سەربەخۆییی دادوەری: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

'''سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری''' بریتیە لە رێچکەیەک کە پێویستدەکات بڕیارەکانىبڕیارەکانی دادگەرىدادگەری بێلایەنانە بن و نابێت بکەونە ژێر بارىباری لقەکانىلقەکانی ترىتری حکومەت یان بەرژەوەندیە تایبەتەکان یان کەسانىکەسانی سیاسىسیاسی. لە زۆربەىزۆربەی حاڵەتەکاندا سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری لە رێگەىرێگەی بەخشینىبەخشینی مەوداىمەودای درێژ بۆ مانەوەىمانەوەی دادوەران لە کارەکەیان یان ھەندێک جار مانەوەیان بە درێژایىدرێژایی تەمەن وایان لێدەکەن کە نەتواندرێت بە ئاسانىئاسانی لەسەر کارەکانیان لابدرێن.

لە بەریتانیا، ئەم لایەنەىلایەنەی جیاکردنەوەىجیاکردنەوەی دەسەڵاتەکان کەمتر ھێڵێکىھێڵێکی جیاکەرەوەىجیاکەرەوەی روون لە نێوانیاندا ھەیە وەک لەو جیاکردنەوەىجیاکردنەوەی لە ویلایەتە یەکگرتووەکانىیەکگرتووەکانی ئەمەریکا ھەیە. ئەو فاکتەرە سەرەکیانەىسەرەکیانەی کە یارمەتىیارمەتی دڵنیاکردنەوەىدڵنیاکردنەوەی سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری دەدەن لە سیستەمىسیستەمی بەریتانىبەریتانی بریتین لە:

* ''دەستنیشانکردن:'' بۆ ھەوڵدان بۆ سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری و پەرەپێدانىپەرەپێدانی ئەو سەرەبەخۆییە، پرۆسەىپرۆسەی دەستنیشانکردن دانراوە بۆ ئەوەىئەوەی دەستێوەردانىدەستێوەردانی سیاسىسیاسی کەمبکاتەوە لە دەستنیشانکردنىدەستنیشانکردنی دادوەرەکان. ئەم پرۆسەیە بۆ دەستنیشانکردنىدەستنیشانکردنی دادوەران ئەندامە باڵاکانىباڵاکانی دادگەرىدادگەری لەبەرچاودەگرێت نەوەک کەسانىکەسانی سیاسەتمەدار.

* ''مووچە و پاداشتکردن:'' مووچەىمووچەی دادوەران لەلایەن دەستەیەکىدەستەیەکی سەربەخۆىسەربەخۆی چاوخشاندنەوە بە مووچەکان دیاریدەکرێت. ئەم دەستەیە راسپاردە بەرزدەکاتەوە بۆ حکومەت بە لەبەرچاوگرتنىلەبەرچاوگرتنی بەڵگەکان لە سەرچاوەىسەرچاوەی جۆراوجۆرەوە. حکومەت ئەم راسپاردانە قەبوڵدەکات و بە شێوەیەکىشێوەیەکی رۆتینىرۆتینی بەتەواوىبەتەواوی جێبەجێیان دەکات.

* ''رێنماییەکان:'' پیشەىپیشەی یاسایىیاسایی پیشەیەکە کە بۆ خۆىخۆی خۆىخۆی رێکدەخات، واتە، ئەو پیشەیە بەرپرسە لەبەرامبەر ستاندەردە پیشەییەکان و بەرپرسیارە لەوانەش کە ناگەنە ئاستىئاستی ئەو ستاندەردانە. لەو حاڵەتەشدا دامەزراوەىدامەزراوەی پەیوەندیدار بریتیە لە ئەنجوومەنىئەنجوومەنی پارێزەرە باڵاکان Bar Council و کۆمەڵەىکۆمەڵەی یاسایىیاسایی Law Society.

دابینکردنىدابینکردنی کۆمەڵایەتىکۆمەڵایەتی و ماوەىماوەی لەسەرکارمانەوە: تاوەکو دادوەران لە توانایاندابێت بە "رێک و پێکىپێکی" کارەکانیان بە ڕێوەببەن ئەوا لەسەر کارەکەیان دەمێننەوە، تا ئەو کاتەىکاتەی دەیانەوێت خانەنشین بکرێن یان تاوەکو تەمەنیان دەگاتە 70٧٠ ساڵ ئەوا لە پۆستەکانیان دەمێننەوە.

* ''پەیماننامە سیاسیەکان:'' دوو پەیماننامەىپەیماننامەی سیاسىسیاسی ھەن کە یارمەتیدەرن بۆ پارێزگاریکردن لە سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری:

** لەژێر سایەىسایەی ئەو پرەنسیپەىپرەنسیپەی ناونراوە بە " جییاوکىجییاوکی پەرلەمان" (امتیاز البرلمان)، ئەندام پەرلەمانەکان پارێزراون لە تۆمەتبارکردن لەلایەن دادگاکان لە ھەندێک حاڵەتدا.

== لە ویلایەتە یەکگرتووەکانىیەکگرتووەکانی ئەمەریکا ==

حکومەتىحکومەتی فیدرالىفیدرالی ویلایەتە یەکگرتووەکانىیەکگرتووەکانی ئەمەریکا، بۆ نمونە، لەسەرکارمانەوەىلەسەرکارمانەوەی بەدرێژایىبەدرێژایی ماوەىماوەی ژیان بە ھەموو ئەندامانىئەندامانی دادگاىدادگای باڵا و ئەندامانىئەندامانی دادگا ھەرێمیەکان و دادگاکانىدادگاکانی تێھەڵچوونەوە دەبەخشێت. دادوەرە فیدرالیەکانىفیدرالیەکانی تر ماوەیەکىماوەیەکی زۆری لەسەرکارمانەوەیان بۆ دابینکراوە بۆ نمونە پانزە ساڵ لەسەرکارمانەوە بۆ دادوەرانىدادوەرانی دادگاکانىدادگاکانی ئیفلاسبوون.

لایەنێکىلایەنێکی ترىتری سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری بریتیە لە دەستنیشانکردنىدەستنیشانکردنی گونجاوىگونجاوی دادوەران. کۆمەڵەىکۆمەڵەی پارێزەرانىپارێزەرانی باڵاىباڵای ئەمەریکى،ئەمەریکی، کە داکۆکىداکۆکی لەسەر دامەزراندنىدامەزراندنی دادوەران لەلایەن دەسەڵاتىدەسەڵاتی جێبەجێکردنەوە دەکات کە لەلایەن لیژنەکانىلیژنەکانی پشکنینەوە پاک دەرچوون (کە پێىپێی دەوترێت " دەستنیشانکردن لەسەر بنەماىبنەمای لێھاتوویىلێھاتوویی") جیاوازىجیاوازی و کێشەىکێشەی لەگەڵ زۆر لە نوێنەرانىنوێنەرانی ویلایەتەکان لە دەسەڵاتىدەسەڵاتی یاسادانان ھەیە کە ئەوان پێیان باشترە دادوەران لە رێگەىرێگەی ھەڵبژاردنەوە لەلایەن جەماوەرەوە دیاریبکرێن. کۆمەڵەىکۆمەڵەی پارێزەرە باڵاکانىباڵاکانی ئەمەریکى،ئەمەریکی، و بە گشتىگشتی کۆمەڵەىکۆمەڵەی پارێزەرانىپارێزەرانی ھەرێمەکان، واىوای دەبینن ھەڵبژاردنىھەڵبژاردنی گشتىگشتی بۆ دیاریکردنىدیاریکردنی دادوەران بە قازانجىقازانجی لێھاتوویىلێھاتوویی و توانستە سیاسیەکان دەشکێتەوە نەوەک لێھاتوویىلێھاتوویی و توانستە یاساییەکان.

کێشەىکێشەی ساڵىساڵی 2000٢٠٠٠ ىی نێوان بۆش و ئەڵگۆر کە تیایدا دەنگىدەنگی ئەو دادوەرانەىدادوەرانەی لەسەردەمىلەسەردەمی جۆرج بۆشىبۆشی باوک دامەزرابوون یەکلاکەرەوە بوو لە یارمەتیدانىیارمەتیدانی دڵنیاکردنەوەىدڵنیاکردنەوەی ھەڵبژاردنىھەڵبژاردنی سەرۆک بۆشىبۆشی کوڕ، بەمەش ئەو بڕیارە پێچەوانەىپێچەوانەی کە لەلایەن دادگاىدادگای باڵاىباڵای فلۆریدا درابوو، کە ھەموو ئەندامەکانیان لەلایەن حاکمە دیموکراتەکانىدیموکراتەکانی ویلایەتەکەوە دامەزرابوون، سەرەوژێر گۆڕدرا، ئەمەش لەلایەن زۆر کەسەوە وەک پاساوێک بۆ بەھێزکردنىبەھێزکردنی پێویستیەتىپێویستیەتی سەربەخۆبوونىسەربەخۆبوونی دادگەرىدادگەری دەبینرێت. ئەم حاڵەتە سەرنجێکىسەرنجێکی زۆرىزۆری خستە سەر دەرئەنجامەکانىدەرئەنجامەکانی دادگەرىدادگەری بە پێچەوانەىپێچەوانەی جەختکردنەوەىجەختکردنەوەی تەقلیدىتەقلیدی کە گرنگىگرنگی بە تایبەتمەندیەتىتایبەتمەندیەتی و لێھاتووییە دادگەریەکان دەدات.

کەنەدا ئاستێکىئاستێکی سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری ھەیە کە تێکەڵکراوە بە دەستوور، و زەمانەتىزەمانەتی جۆراوجۆر بە دادوەرانىدادوەرانی دادگاىدادگای باڵا دەدات بۆ سەربەخۆبوون لە ژێر سایەىسایەی بەشەکانىبەشەکانی 96٩٦ تا 100١٠٠ ىی دەستوورىدەستووری 1867١٨٦٧. ئەمانەش مافەکانىمافەکانی ماوەىماوەی لەسەرکارمانەوە (ھەرچەندە لەوەتەىلەوەتەی دەستور ھەموارکراوە ماوەىماوەی لەسەرکارمانەوە بۆ تەمەنىتەمەنی خانەنشینىخانەنشینی لە 75٧٥ ساڵیدا سنوردارکراوە) و مافىمافی بوونىبوونی مووچەیەک لەلایەن پەرلەمانىپەرلەمانی کەنەداوە دیاریدەکات ( بەپێچەوانەىبەپێچەوانەی ئەوەىئەوەی لە لایەن دەسەڵاتىدەسەڵاتی جێبەجێکردنەوە دیاریدەکرێت). لە ساڵىساڵی 1982١٩٨٢ رێوشوێنێک بۆ سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری فراوانکرایەوە بۆ ئەوەىئەوەی دادگا ئاست نزمترەکانىنزمترەکانی تریش کە تایبەتمەندن لە یاساىیاسای تاوانکارىتاوانکاری (بەڵام یاساىیاسای شارستان ناگرێتەوە) بگرێتەوە ئەمەش بە گوێرەىگوێرەی بەشىبەشی 11١١ ىی پەیماننامەىپەیماننامەی کەنەدىکەنەدی بۆ ماف و ئازادیەکان، ھەرچەندە لە کەیسىکەیسی ڤالێنت ڤ. زە کوین V. The Queen Valente ساڵىساڵی 1958١٩٥٨ ئەوە دیارکەوت کە ئەو مافانە سنوردارن,سنوردارن، ھەرچۆنێک بێت ئەوان دەکەونە ژێر بارىباری دیاریکردنىدیاریکردنی ماوەىماوەی لەسەرکارمانەوە و زەمانەتىزەمانەتی دارایىدارایی و کۆنترۆڵکردنىکۆنترۆڵکردنی کارگێڕیەوە.

ساڵىساڵی 1997١٩٩٧ گۆڕانێکىگۆڕانێکی سەرەکىسەرەکی بەخۆیەوە بینىبینی بەرەو سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرى،دادگەری، لەو کاتەىکاتەی دادگاىدادگای باڵاىباڵای کەنەدا بە پاڵپشتىپاڵپشتی و داواکارىداواکاری دادوەرانىدادوەرانی ھەرێمەکان ھەڵسان بە دانانىدانانی نۆرمێکىنۆرمێکی دەستورىدەستوری نەنووسراوە کە زەمانەتىزەمانەتی سەربەخۆیىسەربەخۆیی دادگەرىدادگەری بۆ ھەموو دادوەران دەکات، لە ناویشیاندا دادوەرانىدادوەرانی یاساىیاسای شارستانىشارستانی و دادگا پلە نزمترەکانیش. ئەو نۆرمە نەنوسراوەیە لە رێگەىرێگەی دیباجەىدیباجەی یاساىیاسای دەستوریەوە (1987١٩٨٧) جێبەجێدەکرێت. لە دەرئەنجامدا، کۆمیتەکانىکۆمیتەکانی قەرەبووکردنەوەىقەرەبووکردنەوەی دادگەرىدادگەری بە پێچەوانەىپێچەوانەی دەسەڵاتىدەسەڵاتی جێبەجێکردن و تەنانەت پەرلەمانیش ئێستا ھەڵدەستن بە راسپاردەکردن بۆ مووچەىمووچەی دادوەران لە کەنەدا.

[[یاساى ئازادى زانیاریه‌كان]]

[[Categoryپۆل:ڕامیاری]]