ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
|
|
|
[[پەڕگە:NewtonsLawOfUniversalGravitation.svg|thumb|left|300px]]
'''یاسای ڕاکێشانی گەردوونی نیوتن''' دەڵێت کە هەرھەر شتێک لە [[گەردوون]]دا هەرھەر شتێکی تر لە ڕێگای [[هێز (فیزیک)|هێز]]ێکەوە ڕادەکێشێت، کە ئەو هێزەھێزە ڕاستەوخۆ هاوڕێژەیەھاوڕێژەیە لەگەڵ [[بارست]]کانی ئەو دوو شتە و بە پێچەوانەوە هاوڕێژەیەھاوڕێژەیە لەگەڵ مەودای نێوانیاندا دووجا. ئەمە [[یاسای فیزیکی|یاسایەکی فیزیکی]] گشتییە کە لە [[ڕوانین]]ە ئەزموونییەکان <ref>Empirical Observations</ref> بە دەست هاتووە،ھاتووە، بە هۆیھۆی ئەو شتەوە کە [[ئیساک نیوتن|نیوتن]] پێی وتووە [[هەڵهێنجان]]. ئەم یاسایە بەشێکە لە [[میکانیکی کلاسیک]] و لە پەڕتووکەکەی نیوتن، [[پرەنسیپە بیرکارییەکانی فەلسەفەى سروشتی]]دا، کە یەکەمجار ساڵی ١٦٨٧ بڵاوبۆتەوە، فورمووڵرێژی کراوە.
بە زمانی مۆدێرن، یاساکە ئەمەیە:
هەرھەر [[هەرژەی نوقتەیی]]یەک <ref>Point Mass</ref> هەرھەر بارستی نوقتەیی‌یەکی تر لە رێگای هێزێکەوەھێزێکەوە کە دەکەوێتە درێژایی ئەو هێڵەھێڵە کە دوو نوقتەکە پێکەوە دەلکێنێت، ڕادەکێشێت. هێزەکەھێزەکە ڕاستەوخۆ هاورێژەیەھاورێژەیە لەگەڵ بەرهەمیبەرھەمی لێکدانی دوو بارستکە و بەپێچەوانەوە هاورێژەیەھاورێژەیە لەگەڵ دووجای مەودای نێوانیاندا:
کە تێیدا:
* ''F'' گەورەیی هێزیھێزی ڕاکێشانی نێوان دوو بارستکەیە،
* ''G'' [[نەگۆڕی ڕاکێشان]]ە،
* ''m''<sub>1١</sub> بارستی نوقتەی یەکەمە،
* ''m''<sub>2٢</sub> بارستی نوقتەی دووهەمە،دووھەمە، وە
* ''r'' مەودای نێوانی دوو نوقتەکەیە.
|
