تیرۆریزم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب robot serzêde kirin: oc:Terrorisme
ب روبوت: تغييرات تجميلية
ھێڵی ٣:
زیاد لەسەد پێناسەمان بۆ تیرۆر ھەیە.
وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا پێناسەیەکی تایبەت بەخۆی بۆ تیرۆر ھەیە، ناونیشانی 22٢٢ لەماددەی 2656٢٦٥٦ لەیاسای ئەمریکا: تیرۆر واتا " توندوتیژییەکی ئەنقەست، پاڵپشتی دەکرێت بەپاڵنەری سیاسیی، بەکاردەھێنرێت لەدژی ئامانجی دوورە شەڕی کۆمەڵە شێوە نەتەوەییەکان و بەکرێگیراوە نھێنییەکان، ئامانج لێی دروستکردنی کاریگەرییە لەسەر زۆرینەی خەڵک".
وەزارەتی بەرگری ئەمریکاش پێناسەیەکی تایبەت بەخۆی ھەیە کەجیاوازە لەم پێناسەیەو نوسینگەی لێکۆڵینەوەی فیدرالیش بەھەمان شێوە پێناسەی تایبەت بەخۆی ھەیە، نوسەری ئەم بابەتەش دوو سێ پێناسەی بۆ تیرۆر ھەیە، بەڵام پێناسەیەکی گشتگیر بۆ تیرۆر تا ئێستا لەنێو ھەموو پێناسەکاندا بەدی نەکراوە.
ھێڵی ١٦:
 
دەرئەنجامیش ئەوەیە: تیرۆر کاتێک دێتە ئاراوە کەمرۆڤ توشی بەشخوراوی و سەرکوتکردنی بەھێز دەبێتەوە. لەتواناشدا ھەیە کۆتای بەتیرۆر بھێنرێت بەبنەبڕکردنی سەرکوتکردن و بێ بەشکردنی مرۆڤەکان. ئەگەر تائێستا باسەکەمان روون و ئاشکرا بێت ,لێرەوە،لێرەوە ئەگەر بێتو ئاماژە بەتیرۆری نێو رێکخراوەکانی سەدەی بیستەم نەدەین ناتوانین شیکردنەوەیەکی باش بۆ مێژووی تیرۆر بکەین. نموونەشمان تیرۆری نێو رێکخراوەکانی نازی ئەڵمانی و روسیای ستالینە.
 
ھێڵی ٢٢:
 
لەگەڵ تێپەڕبوونی ماوەیەکی دوورو درێژ زۆرینەی تیرۆریستانی چەپی توندڕەو دیار نەماون و بەسەر چوون، بەڵام ئەگەر ھەر جۆرە تیرۆرێک لەدەیەی ھەشتاکاندا سەریھەڵدابێت لەسەر دەستی راستڕەوە توندڕەوەکان ھاتۆتە کایەوە. ھەروەک ئەو کردارە تیرۆریستییەی لەسەر فڕۆکەیەکی ئەمریکا ئەنجام درا بووە ھۆی تەقاندنەوەی فڕۆکەکە لەسەر خاکی سکۆتلندا. لەئەنجامدا ھەموو سەرنشینەکانی فڕۆکەکە کەژمارەیان 259٢٥٩ کەس بوو لەگەڵ 11١١ کەس لەسەر زەوی بوون بەقوربانی و ھەمووشیان لەو زەویەدا کەپانتایییەکەی 2,189٢،١٨٩ کیلۆمەتر بوو نێژران.
 
ھێڵی ٢٨:
 
کردەوەیەکی تیرۆریستیش کەزۆرترین قوربانی لێ کەوتبێتەوە لەپێش 11١١ سێپتەمبەر و لەئەمریکادا رووی دابێت، تەقاندنەوەی باڵەخانەی حکومەتی فیدراڵی بوو لە (ئۆکلاھۆما سیتی) لەساڵی 1995١٩٩٥ کەبەھەمان شێوە لەلایەن راستڕەوە توندڕەوەکانەوە ئەنجامدرا کەپاڵپشتی بزوتنەوەی چەکدارە ئەمریکییەکان بوون.
 
تیرۆری نەتەوەیی بەردەوامی ھەیە وەک لەوڵاتانی (ئیرلەندای باکور,باکور، ناوچەی باسک لەئیسپانیا و سریلانکاو ئیسرائیل و چەند ناوچەیەکی تر)، بەڵام تیرۆری ئیسلامی کە ئەمڕۆ رۆڵی باڵا دەگێڕێت، پێشتر رووی نەدابوو، جگە لەناوخۆی چەند وڵاتێکی رۆژھەڵاتی ناوەڕاستدا نەبێت ئەوەیش بەشێوەیەکی پچڕ پچڕ.
 
ھێڵی ٤٣:
 
لەگەڵ ئەوەشدا ھەموو تیرۆرێک ناچێتە چوارچێوەی تیرۆرەوە، چونکە تیرۆر لەپێش دروستبوونی جەنگەکانەوە ھاتۆتە ئاراوە بەھۆکاری ئەوەی شەڕی سوپاکان پێویستی زۆری بەرێکخستن و لوجستیکی پێشکەوتوو ھەیە، ئەمەش لای مرۆڤی سەرەتایی بەردەست نەبووە
== پێشینەیەکی مێژووی ==
ھێڵی ٦٨:
 
چالاکی تیرۆریستی بەردەوامی ھەبوو لەکۆتاییەکانی سەدەی ناوەڕاستەوە تا سەدەی نوێ، بەڵام لەسەدە نوێیەکاندا چەند جەنگێکی بەرفراوان رویان دا وەک جەنگی سی ساڵە (1618١٦١٨- 1648١٦٤٨) و جەنگی ناپلیۆن (1799١٧٩٩- 1815١٨١٥) لەماوەی بەردەوامبوونی ئەوجەنگانەوە کوشت و کوشنکارییەکی زۆر لەناوچە جیاجیاکانی دونیادا کەوتەوە لەبەر ئەم ھۆکارە و زۆری کوشت و بڕەکان دیاردەی تیرۆر باسێکی ئەوتۆی لێوە نەدەکرا و گرنگییەکی ئەوتۆی پێ نەدراوە ھەربۆیە ئاستی تیرۆر لەم ماوەیە نزم بوەتەوە.
 
== تەشەنەکردنی تیرۆر ==
ھێڵی ٧٨:
بەھامان شێوە کۆمەڵە نھێنییەکانیش لەدەرەوەی ئەوروپاو بۆ نموونە لەمیسرو ھند و چین لە پێناو ئامانجە نەتەوایەتییەکانیان کردەوەی تیرۆرکارییان ئەنجام دەدا، ئەو کارانەش زۆرجار رووداوی زۆر دڵتەزێنیان لێ دەکەوتەوە، ھەندێکجار سەرکەوتنیان بەدەست دەھێنا لەماوەیەکی دوورو درێژدا نەک لەماوەیەکی کورتدا.
تیرۆکردنی ئەرشەدوقی نەمساوی (فرانز فیردیناند)و ژنەکەی لەسەر دەستی گروپێکی نەتەوەیی سڕبی لەکاتی سەردانێکیدا بۆ سرایڤۆ لەبۆسنە لە 28٢٨ حوزەیرانی 1914دا،١٩١٤دا، جەنگی جیھانی یەکەمی لێ کەوتەوە.
کارە بەرچاوەکانی توندڕەوە تیرۆریستییەکان لەسەدەی نۆزدەدا، کوشتنی قەیسەرێکی روسی بەناوی (ئەلێکساندرای دووەم)ی لێکەوتەوە و داوتریش چەند وزیر و نوێنەران و ژەنراڵ و ھەروەھا سەرۆکی ئەمریکیش (ولیام ماکنلی لەساڵی 1901١٩٠١) بەرکەوتەی کارە تیرۆریستییەکانی ئەو سەردەمەبوون. ھەر لەدرێژ بوونەوەی ئەو کردارانەدا چەند کەسی خاوەن پلە و پایە و دەسەڵات بوون بە قوربانی,قوربانی، وەک پادشای ئیتاڵیا,ئیتاڵیا، پادشای ئەمبرتۆ، ئیمپراتۆر (زیتا) لەئیمپراتۆریەتی (نەمسا- مەجەر)و سەرۆکی فەرەنسا (سادی کارنۆ)و ئەنتۆنیۆ کانوفاسی سەرۆک وەزیری ئیسپانیا.
 
لەکۆتایشدا جەنگی جیھانی یەکەم دەرئەنجامی ئەم کارانەبوو بەھۆی کوشتنی فرانزفردیناند کە لەسەروە باسمانکرد زەنگی جەنگ لەساڵی 1914١٩١٤ لێدرا.
لەدوبارە خوێندنەوەی رۆژنامەکانی ئەو سەردەمە و چیرۆکی گەورە نوسەرانی لە (دۆستوڤیسکیەوە تا دەگاتە ھێنری جیمیس و جەزیف کونزاد) بەئاسانی بۆمان دەردەکەوێت کەتیرۆر چ مەترسییەکی گەورەیە لەسەر ژیانی مرۆڤایەتی.
ھێڵی ٩٨:
بۆیە تیرۆیزمی ھاوچەرخ ھەڵگری ناوێکی جیاوازن ناونیشانێکی یەکجار خراپیان ھەیە.
 
بوریس سافنکوف کەسەرۆکی شۆڕشگێڕە ئیشتراکییەکانی روسیابوو لەپێش جەنگی جیھانی یەکەمدا یادەوەرییەکانی لەژێر ناوی (یادەوەرییەکانی تیرۆریستێکدا) بڵاوکردۆتەوە، بەڵام تیرۆریستی ئەم چەرخە دەیەوێت خۆی بەجەنگاوەر بناسێت یان پیاوانی مافیا یاخود ھەڵھاتوو یان شۆڕشگیڕ، بەڵام بەھیچ شێوەیەک خۆی وەک تیرۆریست پیشاننادات.
 
ئەگەر بێت و کۆک نەبین لەسەر پێناسەیەکی گشتی بۆ تیرۆریزم، واتە ئاڵۆزییەکی تەواو ھەیە سەبارەت بەدیاردەکە و ھەر لایەنێکیش رایەک بدات لەسەری نابێتە ھەڵە.
ھێڵی ١٠٩:
 
فیکتور ئەمبرنامی ئەومنداڵە رفێنراوە بوو کە لەنێوان 153١٥٣ سەرنشینی وڵاتە جۆراوجۆرەکاندا بوو کاتێک لەساڵی 1958١٩٥٨ لەلایەن تیرۆریستە لوبنانییەکانەوە بۆماوەی دوو ھەفتە دەستبەسەر بوو، گرتنی منداڵێک دەبێت چ ھۆکارێکی لەپشتەوە بێت کە ئەم دیاردەیەش تائێستا بەردەوامی ھەیە.
لەم دواییانەدا پێشنیارێک کرا سەبارەت بەدیاردەی تیرۆر کەھۆکارەکەی دەگەڕێتەوە بۆ بوونی داگیرکەری بیانی لە وڵاتاندا و بوونیان لەھەر وڵاتێکدا دەبێتە ھۆی سەرھەڵدانی کارە تیرۆریستییەکان.
ھێڵی ١٢٤:
 
 
لە کوردپرێس-ەوە http://kurdpress.net/id_110_75.asmx
 
[[an:Terrorismo]]