ئارتەر شۆپنھاوەر: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

[[پەڕگە:Schopenhauer.jpg|thumbوێنۆک|leftچەپ|220px]]

'''ئارسەر شۆپنھاوەر''' (بە[[ئەڵمانی]]: Arthur Schopenhauer) (لەدایکبووی ١٧٨٨ز، کۆچی دوایی کردووە لە ١٨٦٠ز) [[فەیلەسووف]]ێکی [[ئەڵمانیا|ئەڵمانی]] بوو، ناسراوە بە [[فەلسەفەی ڕەشبینی|فەلسەفە ڕەشبینییەکەی]]، لەژیاندا شەیتانییەتی و شەڕی تەواوەتی دەبینێت، [[نەبوون]] ی لاپیرۆزە و پێی وابوو کە [[خۆکوشتن]] کارێکی درووست و باشە و پەڕتووکی [[جیهانجیھان ئایدیا و ویستە]] ی نووسیوە، کە تێیدا ھەوێنی فەلسەفەی خۆی پیشان داوە بۆیە دەبینرێت کە پەیوەندی نێوان [[ویست]] و [[بیر]] دەبەستێتەوە و وا دەبینێت کە بیر یاخود مێشک ئامرازێکە لەنێو چنگ یان دەستی ویستدا و سەر بەخۆیەتی.

ئارسەر شۆپنھاوەر لە ٢١ ی مانگی شوباتی ساڵی ١٧٨٨ دا لەدایکبووە و فەلسەفەی لە زانکۆی جوتنجن لەنێوان ساڵانی ١٨٠٩ بۆ ١٨١١ز خوێندووە، پاشان گوێزراوەتەوە بۆ [[زانکۆی بەرلین]] لەنێوان ساڵانی ١٨١١ بۆ ١٨١٣ز کە لەوێدا کۆتایی بە خوێندنەکەی ھێنا بە وەدەستھێنانی [[دوکتۆرا]] ئەمەش بەھۆی نامەکەیەوە کە لەژێر ناوی (چوار ڕیشەی بنەمای ھۆکاری بێ نیازکەر) دابوو، ئەو نامەی دوکتۆرایەی شۆپنھاوەر سەبارەت بە [[مێشک]] بوو کە بەدنییای دەرەکیی گەیاندبوو. باوکی شۆپنھاوەر بەھۆی خۆکوشتنەوە مرد کاتێک کە شۆپنھاوەر تەمەنی ١٧ ساڵ بوو واتا ساڵی ١٨٠٥ز، پاش ئەو ژیانێکی پڕ نەھامەتیی ژییا بەھۆی ناکۆکبوونی لەگەڵ [[دایک]]یدا ئەمەش بەھۆی ژیانی ئازادیی دوور لەھەموو بەند و کۆتێک کە دایکی دەژیا پاش مردنی باوکی، پاشان ناکۆکییەکان لەگەڵ دایکییدا گەیشتە ئەوەی کە تەواو پەیوەندییان پچڕا، تا ئەو ڕادەیەی کە مرد و نەیبینی، ھەڵسوکەوتی دایکی بووە ھۆی درووستبوونی ڕقێکی زۆر بەرامبەر بە ئافرەت کە تادرێژایی ژیانی ئەو ھەستەی تێدا چەقی بوو، بۆیە تا مرد ھیچ پەیوەندییەکی لەگەڵ ھیچ ئافرەتێکدا نەبوو. شۆپنھاوەر ھەڵستا بە وانەوتنەوە لە زانکۆی بەرلین لەنێوان ساڵەکانی ١٨٢٠ بۆ ١٨٣١، بەڵام تێیدا سەرکەوتوو نەبو و ھەروەھا خوێندکارەکانیش پێی ڕازیی نەبوون. ئەمەش کێبڕکێی لەنێوان ئەو و مامۆستاکانی تردا درووست کرد، ھەروەھا پیلانەکانیان دژ بەم کە بووە ئەوەی کە پەڕتووەکەکانی پێشووازییەکی باشی لێ نەکرێت ئەمەش وای کرد کە ھەست بە بێزاریی و بێ ھیوایی بکات، بەڵام لە کۆتاییەکانی ژیانیدا؛ پەڕتووکەکانی دەستییان کرد بە پێشوازییکردن لێیان و جووڵە، بۆیە؛ ھەستی بە دڵئارامیی و دڵخۆشیی کرد. ھەندێک پارەی شک دەبرد کە لە باوکییەوە بۆی مابۆوە، ئەم پارەیە وای کرد کە ببێتە خاوەنی دوو ژووری [[هۆتێلھۆتێل]]ێکی مامناوەند، لەو دوو ژوورەدا ماوەی ٣٠ ساڵی کۆتایی ژیانی بردە سەر، لەو کوونج و دوو ژوورە بچووکەدا ژیانی بردە سەر، بەتەنھا، بەبێ [[دایک]] یان [[هاوسەرھاوسەر]] یان [[منداڵ]]ێک و بەبێ [[خێزان]]، تەنانەت بەبێ [[نیشتمان]]، بێ [[هاوڕێھاوڕێ]]یەک، تەنھا یەک [[سەگ]] نەبێت کە تەنھا ھاوڕێی بوو، ناوی نابوو (ئەتما)، ئەویش ناوێکە لە (ڕۆحی جیھان) یاخود (ڕۆحیی تەواوەتی لەلای [[بەراهیمەکانبەراھیمەکان]]) دەنرێت، بەڵام دانیشتووانی ھۆتێلەکە و کەسە نزیکەکان لە شۆپنھاوەرەوە، سەگەکەیان ناو نابوو؛ شۆپنھاوەرە بچووکەکە.

فەیلەسووفێکی [[ئەڵمانیا]]یی [[رەشبینی|ڕەشبین]]ی [[بێ باوەڕی|بێ باوەڕ]] بوو، شۆپنھاوەر تێبینیی ئەوەی کرد کە [[بوون]] دانراوە لەسەر بنەمای [[دانایی]]، [[لێزانین]]، [[کۆتاییپێهێنانکۆتاییپێھێنان]]، و ھەموو شتێک لە بووندا بەڵگەیەکی ڕاستگۆیە لەسەر بەڕێوەبردنی بکەر و توانای و داناییەکەی و لێھاتووییەکەی و کامڵییەکەی.