ئێرڤین ڕۆمل: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ئێروین ڕۆمل''' (نووسینی بە لاتینی Erwin Johannes Eugen Rommel) لە بەروارىبەرواری ١٥ نۆڤەمبەرىنۆڤەمبەری ١٨٩١ز لە شارۆچکەىشارۆچکەی [[هایدینهایمھایدینھایم]] لە دایک بووە کە نزیک [[شتوتگارت]]ىی [[ئەڵمانی]]یە، ئێروین ڕۆمل ناسراو بووە بە ڕێوىڕێوی بیابان وە دائەنرێت بە یەکێک لە باشترین سەرکردەکانىسەرکردەکانی شەڕىشەڕی [[بیابان]]، پلەىپلەی [[موشیر]]ىی وەرگرتوە لە کاتىکاتی جەنگی دووەمىدووەمی جیهانیداجیھانیدا لە باکورىباکوری [[ئەفریقیا]]. لە بەروارىبەرواری ١٤ ئۆکتۆبەرىئۆکتۆبەری ١٩٤٤ بە گازىگازی کوشندەىکوشندەی [[سیانیدىسیانیدی کاربۆن]] خۆىخۆی کوشتووە.

== گەشەکردنىگەشەکردنی ==

''ئێروین ڕۆمل'' لە ساڵىساڵی ١٨٩١ ز لە شارۆچکەىشارۆچکەی [[هایدینهایمھایدینھایم]] لە خێزانێکىخێزانێکی [[پڕۆستانت]]ىی لە دایک بووە. ڕۆمل پەیوەندىپەیوەندی کرد بە فەوجىفەوجی پیادەىپیادەی بیست و چوارەوە وەکو ئەفسەرىئەفسەری پلەدار لە ساڵىساڵی ١٩١٠ دا. ڕۆمل هەرھەر لەوکاتانەدا بە خێزانەکەىخێزانەکەی گەیشتوە کە ناوىناوی لوسىلوسی یە و هاوسەریەتیانھاوسەریەتیان ئەنجامداوە لە بەروارىبەرواری ٢٧ ئۆکتۆبەرىئۆکتۆبەری ١٩١٦ دا لە ناوچەىناوچەی دانزیغ لە وڵاتىوڵاتی پۆڵەندا. کوڕێکیان هەبووەھەبووە بە ناوىناوی مانفرێد لە بەروارىبەرواری ٢٤ دیسەمبەرىدیسەمبەری ١٩٢٨ دا.

== ژیانىژیانی سەربازیىسەربازیی ==

ئێروین رۆمل سەرکردەىسەرکردەی هێزەکانىھێزەکانی ئەلمانیا لە باکورىباکوری ئەفریقیا ساڵىساڵی ١٩٤٢

[[Imageپەڕگە:Rommel with his aides.jpg|left|thumb|160px|ئێروین ڕۆمل لەگەڵ هاوکارانی]]

ڕۆمل وەکو مولازم کارىکاری کردوە و شەڕىشەڕی کردوە لە فەرەنساو ڕۆمانیا و ئیتالیادا سێجار بریندار بووە خەڵاتىخەڵاتی خاچىخاچی ئاسنینىئاسنینی لە پلەىپلەی دووەمدا پێبەخشراوە.

ڕۆمل ئەوەىئەوەی پێباشتر بووە کە وەکو سەرکردەىسەرکردەی مەیدانىمەیدانی بمێنێتەوە لە ناو جەرگەىجەرگەی شەڕەکاندا بە پلەىپلەی ئەرکانىئەرکانی شەڕ.زۆر حەزىحەزی لەوە کردوە کە ڕۆژێک لەڕۆژان لە یەکێک لە ئەکادیمیەکانىئەکادیمیەکانی سەربازیدا بخوێنێت.رۆمل ڕوخسەتىڕوخسەتی وەرگرتوە کە دیراسەىدیراسەی ئەزمونە سەربازیەکانىسەربازیەکانی بکاتلە چۆنیەتىچۆنیەتی داهێنانىداھێنانی جۆرێک لە شەڕىشەڕی نوێدا کە ئەمەشىئەمەشی لە کتێبىکتێبی هیرشىھیرشی پیادەدا نوسیوە.لە ساڵىساڵی ١٩٣٧ ز ىدایدا.

ساڵىساڵی ١٩٣٨ز پلىپلی ڕۆمڵ بەرزکرایەوە بۆ سەرکردەىسەرکردەی ئەفسەرە پلەدارەکانىپلەدارەکانی قوتابخانەىقوتابخانەی وینەر نیوستادت لە نزیکىنزیکی ڤیەننا لەوێ ڕۆمڵ هاوڕێىھاوڕێی دکتۆر جزێف گۆبڵزىگۆبڵزی ناسىناسی کە دواتر بوو بە وەزیرىوەزیری ڕاگەیاندنىڕاگەیاندنی ئەڵمانیاىئەڵمانیای نازىنازی.گۆبڵز یەکێک بووە لەو کەسانەىکەسانەی کە زۆر سەرسام بووە بە ڕۆمل.

لە سەرەتاىسەرەتای دەستپێکردنىدەستپێکردنی شەڕىشەڕی جیهانىجیھانی دووەمدا رۆمل کراوە بە سەرکردەىسەرکردەی هێزىھێزی پاسەوانە تایبەتەکانىتایبەتەکانی هیتلەرھیتلەر لە ساڵىساڵی ١٩٣٩ دا بەشدارىبەشداری شەڕىشەڕی نازیەکانىنازیەکانی لە پۆڵەندادا کردوە. لەساڵىلەساڵی ١٩٤٠ دا ڕۆمل پلەىپلەی سەرکردەىسەرکردەی ڕێکخراوىڕێکخراوی حەوتىحەوتی هێزىھێزی بانزەرىبانزەری وەرگرتوە لە شەڕەکانىشەڕەکانی فەرەنساو بەلجیکاشدا بەشدارىبەشداری کردوە.

لە ساڵىساڵی ١٩٤١ دا داوا لە رۆمل کرا کە یارمەتىیارمەتی هێزەھێزە ئیتالیەکان بدات لە باکورىباکوری ئەفریقیا لە باکورىباکوری ئەفریقیا ڕۆمل گەورەترین و ناودارترین سەرکەوتنەکانىسەرکەوتنەکانی خۆىخۆی تۆمارکرد لە بوارىبواری جەنگدا وەکوو سەرکردە لەم کاتانەدا هەواڵىھەواڵی سەرکەوتنەکانىسەرکەوتنەکانی ڕۆمل بە هیتلەرھیتلەر گەشتەوە لە ئەڵمانیا بۆیە هیتلەریشھیتلەریش پلەکەىپلەکەی بەرزکردەوە بۆ موشیر.

ڕۆمل ویستىویستی سوپاىسوپای ئەڵمانىئەڵمانی بکشێنێتەوە لە باکورىباکوری ئەفریقیا لەبەر ئەوەىئەوەی نەیان ئەتوانىئەتوانی بەرگەىبەرگەی هاوینىھاوینی بیابان بگرن بەڵام هیتلەرھیتلەر ئەم پیشنیارەىپیشنیارەی رۆملىرۆملی ڕەدکردەوە و داواىداوای لە رۆمل کرد کە بەرەو پایتەختىپایتەختی [[میسر]] [[قاهیرەقاھیرە]] بڕوات و [[سویس]]یش داگیربکات وە بەکردار هێزىھێزی ئەڵمان بەرەو [[ئەسکەندەریە]] ملىملی نا تاوەکو هێزەکانىھێزەکانی بەریتانیا توانیان ڕایانبگرن لە دوورىدووری ٢٠٠ کیلۆمەتر لە ئەسکەندەریەوە.

رۆمل هەندیکھەندیک سەرکەوتنىسەرکەوتنی لە میسر بەدەست هێناھێنا ئەم سەرکەوتنانەىسەرکەوتنانەی بوون بە هرىھری کەمبونەوەىکەمبونەوەی چەکىچەکی هێزەکانىھێزەکانی بۆیە شەڕىشەڕی عیلمەینىعیلمەینی دووەمىدووەمی دۆڕان لە میسر لەسەر دەستىدەستی جەنراڵىجەنراڵی بەریتانىبەریتانی مۆنتیگۆمرىمۆنتیگۆمری(مشکىمشکی بیابان) سەرکردەىسەرکردەی سوپاىسوپای هەشتىھەشتی بەریتانىبەریتانی لە ئۆکتۆبەرىئۆکتۆبەری ١٩٤٢ ز دا ئەمەش بەهۆىبەھۆی ئەوەوە نەبوو کە ڕۆمل تواناىتوانای کەمبوو بەڵکو بەهۆىبەھۆی ئەوەوە بوو کە پاڵپشتىپاڵپشتی ئاسمانىئاسمانی کەمبوو هەروەهاھەروەھا هێزەکانىھێزەکانی بەریتانیاش بە بەراورد بە هێزەکانىھێزەکانی ئەڵمانىئەڵمانی سێ ئەوەندە ئەبوون.

لە بەروارىبەرواری ٣ ىی مایسىمایسی ١٩٤٣ ز رۆمل سەرپەرشتىسەرپەرشتی هێزەھێزە ئیتاڵىئیتاڵی و ئەڵمانیەکانىئەڵمانیەکانی کرد لە [[شەڕىشەڕی مەدنین]] لە باشوورىباشووری [[تونس]] کە ئەمە دواین شەڕبوو لە باکورىباکوری ئەفریقیا کە توانییان هێزەکانىھێزەکانی بەریتانیا تێکبشکێنن و ناچاریان بکەن لە شارىشاری تەبرق بکشێنەوە لە [[لیبیا]] و بەروە [[میسر]] بگەڕێنەوە وە هەتاوەکوھەتاوەکو نزیکىنزیکی ناوچەىناوچەی عیلمین لە باکورىباکوری ڕۆژئاواىڕۆژئاوای [[میسر]].

[[هیتلەرھیتلەر]] فەرمانىفەرمانی بەگەڕانەوەىبەگەڕانەوەی دا دواىدوای ئەوەىئەوەی هەندێکھەندێک هەواڵھەواڵ بڵاوبوونەوە لەسەر ئەوەىئەوەی کە ڕۆمل ئەوێت جێگەىجێگەی هیتلەرھیتلەر بگرێتەوە.

لە یۆلیۆىیۆلیۆی ١٩٤٤ پیش دابەزینىدابەزینی نۆرماندىنۆرماندی بە ماوەیەکىماوەیەکی کورت سەیارەکەىسەیارەکەی ڕۆمل ڕوو بەڕووىبەڕووی هێرشێکىھێرشێکی ئاسمانىئاسمانی هێزەھێزە هاوپەیمانەکانھاوپەیمانەکان بوویەوە بەڵام ڕۆمل توانىتوانی هەڵبێتھەڵبێت سەرەڕاىسەرەڕای بوونىبوونی هەندێکھەندێک بریندارىبرینداری لەسەریدا دواتر لە نەخۆشخانە چارەسەرىچارەسەری بۆ کرا.

لە ساڵىساڵی ١٩٤٤ ز رۆمل ئەرکىئەرکی بەرگرىبەرگری لە کەناراوەکانىکەناراوەکانی فەڕەنسا پێسپێردرا دژىدژی هەرھەر هێرشێکىھێرشێکی چاوەڕوانکراوىچاوەڕوانکراوی هێزەھێزە هاوپەیمانەکانھاوپەیمانەکان لەم کاتانەشدا عەقڵىعەقڵی ڕۆمل و تواناکىتواناکی سەرلەنوێ هەڵیاندایەوەھەڵیاندایەوە فەرمانىفەرمانی دا نابێت دزژمن دەست بەسەر هیچھیچ کەناراوێکدا بگرێت وە هێڵىھێڵی دووەمىدووەمی دروستکرد وتىوتی ئەبێت ئەم هێڵەھێڵە ئەرکىئەرکی پاراستن و بە هێزکردنىھێزکردنی هێڵىھێڵی یەکەم بێت لەبەردەم کەناراوەکاندا، ڕۆمل ووتىووتی ڕۆژىڕۆژی یەکەمىیەکەمی شەڕەکە مەسیرىمەسیری ئەم شەڕە یەکلایىیەکلایی ئەکاتەوە ئەگەر دوژمن نەبزىنەبزی هاتھات بۆ کناراوەکان ئەوە تێک ئەشکێین بەڵام بەداخەوە تیبینیەکانىتیبینیەکانی بەهەندبەھەند وەرنەگیران.

== مردنىمردنی ==

[[Imageپەڕگە:Rommels-grab.jpg|left|thumb|250px|گۆڕی ئێروین ڕۆمل]]

دواىدوای ئەوەىئەوەی دەستىدەستی ئاشکرا کرا لە تیرۆرکردنىتیرۆرکردنی هیتلەرداھیتلەردا لە بنکەىبنکەی سەرکردایەتىسەرکردایەتی لە بروسیاىبروسیای خۆرهەڵاتخۆرھەڵات لە ٢٠ یۆلیۆىیۆلیۆی ١٩٤٤ .بۆیە بڕیارىبڕیاری دا یان ڕێگەىڕێگەی خۆکوشتن و ناشتنىناشتنی تەرمەکەىتەرمەکەی لەناو ئاپۆڕایەکىئاپۆڕایەکی گەورەدا بنێژرێت یان بڕوات بۆ [[بەرلین]] و لەوێ لە دادگا حوکمىحوکمی لە سێدارەىسێدارەی بەسەردا بسەپێنن بۆیە خۆىخۆی کووشت.بۆیە دواىدوای گەڕانەوەىگەڕانەوەی بۆ ئەڵمانیا دەستگیرکرا و دواتر بە سیانیدىسیانیدی کاربۆن خۆىخۆی کوشت و دواتر واڕاگەیەندرا کە بەهۆىبەھۆی برینداریەوە مردوە مردنەکەشىمردنەکەشی لە بەروارىبەرواری ١٤ ئۆکتۆبەرىئۆکتۆبەری ١٩٤٤ بوو بۆیە هەواڵىھەواڵی بە ژنو کوڕەکەشىکوڕەکەشی دابوو کە ئەوێت شتێکىشتێکی وابکات بۆیە لە مەراسیمێکىمەراسیمێکی زۆر گەورە و سەربازیدا نێژرا بە هەمووھەموو مەرتەبەو مەدالیا سەربازیەکانیەوە.

زۆربەىزۆربەی خەڵکىخەڵکی پێیان وابوو لەوە ئەچێت بە جەڵتەىجەڵتەی دڵ مردبێت یان بەشتێکىبەشتێکی لەوبابەتە کەسیش هۆکارەکەىھۆکارەکەی نەزانىنەزانی تاوەکو دواىدوای مردنىمردنی هیتلەرھیتلەر و کەوتنىکەوتنی ئەڵمانیا.

* "مذكراتمذکرات رومل"، ترجمة فتحيفتحی عبد اللهاللە النمر، مكتبةمکتبة الأنجلو – مصرية،مصریة، شارع محمد فريدفرید - القاهرة،القاھرة، 1966.

* محمود سليمانسلیمان محمود، "رومل والفيلقوالفیلق الأفريقيالأفریقی"، الدار الجماهيريةالجماھیریة للنشر والتوزيعوالتوزیع والإعلان، مصراتة، ليبيا،لیبیا، 1998.

== بەستەرىبەستەری دەرەکىدەرەکی ==

[http://www.rommelinlibya.com/ ماڵپەڕىماڵپەڕی ڕۆمل لیبیا]