تەوشک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
No edit summary
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Atmosphere.png|چەپ|250px|وێنۆک|دیاگرامی به‌رگه‌ هه‌وا‏‏‏]]
'''بەرگە ھەوا'''، بەرگی ھەوایی, [[ئەتمۆسفێر]] یان ( بە[[ئینگلیسی]] |atmosphere) بریتییە لەو کەشە گازانەی دەوری گۆی زەویییان داوە.
 
بەرگەھەوا لە سەر زەوییەوە دەست پێدەکا تا بەرزاییەکی نادیار. بەشێکی زۆر لە گازەکانی بەرگە ھەوا، [[ھایدرۆجین]] و [[ئۆکسجین]]ە، کە بەشداری دەکەن لە پاراستنی سەرزەوی لە ھەر ھێرشێکی ئاسمانی وەک ( [[کلکدار]]ەکان ، [[نەیزەک]] و ...) و دەبنە ھۆی ڕاگرتنی پلەکانی گەرما لە گۆی زەوی.
Line ٥ ⟶ ٦:
بە ھۆی ھێزی ڕاکێشەری زەوییەوە، نزیکەی (٨٠%)ی گازەکان لە بەرزی (١٥) کم.کۆ بوونەتەوە.
 
==پێکھاتە==
==پێکھاتەی بەرگەھەوا==
{| class="wikitable"
|+'''خشتەی خەستی گازەکانی بەرگەھەوا بە پێی بارست'''
|colspan=٣ style="font-size: ٨٥%" |''بارست بە پێی ppmv (یەک لە ملوێن) ''
|-
! style="text-align:right;"| گاز
! style="text-align:right;"| بارست
! style="text-align:right;"| خەستی
|-
| [[نایترۆجین]] (N<sub>۲</sub>) || ۷۸۰٬۸۴۰ || ۷۸٫۰۸۴%
|-
| [[ئۆکسجین]] (O<sub>۲</sub>) || ۲۰۹٬۴۶۰ || ۲۰٫۹۴۶%
|-
| [[ئارگۆن]] (Ar) || ۹٬۳۴۰ || ۰٫۹۳۴۰%
|-
| [[دوو ئۆکسیدی کاربۆن]] (CO<sub>۲</sub>) || ۳۹۰ || ۰٫۰۳۹%
|-
| [[نیۆن]] (Ne) || ۱۸٫۱۸ || ۰٫۰۰۱۸۱۸%
|-
| [[ھیلیۆم]] (He) || ۵٫۲۴ || ۰٫۰۰۰۵۲۴%
|-
| [[میتان]] (CH<sub>۴</sub>) || ۱٫۷۹ || ۰٫۰۰۰۱۷۹%
|-
| [[کریپتۆن]] (Kr) || ۱٫۱۴ || ۰٫۰۰۰۱۱۴%
|-
| [[ھایدرۆجین]] (H<sub>۲</sub>) || ۰٫۵۵ || ۰٫۰۰۰۰۵۵%
|-
| [[نیتروژن اکسید]] (N<sub>۲</sub>O) || ۰٫۳ || ۰٫۰۰۰۰۳%
|-
| یەک ئۆکسیدی کاربۆن (CO) || ۰٫۱ || ۰٫۰۰۰۰۱%
|-
| [[زینۆن]] (Xe) || ۰٫۰۹ || ۰٫۰۰۰۰۰۹%
|-
| [[ئۆزۆن]] (O<sub>۳</sub>) || ۰٫۰۷ تا ۰٫۰ || _
|-
| دوو ئۆکسیدی نایترۆجین (NO<sub>۲</sub>) || ۰٫۰۲ || ۰٫۰۰۰۰۰۲%
|-
| [[یۆد]] (I<sub>۲</sub>) || ۰٫۰۱ || ۰٫۰۰۰۰۰۱%
|-
| [[ئامونیاک]] (NH<sub>۳</sub>) ||نادیار || _
|-
| ھەڵمی ئاو (H<sub>۲</sub>O) || نادیار || ~۰٫۴۰%
|}
==چینه‌کانی به‌رگه‌هه‌وا==
بەرگە ھەوا لە چەن چینی جیاواز پێک ھاتووە( لە خوارەوە بۆ سەر) :
*چینی ترۆپۆسفێر
Line ١٩ ⟶ ٦٣:
لەم چینەدا پلەی گەرمی نزم دەبێتەوە، ھەر چەن لە ئاست زەوی بەرز ببینەوە، تێکڕای پلەکانی گەرمی لە نێوان (١٤-١٥) پلەی سەدیە، لە ھەمان کاتدا پەستانی ھەوا نزم دەبێتەوە. ئەم چینە بە بەرگی ترۆپۆپۆز کۆتایی دێت.
===چینی سترانۆسفێر===
چینی سترانۆسفێر دووهه‌مین چینی ئه‌ستووری به‌رگه‌هه‌وایه‌ که‌ لە سەر چینی ترۆپۆسفێرەوە دەست پێ دەکات و بەرزاییەکەی نزیک (٥٠)کم. ە،ە،گرنگترین لەمتایبه‌تمه‌ندی چینەدائه‌م گرنگترینچینه‌، بەشیهه‌بوونی بەرگەھەواڕێژه‌یه‌کی بەزۆر ناویگازی [[ئۆزۆن]]ە بوونیکە ھەیەوه‌ک کەچینێک به‌ ئه‌ستوورایی 16-30کم، زەوی لە وەزەنی [[تیشکە زیانبەخشەکان]] دەپارێزێت، لەم چینەدا پلەی گەرمی تا( ٣3- پلەی)پله‌ی سەدی دادەبەزێت. پله‌ی گه‌رمی له‌ بڕێ شوێنی چینی ئۆزۆنا ،(-60)پله‌ی سه‌دی به‌ خۆوه‌ ده‌بینێت..
 
پێکھاتەی چینی سترانۆسفێر:
Line ٢٦ ⟶ ٧٠:
ئەستووری چینی مێزۆسفێر تا (٨٠)کم. دەبیت، پلەی گەرمی تیایدا بە خێرایی دادەبەزێت تا لە بەرزایی (٨٠)کمدا دەگاتە (٨٥-) پلەی سەدی.
===چینی ئایۆنۆسفێر===
له‌ تایبه‌تمه‌ندی ئه‌م چینه‌، گه‌رمای زۆری تهێرمۆدینامیکه‌ که‌ تا 1227 پله‌ی سه‌دی ده‌گات. چینی ئایۆنۆسفێر لە بەرزی (٨٠)کمەوە دەست پێ دەکا تا بەررزی (٥٠٠)کم. گەردیلەکانی ئەم چینە بە پێی باری کارەباییەوە دابەش دەبن. بە ھۆی تیشکی ھەتاو چەندین کارلێکی کیمیایی لە نێوان گەردیلەکانی چینەکەدا ڕوودەدات، کە دەبیتە ھۆی دەرکەوتنی مژێک لەمژێکی ڕووناکیڕووناک لە بازنەکانی جەمسەریدا.
 
شایانی باسە کە ھەر شتێک بەم چینەدا تێپەڕێت لەوانەیە پێش گەیشتن بە زەوی گڕ بگرێت.