|
}}
'''نیکاراگوا'''، بە ڕەسمی '''کۆماری نیکاراگوا''' (بە زمانی ئیسپانی: ''República de Nicaragua'') وڵاتێکە لە کیشوەری [[ئەمەریکاکان|ئەمەریکا]]. پایتەختەکەی [[ماناگوا]]یە. له‌لە روی روبه‌ره‌وه‌روبەرەوە گه‌وره‌ترینگەورەترین وڵاتی ئه‌مریكایئەمریکای ناوه‌راسته‌ناوەراستە.
{{کۆڵکە}}
== زانیاری گشتی ==
ناوی ته‌واوتەواو: كۆماریکۆماری نیكاراگوانیکاراگوا<br />
جۆری ده‌سه‌ڵاتدەسەڵات:كۆماریکۆماری په‌رله‌مانیپەرلەمانی<br />
پایته‌ختپایتەخت:مانگوا<br />
سەربەخۆیی:
سه‌ربه‌خۆیی:
1821
<br />زمان:ئیسپانی<br />
ئایین:مه‌سیحیمەسیحی<br />
روبەر:130ھەزار کیلۆمەتری چوارگۆشە<br />
روبه‌ر:130هه‌زار كیلۆمه‌تری چوارگۆشه<br />
رێژه‌یرێژەی دانیشتوان:5,5ملیون كه‌سکەس<br />
داهاتیداھاتی سه‌رانه‌سەرانە:3636 دۆلار<br />
دراو:كۆردوباکۆردوبا<br />
ھێمای ئەنتەرنێت:
هێمای ئه‌نته‌رنێت:
ni
<br />
كۆدیکۆدی ته‌له‌فونتەلەفون:505+<br />
== جوگرافیا ==
نیكاراگوانیکاراگوا هه‌روه‌كھەروەک [[ئیسپانیا]] دابه‌شدابەش بوه‌بوە به‌بە سه‌رسەر 15 ناوچه‌داناوچەدا و دو هه‌رێمیھەرێمی ئۆتۆنۆم به‌بە ناوه‌كانیناوەکانی"دێل ئاتلانتیكۆئاتلانتیکۆ نۆرت" و دێل ئاتلانتیكۆئاتلانتیکۆ سور"ی هه‌یه‌ھەیە . ئه‌مئەم دو هه‌رێمه‌ھەرێمە به‌ربەر له‌وه‌یلەوەی له‌لە ساڵی 1985مافی ئۆتۆنۆمیان پێببه‌خشرێپێببەخشرێ یه‌كه‌یه‌كییەکەیەکی هاوبه‌شھاوبەش بون به‌بە ناوی "زێلایای نیكاراگوانیکاراگوا".
نزیكه‌ینزیکەی له‌لە 8 % روبه‌ریروبەری نیكارگوانیکارگوا له‌لە ژێرناوی پاركیپارکی نیشتمانی پاشكه‌وتیپاشکەوتی بایۆلۆژی له‌لە لایه‌نلایەن حكومه‌ته‌وه‌حکومەتەوە وه‌كوەک ناوچه‌یناوچەی پارێزراو ناسێندراوه‌ناسێندراوە.
نیكاراگوانیکاراگوا له‌لە سێ هه‌رێمیھەرێمی جوگرافیایی جیاواز پێكپێک دێت كه‌کە ئه‌مانه‌نئەمانەن:<br />
دەشتەکانی کەناری زەریای ھێمن<br />
ده‌شته‌كانی كه‌ناری زه‌ریای هێمن<br />
ناوچە شاخاویەکانی باکور و ناوەراست<br />
ناوچه شاخاویه‌كانی باكور و ناوه‌راست<br />
کەنارەکانی ماسکیتوا و دەشتەکانی ئاتلانتیک.<br /><br />
كه‌ناره‌كانی ماسكیتوا و ده‌شته‌كانی ئاتلانتیك.<br /><br />
دراوسێکانی ئەم وڵاتە ئەمانەن:<br />
دراوسێكانی ئه‌م وڵاته ئه‌مانه‌ن:<br />
له‌لە باكوره‌باکورە وه‌وە وڵاتی هێندوھێندو راس<br />
لە باشورەوە: کۆستاریکا<br />
له باشوره‌وه: كۆستاریكا<br />
لە رۆژھەڵاتەوە: دەریای کارائیب<br />
له رۆژهه‌ڵاته‌وه: ده‌ریای كارائیب<br />
لە رۆژئاواوە :زەریای ھێمن<br />
له رۆژئاواوه :زه‌ریای هێمن<br />
== مێژو و سیاسه‌تسیاسەت ==
نیكاراگوانیکاراگوا وه‌كووەکو زۆربه‌یزۆربەی وڵاتانی ئه‌مریكایئەمریکای ناوه‌راستناوەراست و ئه‌مریكایئەمریکای باشور بۆ ماوه‌یه‌كیماوەیەکی درێژ كۆلۆنیایکۆلۆنیای ئیمپراتوَری [[ئیسپانیا]] بوو. به‌بە هۆیھۆی لاواز بونی ئه‌وئەو ئیمپراتوَریه‌ته‌وئیمپراتوَریەتەو په‌ره‌سه‌ندنیپەرەسەندنی شۆرشه‌شۆرشە رزگاریخوازه‌كانیرزگاریخوازەکانی گه‌لانیگەلانی ئه‌مریكایئەمریکای لاتین له‌لە سه‌ره‌تاكانیسەرەتاکانی سه‌ده‌یسەدەی نۆزده‌نۆزدە زۆرینه‌یزۆرینەی ئه‌وئەو وڵاتانه‌وڵاتانە سه‌ربه‌خۆییانسەربەخۆییان راگه‌یاندراگەیاند.
وڵاتی نیكاراگوای‌نیکاراگوای له‌لە ساڵی 1821 خۆی له‌لە كۆلۆنیالیزمکۆلۆنیالیزم ئیسپانیه‌كانئیسپانیەکان رزگار كردکرد.
به‌ره‌یبەرەی رزگاری نه‌ته‌وه‌یینەتەوەیی ساندینێستا له‌لە ساڵی 1979 به‌بە سود وه‌رگرتنوەرگرتن له‌لە ناره‌زایه‌تیه‌كانینارەزایەتیەکانی خه‌ڵكخەڵک له‌لە دیكتاتۆریدیکتاتۆری "سوموزا" ده‌سه‌ڵاتیدەسەڵاتی له‌ملەم وڵاته‌داوڵاتەدا گرته‌گرتە ده‌ستدەست خۆی. و دانیێل ئۆرتێگا بوه‌بوە سه‌رۆكسەرۆک كۆماریکۆماری ئه‌وئەو وڵاته‌وڵاتە. هێزه‌كانیھێزەکانی ناسراو به‌بە " كۆنتراکۆنترا" به‌بە هاوكاریھاوکاری ئه‌مریكائەمریکا شه‌رێكیشەرێکی چه‌كداریانچەکداریان دژ به‌بە حكومه‌تیحکومەتی نوێی ساندینیست رێكخسترێکخست.له‌لە روداوێكروداوێک كه‌کە به‌بە ناوی ئێران-كۆنتراکۆنترا ناسراوه‌ناسراوە ده‌ركه‌وتدەرکەوت كه‌کە به‌بە پێچه‌وانه‌یپێچەوانەی خواستی كۆنگرێسیکۆنگرێسی ئه‌مریكائەمریکا عه‌میدعەمید"ئۆلیوێر نۆرت" یه‌كێكیەکێک له‌لە راوێژكاره‌كانیراوێژکارەکانی سه‌رۆكیسەرۆکی ئه‌وكاته‌یئەوکاتەی ئه‌مریكائەمریکا داهاتیداھاتی فرۆشتنی شاراوه‌یشاراوەی چه‌كچەک به‌بە [[ئێران]] بۆ یارمه‌تییارمەتی دانی هێزه‌كانیھێزەکانی كۆنتراکۆنترا ته‌رخانتەرخان ده‌كاتدەکات.
له‌لە هه‌ڵبژاردنیھەڵبژاردنی ساڵی 1990 ڤیلۆتا چامۆر زۆرترین ده‌نگیدەنگی به‌بە ده‌ستدەست هێناوھێناو بو به‌بە سه‌رۆكسەرۆک كۆماریکۆماری نیكاراگوانیکاراگوا.
له‌لە هه‌ڵبژاردنیھەڵبژاردنی 2001 ئێنریكۆئێنریکۆ بۆلانیۆس ئه‌مئەم پۆسته‌یپۆستەی گرته‌گرتە ده‌ستدەست
جارێكیترجارێکیتر له‌لە هه‌ڵبژاردنیھەڵبژاردنی 2006 دانیێل ئۆرتێگا توانی ببێته‌وه‌ببێتەوە به‌بە سه‌رۆكسەرۆک كۆماریکۆماری نیكاراگوانیکاراگوا.
== حکوومەت و سیاسه‌تسیاسەت ==
نیكاراگوانیکاراگوا كۆمارێكیکۆمارێکی دیمۆكراتیدیمۆکراتی په‌رله‌مانیه‌پەرلەمانیە. سه‌رۆكسەرۆک كۆمارکۆمار سه‌رۆكیسەرۆکی [[وڵات]] و سه‌رۆكیسەرۆکی جكومه‌تیشه‌جکومەتیشە.. به‌بە هاوكاریھاوکاری حكومه‌تحکومەت ده‌زگایدەزگای یاسادانان واته‌واتە په‌رله‌مانپەرلەمان یاساكانییاساکانی وڵات په‌سندپەسند ده‌كاتدەکات و ئه‌گه‌رئەگەر پێویستیش بكاتبکات یاسای بنه‌ره‌تی گۆرانكاریبنەرەتی گۆرانکاری و چاكسازیچاکسازی به‌بە سه‌رسەر دا بێت ئه‌وائەوا په‌رله‌مانپەرلەمان به‌وبەو كاره‌کارە هه‌ڵده‌ستێتھەڵدەستێت. ده‌سه‌ڵاتیدەسەڵاتی دادیش تەواو ته‌واو سه‌ربه‌خۆیه‌سەربەخۆیە.
سیاسه‌تیسیاسەتی ئه‌مئەم وڵاته‌وڵاتە له‌لە سه‌رسەر بنه‌مایبنەمای فره‌فرە حیزبی دارێژراوه‌دارێژراوە. سه‌رۆكسەرۆک كۆماریکۆماری ئێستای نیكاراگوانیکاراگوا دانیێل ئۆرتێگایه‌ئۆرتێگایە. هه‌ڵبژاردنه‌كانھەڵبژاردنەکان له‌لە 5ی نوڤه‌برینوڤەبری 2006 به‌رێوه‌بەرێوە چون و ئۆرتێگا به‌بە به‌ده‌ستهێنانیبەدەستھێنانی 39% ده‌نگه‌كاندەنگەکان توانی بۆ جاری سێهه‌مسێھەم ببێته‌ببێتە سه‌رۆكسەرۆک كۆمارکۆمار.
سیاسه‌تیسیاسەتی ده‌ره‌وه‌یدەرەوەی ئورتێگا زۆر ده‌شوبهێته‌دەشوبھێتە سیاسه‌ته‌كانیسیاسەتەکانی شافێز له‌لە ڤه‌نزویلاڤەنزویلا و ئه‌مئەم وڵاته‌شوڵاتەش په‌ێوه‌ندیه‌كیپەێوەندیەکی باشی هه‌یه‌ھەیە له‌لە گه‌ڵگەڵ مه‌حمودیمەحمودی ئه‌حمه‌دیئەحمەدی نه‌ژادنەژاد سه‌رۆكیسەرۆکی [[ئێران]] له‌لە ساڵی 2008 رایگه‌یاندئه‌ورایگەیاندئەو هاوڵاتیانه‌یھاوڵاتیانەی ئێران كه‌کە ئاره‌زویئارەزوی سه‌ردانیسەردانی نیكاراگوایاننیکاراگوایان هه‌یه‌ھەیە پێویست ناكاناکا ڤیزه‌یانڤیزەیان پێبدرێت . سه‌رۆكه‌كانی‌سەرۆکەکانی ئه‌مئەم دو وڵاته‌وڵاتە تاكوتاکو ئێستا چه‌ندینچەندین جار سه‌ردانیسەردانی وڵاتی یه‌كتریانیەکتریان كردوه‌کردوە.
به‌بە هه‌مانھەمان شێوه‌شێوە ئۆرتێگا له‌لە گه‌ڵگەڵ زۆربه‌یزۆربەی وڵاتانی ئه‌مریكایئەمریکای باشور په‌یوه‌ندیه‌كیپەیوەندیەکی باشی هه‌یه‌وھەیەو له‌لە هه‌وڵیھەوڵی په‌ره‌پەرە پێدانی پێوه‌ندیه‌كانیدایه‌پێوەندیەکانیدایە له‌لە گه‌ڵگەڵ روسیا و وڵاتانی [[ئاسیا]]ی دور.
== سەرچاوەکان ==
== سه‌رچاوه‌کان ==
نه‌وانەوا <ref>http://ku.radionawa.com/Detail.aspx?id=1808&LinkID=71</ref>
{{وڵاتەکانی ئەمەریکاکان}}
[[پۆل:کۆمارەکان]]
[[پۆل:نیکاراگوا]]
[[پۆل:وڵاتەکانی ئەمریکای ناوەندی]]
{{Link GA|os}}
| 