حەج: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''حەج''' بنەمای پێنجەمە لە [[ئەڕکانەکانی ئیسلام]] بە پێی ئەم فەرمودەیەی پێغەمبەر؛ ((بنيبنی الإسلام علىعلی خمس: شهادةشھادة أن لا إلهإلە إلا اللهاللە وأن محمدا رسول الله،اللە، وإقام الصلاة، وإيتاءوإیتاء الزكاة،الزکاة، والحج، وصوم رمضان)) واتە؛ گوێم لە پێغەمبەر بوو درودی خوای لێبێت ئەیفەرموو؛ ئیسلام لەسەر پێنج بنەما بنیاتنراوە؛ شایەتمانی ھیچ خوایەک نیە بێجگە لە ڕللە و محەمەد پێغەمبەری خوایە, و نوێژکردن و زەکات دان و حەج و ڕۆژووی مانگی ڕەمەزان.

وحەج پێویستە لەسەر ھەر موسڵمانێک لە تواناییدا بێت وەک لە [[قورئان|قورئاندا]] ھاتووە ﴿وَأَذِّن فِيفِی النَّاسِ بِالْحَجِّ يَأْتُوكَیَأْتُوکَ رِجَالا وَعَلَىوَعَلَی كُلِّکُلِّ ضَامِرٍ يَأْتِينَیَأْتِینَ مِن كُلِّکُلِّ فَجٍّ عَمِيقٍ﴾عَمِیقٍ﴾ واتە: وە جاڕ بدە بە ناو خەڵکیدا بابێن بۆ حەج، ئەوانیش بە پیادە بەدەم بانگەوازەکەتەوە، یان بە سواری (ئەو وشترانەی کە دووری ماوەکە) لاوازی کردوون و لە ھەموو ڕێگەیەکی دوورەوە ھەر دێن... وحەج تەنھا یەک جار پیویستە لە تەمەندا بەجێبھێنرت و [[موسڵمان|موسڵمانان]] لەو باوەڕەدان کە حەج سودێکی ڕۆحی زۆر و فەزڵی گەورەی ھەیە.

== مەبەست لە حەج ==

حه‌جحەج لهلە ‌لایه‌نی‌لایەنی زمانه‌وانییه‌وهزمانەوانییەوە نیاز و مه‌به‌ستمەبەست ده‌گه‌یه‌نێت،دەگەیەنێت، به‌ڵامبەڵام لهلە ڕووی ئاینیەوە ڕۆیشتن و به‌ڕێکه‌وتنه‌بەڕێکەوتنە به‌ره‌وبەرەو ماڵی خودا (بیت اللهاللە الحرام) و چه‌ندچەند شوێنێکی دیکه‌دیکە بۆ به‌جێهێنانیبەجێھێنانی چه‌ندچەند پەرستنێکی تایبەتی تایبه‌تی له‌لە کاتێکی سنووردار و‌ به‌بە شێوه‌یه‌کیشێوەیەکی دیاریکراو. خوای گەورە دەفەرموێ: [إِنَّ أَوَّلَ بَيْتٍبَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِيلَلَّذِی بِبَكَّةَبِبَکَّةَ مُبَارَكًامُبَارَکًا وَهُدًىوَھُدًی لِّلْعَالَمِينَلِّلْعَالَمِینَ ﴿٩٦﴾ فِيهِفِیھِ آيَاتٌآیَاتٌ بَيِّنَاتٌبَیِّنَاتٌ مَّقَامُ إِبْرَاهِيمَإِبْرَاھِیمَ وَمَن دَخَلَهُدَخَلَھُ كَانَکَانَ آمِنًا وَلِلّهِوَلِلّھِ عَلَىعَلَی النَّاسِ حِجُّ الْبَيْتِالْبَیْتِ مَنِ اسْتَطَاعَ إِلَيْهِإِلَیْھِ سَبِيلاًسَبِیلاً وَمَن كَفَرَکَفَرَ فَإِنَّ اللهاللە غَنِيٌّغَنِیٌّ عَنِ الْعَالَمِينَالْعَالَمِینَ].... آل عمران ﴿٩٦﴾﴿٩٧﴾

== حەج لە ژیاندا یەکجارە ==

زانایان ھەموویان کۆن لەسەر ئەوەی کە حەج دووبارە ناکرێتەوە، و لەتەمەندا یەکجار پێویستە، مەگەر کەسێک نەزر بکات ئەوە دەبێت نەزرەکەی بەجێ بھێنێ، و ئەگەر یەکێک لە جارێک زیاتر بە جیی بگەیەنێت ئەوە خۆبەخشانەیە. وەک لەم فەرموودەیەی پێغمبەر [[محەمەد]] دا ھاتووە لە ئیبن عەبباسەوە پێغەمبەر ووتاری بۆ دەداین فەرموی: ((ياأيُهایاأیُھا النَّاسُ كُتِبَکُتِبَ عَلَيكُمعَلَیکُم الحجّ))، واتە: ئەی خەڵکینە حەجتان لەسەر فەرز کراوە. ئەقرەعی کوڕی حابس ھەڵسا گوتی: ھەموو ساڵێک ئەی نێرراوی خودا؟ فەرمووی: حەج یەکجارە، ھەرکەس زیاتر بکات ئەوە (خۆبەخشانەیە).

== فەزڵەکانی حەج ==

# گوناھەکانی پێشوو لەناو دەبات و نایانھێڵێت: پێغەمبەر بە (عەمری کوڕی عاێ)ی فەرموو: ((أما عَلِمتَ أنٌَ الاسلام يَهدِمیَھدِم ماقَبلَهُ،ماقَبلَھُ، وأنَّ الهِجرَةَالھِجرَةَ تَهدمتَھدم ماقَبلَها،ماقَبلَھا، وأنّ الحجَّ يَهدمیَھدم ماقبلهُماقبلھُ))

#ئه‌وه‌ی حه‌جیئەوەی حەجی کرد، خۆی ده‌ربازدەرباز کرد له‌لە ئاگری دۆزه‌خ؛دۆزەخ؛ له‌لە دایکی موسوڵمانان عائیشه‌عائیشە -خوا لێی ڕازی بێت- ده‌گێڕدرێته‌وه‌دەگێڕدرێتەوە که‌کە پێغه‌مبه‌رپێغەمبەر فه‌رموویه‌تیفەرموویەتی: ((مامِن يَومٍیَومٍ أكثَرَأکثَرَ أن يَعتِقَیَعتِقَ اللهاللە فيهِفیھِ عبداً مِنَ النَّار مِن يَومِیَومِ عَرَفة، وإنّهُوإنّھُ لَيَدنوالَیَدنوا ثم يباهيیباھی بِهمبِھم الملائِكَةُالملائِکَةُ))."

# پاداشتی حه‌جحەج به‌مسۆگه‌ریبەمسۆگەری به‌هه‌شته‌بەھەشتە: ئه‌بووهوره‌یره‌ئەبووھورەیرە -خوا لێی ڕازی بێت- ده‌گێڕێته‌وه‌دەگێڕێتەوە که‌کە پێغه‌مبه‌رپێغەمبەر فه‌رموویه‌تیفەرموویەتی: ((ألعُمرَةُ إلىإلی العُمرةِ كَفَّارَةٌکَفَّارَةٌ لِمابَينِهِما،لِمابَینِھِما، والحَجُّ المَبرور لَيسَلَیسَ لهلە جَزاءٌ إلّا لجَنّة)).

== حوکمی حەج ==

حەجکردن فەرزە لەسەر ھەموو پیاو و ژنێک کە تەکلیفی شەرعییان لەسەرە؛ بەومەرجەش کە توانایان ھەبێت و ‌تەنھا جارێک لە ژیانیاندا واجیبە لەسەریان. ھەروەھا بنەمایەکە لە لە [[ئەڕکانەکانی ئیسلام]].

== مەرجەکانی پێویست بوونی حەج ==

# بالغ بوون.

# توانایی.

لەفەرموودەدا ھاتووە: پێغەمبەر فەرمویەتی: ((رُفِعَ القَلَمُ عَن ثَلاث: عَنِ النَّائِمِ حَتَّىحَتَّی يَستَيقِظَ،یَستَیقِظَ، وعَنِ الصَّبيّالصَّبیّ حَتَّىحَتَّی يشبَّ،یشبَّ، وَعَنِ المَعتوهِالمَعتوھِ حَتّىحَتّی يَعقِلَیَعقِلَ)). واتە: پێنوس لەسەر سێ کەس ھەڵگیراوە: لەسەر نوستو ھەتا ھەڵدەستێ، وە لەسەر منداڵ ھەتا گەورە دەبێت، وە لەسەر شێت ھەتا ھۆشی دێتەوە. وە ئازادیش مەرجە بۆ واجب بونی حەج، چونکە حەج خودا پەرستی یە پێویستی بە کات ھەیە، وە بە مەرج گیراوە تێیدا کە ئەو کەسە بتوانێ، بەڵام خزمەتکار و کۆیلە مەشغوڵە بە کاری گەورەکەیەوە، کە واتە توانای نیە.

== پایەکانی حەج و عومرە ==

# تەوافی ئیفازە (طواف الافاضة): مسوڵمانان ئیجماعیان کردووە کە تەوافی ( افاضة) پایەیەکە لەپایەکانی حەج ئەگەر حاجیەكحاجیەک نەیکات حەجەکەی بەتاڵە، بەپێی فەرموودەی خودای گەورە: [ثُمَّ لْيَقْضُوالْیَقْضُوا تَفَثَهُمْتَفَثَھُمْ وَلْيُوفُواوَلْیُوفُوا نُذُورَهُمْنُذُورَھُمْ وَلْيَطَّوَّفُواوَلْیَطَّوَّفُوا بِالْبَيْتِبِالْبَیْتِ الْعَتِيقِالْعَتِیقِ ﴿٢٩﴾] (ألحج 29)

== ئامارە وژمارەکان ==

| ١٤٢٩ كک ([[٢٠٠٨]])

== بابەتە پەیوەندیدارەکان ==

* [[ئەڕکانەکانی ئیسلام]]

* [[زەکات]]

== سەرچاوەکان ==

* [http://www.hrhajj.net وزارة الحج السعوديةالسعودیة]

* [http://www.moslim.se/hajj-omra/index.htm سایتی موسلیم]