عادیلە خانم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
بNo edit summary
ھێڵی ١:
[[پەڕگە:Lady Adela.jpg|thumb|300px|عادیلە خانم (دانیشتوو لە ناوەڕاستدا) لە هەڵەبجەھەڵەبجە (کۆبونەوەی لەگەڵ ماژۆر سوان (Major Soane) ساڵی ١٩١٩) ]]
 
خاتوو '''عادیلە خانم''' (١٨٥٩-١٩٢٤) ئافرەتی دەسەڵاتدار و کارگێری ھۆزی [[جاف]] و ھاوسەری [[عوسمان پاشای جاف]] و کچی [[عەبدولقادر بەگی ساحێبقڕان]] و دایکی [[ئەحمەد موختار جاف]] و [[تاھیر بەگی جاف]] دوو شاعیری ناودار بووە. ئینگلیزیەکان پێیان وتووە ''شاژنی بێ‌تاجی شارەزوور''.
ھێڵی ١٨:
 
[[مێجەرسۆن]] کە بە شێوەی بازرگانێکی فارسی و بەناوی «غولام حوسێن شیرازی»ەوە ساڵی ١٩٠٩ سەردانی ھەڵەبجەی کردووە و پتر لە شەش مانگ لە ماڵی وەسمان پاشادا، نزیک لە عادیلە خان و تاھیر بەگی کوڕیدا، ماوەتەوە, بیرەوەری و باسێکی قەشەنگی لەو بارەیەوە لە کتێبە ناودارەکەیدا (گەشتنامەکەی) تۆمار کردووە.
بە وتەی مێجەرسۆن عادیلە خانم ژنێکی بێ هاوتاھاوتا و تێگەیشتوتێگەییشتوو و خاوەن کەسایەتیەکی بەهێزبەھێز بوو. فەرمانرەوایفەرمانڕەوای راستەقینەی دەڤەری شارەزورشارەزوور بوو نەک تەنهاتەنیا لە ئاستی دەسەڵاتی سیاسیدا، بەڵکوبەڵکوو دادگای خۆی هەبووھەبوو و زیندانی دروست کردبوو و بە خۆی سەرپەرستی دادگای دەکرد و پیاوخراپانی سزا دەدا. هەروەهاھەروەھا کۆشک و تەلاری جوان و بازاری رێک و پێکیرێکوپێکی لە هەڵەبجەھەڵەبجە دروست کرد و لە گوندێکی لە بیرکراوی ئۆسمانیەوەعوسمانیەوە کردی بە ناوەندێکی سیاسی و بازرگانی کە پاشایانی دەوڵەتی ئۆسمانیعوسمانی بە چاوی ئیرەییەوە مرخیان لێ خۆش کردبوکردبوو. عادیلە خانم بە هیچھیچ شێوەیەک رێگەی نەدەدا بە دەسەڵاتی ئۆسمانیعوسمانی بنە و بارەگای خۆی لە هەڵەبجەھەڵەبجە دابمەزرێنێ. لەو دەڤەرە کەس لە قسەی عادیلە خانم دەرنەدەچودەرنەدەچوو و هەمووھەموو لایەکی ناچار کردبوو رێزی لێ بگرن و ملکەچی بریارەکانیبڕیارەکانی بن. عادیلە خانم لە دوای شەری[[شەڕی یەکەمیجیھانیی جیهانییەکەم]] و لە دوای کۆچی هاوسەرەکەیھاوسەرەکەی سەرکردایەتی گەورەترین هۆزیھۆزی کوردی دەکرد کە هۆزیھۆزی جاف بوو. ئۆسمانعوسمان پاشای هاوسەریھاوسەری پیاوێکی نەرم و نیان بوو و تەنانەت لە ژیانیدا کەم لە هەڵەبجەھەڵەبجە دەمایەوە و هەمیشەھەمیشە بە رێگەی سلێمانی و کەرکوک و موسڵەوە بوو و هەمووھەموو کارو ئەرکەکانی بە عادیلە خانم سپاردبوو. دەسەڵاتی عادیلە خانم ئەوەندە مەزن بوو کە بە شاژنی شارەزورشارەزوور نێوناو دەبرا .
 
== سەرچاوەکان ==
* [http://www.xozga.com/nawdaran/hemerreng/86.html عادیلهعادیلە خانم - خۆزگە] - سەردانی ٢١ی تەمموزی ٢٠١٠
* [http://www.kurdistannet.info/net/index.php?view=article&id=1671 شاژنی بێتاجی شاره‌زوورشارەزوور … درامای ماڵی خانم]، کوردستان نێت، سەردانی ٢١ی تەمموزی ٢٠١٠
* [http://www.jaff.biz/afrati%20nawdari%20kurd.htm چەند ئافرەتێکی ناوداری جاف]