کۆئەندامی ھەناسە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
No edit summary
ھێڵی ١٧:
'''کۆئه‌ندامی ھەناسە''' (بە [[ئینگلیزی]]: Respiratory System) کۆمەڵە ئەندامێکە فەرمانی سەرەکی: دابین کردنی [[ئۆکسجین]]ی خانە‌کانی لە‌ش و دەرکردنی دوئۆکسیدی کاربۆنی به‌رهه‌مهاتوو له‌ پرۆسه‌ی میتابولیسمه‌.
 
هه‌موو گیانداره‌ فره‌خانه‌کان، به‌ جۆرێک، کۆئه‌ندامی هه‌ناسه‌یان هه‌یه‌. ئه‌ندامی ئاڵوگۆڕپێکردنی هه‌وا له‌ گیاندارانی ئاوژیدا به‌ ناوی [[ئاوسی]] و له‌ گوانداران و په‌له‌وه‌راندا، به‌ [[سی]] ده‌یناسین . ئه‌م وتاره‌ ته‌نیا ده‌په‌رژێته‌ سه‌ر کۆئه‌ندامی هه‌ناسه‌ی مرۆڤ که‌ هاوشێوه‌ی گواندارانه‌.
 
ئە‌ندامە‌کانی ئە‌م کۆئه‌ندامە بریتین لە: [[لووت]]،[[گەروو]]، [[تراشە|نای]]، [[سی (ئەندام)|سی]]
ھێڵی ٢٦:
 
 
[[لووت]] : لووت له‌ کۆمه‌ڵیک ئێسک و کرۆژنه‌ پێکهاتووه‌. چاڵه‌کانی ناو بۆشایی لووت به‌ ناوپۆش و ورده‌ڕه‌گ داپۆشراوه‌ و ده‌بێته‌ هۆی گه‌رم و شێدار بوونی هه‌وا،هه‌وا پێش له‌وه‌ی بگاته‌ سییه‌کان. موو و مژۆڵه‌کانی ناولووت ته‌پوتۆزی هه‌وا ده‌گرن تا هه‌وایه‌کی پاکژ بۆ سییه‌کان به‌ڕێ بکرێت.
 
 
[[کشکشێ]] : پاژێکی بۆری هه‌ناسه‌یه‌ که‌ ده‌که‌وێته‌ به‌شی پێشه‌وه‌یخوارووی ملقوڕگ ( ئه‌وک ) ( له‌ ئاستی سێهه‌مین تا شه‌شه‌مین مۆره‌ی مل ) و به‌رهه‌مهێنانی ده‌نگیشی له‌ ئه‌ستۆیه‌،له‌ چه‌ن ماسوولکه‌ و کرۆژنه‌ پێکهاتووه‌.
 
 
ھێڵی ٣٦:
 
 
[[سی]] : سییه‌کان وه‌ک دوو قوچکه‌قوچکه‌، ئه‌ملاولای سینگ پڕ ده‌که‌نه‌وه‌، بنکی سییه‌کان له‌ سه‌ر [[گلێجه‌]] یا [[دیافراگم]]ه‌ و لووتکه‌شیان له‌ ئاستی یه‌که‌مین مۆره‌ی بڕبڕاگه‌ی پشته‌. برۆنشیۆله‌کان له‌ ناو سییه‌کاندا به‌ ئالوێئۆله‌کان کۆتاییان دێت و به‌ هۆی کۆمه‌ڵێک ورده‌ره‌گی خوێنی باشه‌وه‌، ئاڵوگۆڕی ئوکسیجنی هه‌وا و دوئوکسیدی کاربۆن جێبه‌جێ ده‌که‌ن.
 
[[په‌رده‌سی]] : په‌رده‌یه‌کی دوو تۆی ده‌ور سییه‌کانه‌ که‌ به‌جیاواز سییه‌کان داده‌پۆشێ . له‌ نێوان دوو تۆی ئه‌م په‌رده‌دا، شله‌یه‌ک هه‌یه‌ که‌ ده‌بێته‌ هۆی خزبوون و نه‌رمی بزاوه‌کانی سی.