌رپێچی و كه‌موكورتی بكه‌ن و نه‌توانن وه‌ك فریشته‌كان سه‌رزه‌وی به خواپه‌رستی ئاوه‌دان بكه‌نه‌وه. ▼
فریشته‌كان وایان ئه‌زانی خۆیان له نه‌وه‌ی ئاده‌م باشترن، بۆیه له لای خوای گه‌وره پاكانه‌ی خۆیان كرد و به خوای گه‌وره‌یان وت: چۆن كه‌سی تر دروست ئه‌كه‌ى له‌كاتێكدا ئێمه به‌دڵسۆزییه‌وه پاكی و بێگه‌ردیت بۆ دائه‌نێین و سوپاست ئه‌كه‌ین و ناوت به‌پیرۆز ڕائه‌گرین، كه‌چی ئه‌وانه‌ی سه‌ر زه‌وی به‌تاوانكردن سه‌رزه‌وی خراپ ئه‌كه‌ن و به‌هۆی سوود و قازانجی دنیاوه جیاوازی ئه‌كه‌وێته نێوانیان و ئه‌وكاته‌ش خوێنی زۆر ده‌ڕێژن و گیانی پاك و بێتاوان ئه‌كوژن؟! ▼
'''ئادەم''' (بە[[عیبری]]: אָדָם، بە[[عەرەبی]]: آدم) کەسایەتییەکە لەنێو [[بەسەرهاتەکانی درووستبوون]]، [[قورئان]] و [[کتێبی ئیقان]]دا ناوی هەیە. بەپێی [[ئەفسانەی ئەفراندن]]ی [[ئایینە ئیبراهیمییەکان]]، ئادەم یەکەمین مرۆڤە.
==پله‌وپایه‌ی ئاده‌م -سه‌لامی خوای گه‌وره‌ی لێ بێت- ==▼
خوای گه‌وره‌ش وه‌ڵامی فریشته‌كانی دایه‌وه‌و دڵ ئارامی كردنه‌وه‌و فریشته‌كانی تێگه‌یاند؛ كه خوای گه‌وره ڕێزێكی زۆری له نه‌وه‌ی ئاده‌م گرتووه و به‌ده‌ستی خۆی ئاده‌می دروست كردووه‌و له گیانی خۆی گیانی پێداكردووه... ڕاسته‌وخۆش خوای گه‌وره ئاده‌می فێری ناوه‌كان و زانیارییه پێویستییه‌كان كردووه به‌جۆرێك هه‌تا ئاماده‌ییان هه‌بێ له ڕاستییه‌كان و سوننه‌ته‌كانی خوای گه‌وره‌و له یاساكانی ناو گه‌ردوون تێبگه‌ن، به‌مه‌ش ئه‌توانن له‌سه‌ر زه‌وی ده‌سه‌ڵات په‌یدابكه‌ن و زه‌وی نوژه‌ن و ئاوه‌دان بكه‌نه‌وه. ▼
خوای گه‌وره‌ش ویستی وابوو پیشانی فریشته‌كانی بدات كه ئه‌و دروستكراوه‌ی ئه‌وان له پله‌و پایه‌یان كه‌مده‌كرده‌وه له‌وان زاناتره‌و زانیاری له‌وان فراوانتره. خوای گه‌وره داوای لێكردن ناوی چه‌ند شتێكی دیاریكراوی بۆ بهێنن به‌ڵام فریشته‌كان ناوی ئه‌و شتانه‌یان نه‌زانی و بۆیان ده‌ركه‌وت خوای گه‌وره خاوه‌نی داناییه و هه‌رچی ئه‌و ویستی نه‌كردبێ ئه‌وان نایزانن، بۆیه یه‌كسه‌ر وتیان: ئێمه پاكو بێگه‌ردی بۆ خوای گه‌وره دائه‌نێین و سه‌رپێچی ویستی خوای گه‌وره له هیچ شتێكدا ناكه‌ین. ▼
پاشان خوای گه‌وره فه‌رمانی به ئاده‌م كرد ئه‌ویش ناوی شته‌كانی هێنا، هه‌تا فریشته‌كان پله‌و پایه‌ی ئاده‌م بزانن و له‌سه‌ر ده‌ستی ئاده‌م فێری ناوه‌كان ببن. ▼
==ئادەم لە قورئاندا==
قورئانی پیرۆز بۆمان باس ده‌كات كه خوای گه‌وره ئاده‌می له قوڕێكی ره‌ش له باشترین شێوه‌دا دروست كردو له گیانی خۆی فوی پیاداكردو كردییه مرۆڤێكی رێكوپێك، پاشان خوای گه‌وره فه‌رمانی به فریشته‌كان كرد سوجده‌ی ڕێز بۆ ئاده‌م ببه‌ن، به‌م شێوه‌یه خوای گه‌وره ڕێزی زۆری له ئاده‌م و نه‌وه‌ی ئاده‌م گرت: ▼
▲بەپێی [[قورئان]] و باوەڕی [[موسوڵمان]]ان بێت، سه‌ره‌تا
ـ له باشترین شێوه‌دا ئاده‌میزادی دروستكرد. ▼
▲دیسان بەپێی باوەڕی ئیسلام، فریشته‌كان وایان ئه‌زانی خۆیان له نه‌وه‌ی ئاده‌م باشترن، بۆیه له لای
ـ له گیانی خۆی فوی پیادا كرد. ▼
ـ فه‌رمانی به فریشته‌كان كردووه سوجده‌ی بۆ به‌رن. ▼
ـ زه‌ویشی بۆ فه‌راهه‌م كردن و به ده‌سه‌ڵاتی كردوون، تاوه‌كو ئاوه‌دانی بكه‌نه‌وه‌و به‌خششه‌كانی خوای گه‌وره له خواپه‌رستیدا به‌كاربهێنن. ▼
له‌به‌رئه‌وه ئه‌بێ نه‌وه‌ی ئاده‌م زۆر سوپاسی ئه‌م نیعمه‌تانه بكات، ئه‌ویش به به‌جێهێنانی مافی خوای گه‌وره‌و به‌ندایه‌تی بۆ كردنی. ▼
▲
▲
▲پاشان
==ده‌ركردنی ئیبلیس له به‌هه‌شت== ▼
له‌به‌رئه‌وه ئه‌بێ ئاده‌میزاد هۆشیارو وریا بێ له‌و فێڵ و شێوازانه‌ی ئیبلیس، كه له رێیانه‌وه ئه‌یه‌وێ تووشی سه‌رپێچییه‌كانی خوای گه‌وره‌یان بكات. ▼
▲
==دروستكردنی حه‌وا ==▼
له پاش ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره ئیبلیسی له به‌هه‌شت ده‌ركرد، ئاده‌م به ته‌نها مایه‌وه، بۆیه خوای گه‌وره ویستی وابوو هه‌ر له خۆی هاوڕێیه‌كی له‌و به‌هه‌شته‌دا بۆ دروست بكات، به‌وشێوه‌یه خوای گه‌وره خه‌وی له ئاده‌م خستوو له په‌راسویه‌كی ئاده‌م حه‌وای دروست كرد تا ببێته مایه‌ی ئارامی ئاده‌م و هاوڕێیه‌تی یه‌كتر بكه‌ن. ▼
▲
▲له‌به‌رئه‌وه ئه‌بێ نه‌وه‌ی ئاده‌م زۆر سوپاسی ئه‌م نیعمه‌تانه بكات، ئه‌ویش به به‌جێهێنانی مافی
==
به‌و شێوه‌یه خوای گه‌وره ئاده‌م و خێزانه‌كه‌ی له به‌هه‌شتێكی خۆش له‌سه‌ر زه‌وی داناو هه‌موو خۆشیه‌كانی ئه‌و به‌هه‌شته‌ی بۆ حه‌ڵاڵ كردن، به مه‌به‌ستی تاقیكردنه‌وه‌شیان ته‌نها دارێك له داره‌كانی ئه‌و به‌هه‌شته‌ی لێ قه‌ده‌غه‌كردن، لێره‌وه یه‌كه‌م روبه‌ڕونه‌وه‌ی نێوان ئاده‌م و ئیبلیس رویدا، ئیبلیس ئه‌وه‌ی به هه‌ل زانی و وه‌سوه‌سه‌ی خسته دڵی ئاده‌مه‌وه‌و وای تێگه‌یاند كه ئه‌و هاوڕێیه‌تی و ئامۆژگاری به ڕاستگۆیی ده‌كات، كاتێكیش بینی ئاده‌م و حه‌وا پشتی تێده‌كه‌ن، زیاتر له هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنیان پێی داگرت، تا قایلی كردن به‌وه‌ی بۆیه خوای گه‌وره ناهێڵێ له به‌ری ئه‌و دره‌خته بخۆن تا نه‌بنه فریشته‌و به هه‌تا هه‌تایی له‌و به‌هه‌شته‌دا نه‌مێننه‌وه، سوێندیشی بۆ خواردن كه نییه‌تی پاكه‌و مه‌به‌ستی ئامۆژگاری كردنیانه. ▼
[[قورئان]] باس لە وەدەکات کە له‌به‌رئه‌وه‌ی فریشته‌كان خۆیان به كه‌م گرت و خۆیان به گه‌وره نه‌زانی؛ سه‌ركه‌وتنیان له تاقیكردنه‌وه‌كه‌ی خودا‌دا به‌ده‌ست هێناو سوجده‌ی ڕێزیان بۆ ئاده‌م بردو به گه‌وره‌و به‌ڕێزیان دانا. به‌ڵام [[ئیبلیس]] خۆی به گه‌وره‌زانی و سه‌رپێچی فه‌رمانی خودای كرد و بوو به یه‌كێك له بێ بڕوایان. كاتێكیش خودا ده‌رباره‌ی هۆی سوجده نه‌بردنی پرسیاری له ئیبلیس كرد، ئیبلیس وتی: "به‌ڕه‌گه‌ز من له ئاده‌م باشترم، منت له ئاگر دروستكردووه به‌ڵام ئاده‌مت له قوڕ دروست كردووه، ئاگریش له قوڕ پاكترو گه‌وره‌تره." به‌و شێوه‌یه ئیبلیس وای گومان برد كه كه‌س له‌و به تواناتر نییه و وتی: "من له ئاده‌م باشترم"، لەباوەڕی [[ئیسلام]]یشدا ئەمە به ئاشكرا سه‌رپێچیکردنی خودا‌یە و لەخۆبایبوونە.
▲==تاوانی ئاده‌م ==
▲====ده‌ركردنی ئیبلیس له به‌هه‌شت====
قورئان دەگێڕێتەوە کە دوای ئه‌وه‌ی [[ئیبلیس]] خۆی له‌وه به گه‌وره‌تر زانی كه فه‌رمانی خودا جێبه‌جێ بكات و تانه‌و ته‌شه‌ری له دادگه‌ری و [[زانستی]] خودا دا، خودا‌ش پاداشتی سه‌رپێچی كردنه‌كه‌ی دایه‌وه و له به‌زه‌یی خۆی و له [[به‌هه‌شتی]] سه‌ر زه‌وی ده‌ریكرد. ئیبلیسیش داوای له خودا كرد كه تا [[رۆژی دوایی]] بیهێڵێته‌وه و ژیانی پێ بدات، خودا‌ش قه‌بووڵی كرد. موسوڵمانان بڕوایان وایە کە ئامانجی ئیبلیس له‌مه‌دا بریتی بوو له به‌كارهێنانی وزه‌و تواناكانی له‌سه‌ر لێشێواندن و گومڕاكردنی ئاده‌میزاد، به‌مه‌ش جه‌نگ دروست بوو له نێوان ئاده‌م و نه‌وه‌كانی له لایه‌ك و ئیبلیس و نه‌وه‌كانیشی له لایه‌كی تر. خودا‌ش ویستی وا بوو مرۆڤه‌كان تاقی بكاته‌وه‌و ئاده‌میزاد به ویستی خۆی ڕێگای خواویستیی و به‌هه‌شت هه‌ڵبژێرێت نه‌ك به زۆری خوای خودا. به‌م شێوه‌یە موسوڵمانان وا باوەڕیانە کە دژایه‌تی نێوان ئیبلیس و ئادەم و نێوان نه‌وه‌كانیان دژایه‌تییه‌كی دێرینه.
▲
▲===دروستكردنی حه‌وا ===
==لێبوردن له ئاده‌م و ده‌رهێنانی له به‌هه‌شت ==▼
{{سەرەکی|حەوا}}
پاش ئه‌وه‌ی خوای گه‌وره ئاده‌می فێری چۆنیه‌تی ته‌وبه‌كردن كردو لێی خۆش بوو، له‌و به‌هه‌شته خۆشه ده‌ریهێنان و له زه‌ویدا داینان و خستنیه تاقیكردنه‌وه‌یه‌كی تری درێژ تر، كه هه‌لی زۆری تێدایه بۆ په‌شیمانی و ته‌وبه‌كردن و لێخۆش بوون و چاكسازی. ئه‌م تاقیكردنه‌وه‌یه‌ش كه مل ملانێی نێوان ئیبلیس و ئاده‌میزاده له سه‌ر زه‌وی به‌رده‌وام ئه‌بێ هه‌تا ئه‌و كاته‌ی زه‌وی و هه‌رچی وا به‌سه‌ریه‌وه بۆ خوای گه‌وره ده‌مێنێته‌وه، هه‌روه‌ها خوای په‌روه‌ردگار بۆی ڕوونكرنه‌وه كه رێنموونی و هیدایه‌تیان بۆ ره‌وانه ده‌كات، هه‌ر كه‌سێكیش له نه‌وه‌ی ئاده‌م رێی هیدایه‌تی خوای گه‌وره بگرێ و له دوای هه‌موو گوناهێك په‌له له ته‌وبه بكات، ئه‌وه به‌ختیاری دنیاو دواڕۆژ ئه‌بێ و وه‌ك ئاده‌م خوای گه‌وره لێی خۆش ئه‌بێ، له سزای سه‌ختی دواڕۆژیش رزگاری ئه‌بێ و ئه‌چێته به‌هه‌شتی هه‌تاهه‌تاییه‌وه.▼
▲له پاش ئه‌وه‌ی
===دەستکردن بەتاوان===
▲
▲===لێبوردن له ئاده‌م و ده‌رهێنانی له به‌هه‌شت ===
▲پاش ئه‌وه‌ی
== سەرچاوەکان==
| |||