مەتەڵ: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary |
No edit summary |
||
ھێڵی ١:
'''مەتەڵ''' (بە ئینگلیسی: Riddle ، بە عەرەبی:لغز ) بە واتای گرێ کوێرە و ئەستەمە و ئاماژە بە وتەیەکی ھۆنراو دەکا کە مەبەست و واتایەکی شاراوەی تێدایە و ڕادەی بیرتیژی، وریایی، زیرەکی و ژیری مرۆڤ ھەڵدەسەنگێنێ.
==لێکدانەوەی مەتەڵ==
لێکدانەوەی مەتەڵ زۆر شتی نادیار و شاراوەمان بۆ دەردەخات؛ جگە لەوەی ڕادەی بیرتیژی، ژیری و وریایی نەتەوەییمان بۆ دەردەخات، زۆر زاراوە و وشەی تایبەتی ئەو زمانەش لە تیاچوون دەپارێزێت . لە زمانی کوردیدا بە ھۆی فرەدیالێکتیکی و زاراوەی جۆراوجۆر، ھەر ناوچەیەک مەتەڵی تایبەت بە خۆی ھەیە و ئەمە دەبێتە ھۆی دەوڵەمەند بوونی مەتەڵەکان.
ھێڵی ٥١:
==پۆلێن کردنی مه‌ته‌ڵ به پێی بابه‌ت==
=== ئایینی===
*«پێنج فەرزی بێ بیسمیلا» (بانگ)
===سروشت و ژینگه===▼
*«بیگری مشتێکە، بەری دەی دەشتێکە» (نەوس)
*« خۆی فەڕزە، نییەتی سونەت» (غوسڵ)
*«خۆی سونەتە، نییەتی فەرز» (دەسنوێژی مەییەت)
*«بیبینی لە بەری ناکەی، لە بەری بکەی نابینی» (کفن)
===ئامێر و که‌ره‌سته===▼
*«دەڕوا پێی نییە، دەخورێ گۆشتی نییە» (ئاو)
*«سەری سپییە و مووی نییە، ھەڵدەپەڕێ و پیی نییە» (تەرزە)
=== ئەندامەکانی لەش===
*«بانێکە و ھەیوانێکە، چوار بزنەو شوانێکە» (پەنجەی دەست)
===کەل و پەل===
*«ئاغای شەو، خانمی ڕۆژ» (گەسک)
*«لایێ کوورەیە، لایێ کڕێوە» (یەخەچاڵ/ سەلاجە)
*«کلکی دارە، ملی خوارە، دەمی ھارە» (داس)
*«کارت پێ بێفڕەی دەدەی، کارت پێ نەبێ ھەڵیدەگری» (تۆڕی ڕاوەماسی )
*«ھەتا بایدەی، قورستر دەبێ» (تەشی)
*«ھەموو زمانێ دەزانێ» (قەڵەم)
*«سێ یاریزان، دوانزە سەیرکەر» (کاتژمێر)
===خۆراک===
*«ناوی شارێکە، لە سەر دارێکە» (پرتەقاڵ)
*«سەری دەبڕی و بۆی دەگری» (پیاز)
*«بە ساقی مەلا، بە شکاوی حاجی» (ھێلکە)
===ئاژەڵ و بەرھەمی ئاژەڵی===
*«ئەخوێنێ بولبول نییە، مەلە ئەکا ماسی نییە، ھەڵدەبەزێ کەروێشک نییە» (بۆق)
===بیرو ھۆش===
*«دە لە دەیان دەرێنی، دەمێنێتەوە دە» (دەسکێش و پەنجەکانی ھەردوو دەست)
===و...===
*«تا لێی زیاد بێ، کەم دەکا» (تەمەن)
==جوانکاری له مه‌ته‌ڵدا==▼
*«بەڕۆژ لە گەڵتا دەڕوا، بە شەو دادەنیشێ» (سێبەر)
له مه‌ته‌ڵدا جۆره‌کانی هونه‌ری زمان پاراوی و جوانکاری به‌دی ده‌کرێت، وه‌ک: خوازه، چواندن، کینایه، دژیه‌کی، تێهه‌ڵکێش، تیل نیشان، کورته و... . زۆربه‌ی زۆری مه‌ته‌ڵه‌کان کێش و سه‌روادارن و بڕگه‌یین، یان به شێوه‌ی په‌خشانێکی ڕازاوه و هۆنراون.
''باوای چه‌فت و چێڵ، دایه‌ی سه‌رپانه/ کوڕیان شیرینه‌و کوڕه‌زا دێوانه''
* باوای چه‌فت و چێڵ: <sub>خواستن له دارمێو</sub>
**دایه‌ی سه‌رپانه: خواستن له گه‌ڵا
***کوڕیان شیرینه: خواستن له ترێ
****کوڕه‌زا دێوانه: خواستن له مه‌ی
==سەرچاوە==
کتێبی[[ مەتەڵ و موعەمما]] - ئیبراھیم ئەحمەدی
| |||