ئەنارکیزم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''ئانارکیزم''' یان '''ئانارکیزم''' [[تیۆری]]یەکی [[ڕامیاری]]یە بە ئامانجی پێکھێنانی [[کۆمەڵگە]]یەکی [[ئانارکی]] «''بێ خاوەن و بێ سەروەر''».<ref>P-J Proudhon, What is Property , p. ٢٦٤264</ref> بە واتایەکی تر، ئانارکیزم [[تیئۆریایە]]کی [[ڕامیاری]]یە، کە ئامانجی پێکھێنانی [[کۆمەڵگە]]یەکە کە تێیدا کەسەکان بە شێوەیەکی ئازادانە و یەکسان ھاوکاری یەکتر دەکەن. بەپێی ئەمە ئانارکیزم دژ بە ھەموو جۆرە سیستەمێکی قوچکەیی [[کۆنترۆڵ]]ە، چ لەلایەن دەوڵەتەوە بێت، چ لە لایەن [[سەرمایەدار]]ەکانەوە. وەک شتێکی زیانبەخش بۆ کەسەکان و [[تاکایەتی]]یان، ھەروەھا ناپێویستیشە.

لە کاتێکدا دەرکی خەڵکی لە ئانارکیزم توندوتیژییە (بزاڤی دژەدەوڵەت) ئانارکیزم ڕێبازێکە، نە یارییەکی سادە لەگەڵ دەوڵەت. [[ئانارکیست]]ەکان دژی ئەو شێوازە بیرکردنەوەن، کە دەسەڵات و سەروەری بۆ [[کۆمەڵگە]] بە پێویستییەکی ناچاری دەزانن و لە بەرامبەر ئەمەدا پشتیوانی لە گەلکاری و ھەرەوەزی، شێوە ناپایەبەندی قوچکەیی [[کۆمەڵگە]] و ڕێکخراوەی [[ڕامیاری]]ی و [[ئابووریی]] دەکەن. <ref>The Politics of Individualism, p. ١٠٦106</ref>

لەوەتەی وا بیر دەکرێتەوە، کە دەسەڵات پێویستە و بەبێ دەسەڵاتداری بۆی ھەیە شێوان و پەرێشانی بەرپا ببێت، ئیتر زۆر سروشتی و [[لۆژیک|لۆژیکییە]] کە [[ئانارکی]] (کە بە واتای نەبوونی دەسەڵاتدارییە)، بە واتای نەمانی نەزم و ھێمنی، لێک بدرێتەوە.<ref>Anarchy, p. ١٦16</ref>

گۆڕینی بۆچوونەکان و خەڵکی ھێنانە سەر ئەو بڕوایەی کە بوونی دەسەڵاتدار نەک تەنیا پێویست نییە، بەڵکو زۆر زیانبەخشیشە. ئەو کات وشەی [[ئانارکی]] کە بە واتای نەمانی دەسەڵاتدارییە بۆ ھەمووان یەک تێگەیشتنی دەبێت: «نەزم و ڕێکخستنی سروشتی، یەکبوونی پێداویستییە مرۆڤییەکان و بەرژەوەندییە گشتییەکان و ئازادی بێسنوور لە چوارچێوەی ھاوپشتی بێسنووردا.<ref>Op. Cit., pp. ١٦16</ref>

[[ڕادیکاڵ]]ترینی رادیکاڵەکان (پشیلە کێوییەکان) ترسێنەر و حەپەسێنەری ڕیاکاران و دەمارگیران، بەھرەکێشان، دەستبڕان، خۆدەرخەران و ستەمکارانن… ھتد، ئێمە زیاتر لە ھەموو کەسێک کەوتووینەتە بەر ستەمکاری، خراپ نیشان دراوین و خەڵکمان خراپ لێ تێگەیێندراوە.<ref>Nicola Sacco and Bartolomeo Vanzetti, The Letters of Sacco and Vanzetti, p. ٢٧٤274</ref>