عەبدولحەمیدی دووەم: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
Calak (لێدوان | بەشدارییەکان) ب Calak پەڕەی عەبدول حەمیدی دووەم بەبێ بەجێھشتنی ڕەوانەکەرێک گواستەوە بۆ عەبدولحەمیدی دووەم |
Calak (لێدوان | بەشدارییەکان) No edit summary |
||
ھێڵی ١:
{{زانیاریدانی سوڵتانی عوسمانی
|ناوی سوڵتان = سوڵتان
|ناوی تەواو = سوڵتان
|وێنە = Abdulhamit.jpg
|وێنەی ئیمزا =Abdul Hameed II Sign.svg
ھێڵی ٨:
|پێش خۆی = [[موڕادى پێنجەم]]
|دوای خۆی =[[محەمەدی پێنجەم]]
|باوک = [[
|دایک = تیرموژگان
|مێژووی لە دایکبوون = ١٨٤٢
ھێڵی ١٦:
|}}
'''
سوڵتان
سوڵتان ڕۆحێکى چاکسازى بڵاوکردەوە وپایەى سەدرى ئەعزەمى دا بە مەدحەت پاشا یەکێک لە سەرکردەکانى چاکسازى فەرمانى دەرکردنى دەستورى نوێی دا وئیشى پێ بکرێت، ودەستورەکە وەرگیرابوو لە دەستورى وڵاتە ئەوروپیەکان وەک [[بەلجیکا]] و[[فەڕەنسا]] وئەوانى تر.
ھێڵی ٢٦:
زۆربەى موسڵمانان بە دوایین خەلیفەى تەواوى موسڵمانانى دادەنێن، کە هیمەتێکى بەرزى هەبوو لە کێشە ئیسلامیەکاندا، وپڕۆژەى سکەى ئاسنى حیجازى لێدا کە مەدینە بە دیمەشقەوە ئەبەستێت وئەیویست ئەو خەتە درێژکاتەوە بۆ هەریەک لە ئەستەنبوڵ و [[بەغدا]].
بەشێک لە نەتەوەى عوسمانى پێشوازى گەڕانەوەى حوکمى دەستوریان کرد دواى دوورخستنەوەى سوڵتان
==ژیانى==
سوڵتان
==ماوەى دەسەڵاتى==
سوڵتان
==خراپى بارودۆخى دەرەوە==
وڵاتەکانى ڕۆژئاوا ڕێکەوتن لەسەر لەناوبردنى [[دەوڵەتی عوسمانی]] کە ناویان نا (میراتى پیاوە نەخۆشەکە)، پاشان بەشەکانى دابەش بکەن، لەگەڵ ئەوەشدا یاخى بوونى بۆسنە وهەرسک ڕوویدا کە سوپاى عوسمانیان شکاند وگەمارۆیان دان لە شاخى ڕەش، وسڕب شەڕیان ڕاگەیاند لە دژى دەوڵەت بە هێزى ڕێکخراو، وتەقینەوەى شەڕى ڕوسى کە ساڵى ١٨٧٧ز دەستى پێکرد، وفشارى دەوڵەتى ڕۆژئاوا مەسیحیەکان لەسەر دەوڵەت بۆ ڕاگەیاندنى دەستور وچاکسازى لە وڵاتدا، لەگەڵ هەڵگیرسانى شۆرش لە [[بولگاریا]] بە هاندانى [[ڕوسیا]] ونەمسا.
==خراپى بارودۆخى ناوخۆ==
[[پەڕگە:Abdul Hamid II 1908.jpg|thumb|300px|
خەزێنەى دەوڵەت ئیفلاسى کردبوو وقەرز زۆربوو بەسەریەوە، کە قەرزەکانیان گەیشتبووە نزیکەى ٣٠٠،٠٠٠ ملیۆن لیرەى تورکى، هەروەک دەمارگیرى نەتەوەیى سەرى هەڵدا وبانگەوازە نەتەوەییەکان کە ئامانجێکى سیاسیان هەبوو دەستیان پێکرد، بە هاندانى دەوڵەتە دوژمنکارەکانى ڕۆژئاوا، بە تایبەت ئینگلتەرا، گرنگترین ناوەندى ئەو کۆمەڵانە لە بەیروت و ئەستەنبوڵ بوو، و [[مەسیحییەت]] دەورێکى گەورەى بینى لە دامەزراندنى ئەو کۆمەڵانە لە بەیروت، بەڵام کۆمەڵەکانى ئەستەنبوڵ چین وئەندامى جیاوازیان لە خۆ ئەگرت و یەهودى دەورێکى گەورەى هەبوو لە دروست بوونیان لە گرنگترین ئەو کۆمەڵانەش کۆمەڵەى تورکیاى لاوان بوو کە لە [[پاریس]] دامەزرا ولقى هەبوو لە بەرلین وئەستەنبوڵ، بەسەرکردایەتى ئەحمەد ڕەزا بەگ، کە کاریگەر بوو بە ئەوروپا وبە بیرۆکەى شۆڕشى فەڕەنسى، وئەم کۆمەڵانە بە دەستى ماسۆنى جیهانى بەڕێوەئەبران، هەر لە کاروبارە ناوخۆ خراپەکان، پیاوانێک بوون کە ڕۆڵێکى ترسناکیان هەبوو لە دەوڵەتدا کە کاریگەر بوون بەو پێشکەوتنەى لە ئەوروپا ڕوویدا بوو، کە دووربوون لە ناسینى [[ئیسلام]]، وخەلیفەکانیان تۆمەتبار ئەکرد بە حوکمى تاکە کەسى ودیکتاتۆرى وداواى دانانى دەستوریان ئەکرد بۆ دەولەت لەسەر شێوەى دەستورە ئەوروپیە مەسیحیەکان وئیشکردنیان بە شەریعەتى ئیسلامى ڕەت ئەکردەوە.
==چاکسازى دەستورى==
لە سەردەمى سوڵتان
==لە گرنگترین ئیشەکانى==
[[پەڕگە:Beyazit1900.jpg|thumb|270px|دەروازەی زانکۆی ئەستەنبوڵ، ساڵی ١٩٠٠ز]]
[[پەڕگە:Haydarpasa train station.jpg|thumb|270px|وێستگەی حەیدەر پاشا (وێستگەی سەرەکی لەسەر هێڵی سکەی حیجاز]]
لە ناوەندى ئەم هەموو ئاڕاستە وشەپۆلە جیاوازانەدا سوڵتان
*هەوڵیدا هەندێک لەوانەى دژایەتى ئەکەن بباتە ڕیزى خۆیەوە، وهەوڵى تەواوى خۆیدا کە دایاننێت لە پایەیەکێدا کە ڕازیان بکات وەک غازى عوسمان پاشا وئەحمەد پاشا موختار.
*بانگى هەموو موسڵمانانى جیهانى کرد لە ئاسیاى ناوەڕاست ولە هند وچین وناوەڕاستى ئەفریقا وئەوانى تر بۆ یەکڕیزى ئیسلامى، ودروشمە بەناوبانگەکەى بڵاوکردەوە (ئەى موسڵمانانى جیهان یەکگرن)، وخوێندنگەیەکى بۆ بانگەوازکارە موسڵمانەکان بنیاتنا کە دەرچووانى بڵاوبوونەوە بە هەموو لایەکى جیهانى ئیسلامیدا، بەڵام هێزەکانى دەرەوە هەستان بە ڕاپەڕین لەو بانگەوازە ودژایەتى کردنى.
ھێڵی ٥٩:
*شانۆى کۆشکى ئەستێرە بە فەرمانى ئەو دروستکرا، ودواى چاکسازییە پێویستەکانى و مۆزەخانەکە کرایەوە وەک مۆزەخانەى هونەر وشانۆ.
==ڕووداوی ئەرمەن==
کێشەى کوشتارگەى ئەرمەن لە سەردەمى سوڵتان
وقبوڵکردنى [[دەوڵەتی عوسمانی]] بۆ دامەزراندنى دەوڵەتى ئەرمەنى لە ناوەندەکەیدا (ویلایەتى شەشەم لە ڕۆژهەڵاتى ئەنادۆڵ) ولەو ناوچانەى موسڵمانان زۆربەى دانیشتوانى پێک دەهێنن وەک کردارى خۆکوشتن بوو بۆ دەوڵەتى عوسمانى، ژمارەى ئەرمەن (بە پێى سەرژمێرى بیانى وعوسمانى) لە نێوان ملیۆنێک وسەد هەزار بۆ ملیۆن ونیوێک بوون لە هەموو خاکەکانى دەوڵەتى عوسمانى، لەبەر ئەوە سوڵتان نە گوێیدا بە فشارى دەرەوە ونە بە هەڕەشەکانى ئینگلترا وناردنى کەشتیگەلەکانى جەنق قەلعە، وئەو ڕێکخراوە چەکدارانە هەوڵى کوشتنى سوڵتانیان دا لە ساڵى ١٩٠٥ بەڵام سوڵتان ڕزگارى بوو، وتاوانبارەکە گیرا بەڵام سولتان لێى خۆش بوو.
==پەیوەندیەکانى لەگەڵ یەهود==
[[پەڕگە:Abdul Hamid II in Balmoral Castle in 1867.jpg|thumb|250px|سوڵتان
کاتێک یەهود کۆنگرە سەهیۆنیەکەى یەکەمیان بەست لە [[سویسرا]] ساڵى ١٨٩٧ز، بە سەرکردایەتى تیۆدۆر هرتزل سەرۆکى کۆمەڵەى سەهیۆنى، ڕێکەوتن لەسەر بنیاتنانى وڵاتێکى نەتەوەیى تا ببێتە بارەگا بۆ نەوەکانى بیروباوەڕەکەیان، وهرتزل سوور بوو لەسەر ئەوەى فەلەستین ئەو وڵاتە بێت، بیرۆکەى سەهیۆنى دروست بوو، وچەندین جار پەیوەندى کرد بە سوڵتان
لەم کاتانە دوژمنەکانى زانیان لە بەرامبەر پیاوێکى بەهێز وخۆڕاگردان، وئاسان نیە بتوانن بیبەنە ڕیزى خۆیانەوە وناتوانن بە پارە بیخەڵەتێنن، وهەتا ئەو لەسەر تەختى دەسەڵات بێت سەهیۆنیەت ناتوانن تەماعى خۆیان لە خاکى فەلەستین بەدەست بهێنن، ودەوڵەتەکانى ئەوروپا ناتوانن تەماعى خۆیان لە دابەشکردنى دەوڵەتى عوسمانى ودەستگرتن بەسەر دەسکەوتەکانیا بە دەست بهێنن، ودەوڵەت بۆ یەهود وئەرمەن و[[یۆنان]] دروست بکەن.
ھێڵی ٧٠:
لەبەر ئەوە بریاریان دا لە حوکم دوورى بخەنەوەة بۆ ئەمەش پشتیان بەست بەو هێزانەى بەڵێنیان دابوو بە پارچە پارچەکردنى وڵاتى ئیسلامى، کە گرنگترینیان ماسۆنى ودۆنمە وکۆمەڵە نهێنیەکان (ئیتیحاد وتەرەقى)وبانگەوازى نەتەوەیى تورکى (تۆرانى) بوون، ویەهودەکانى دونمە ڕۆلێکى سەرەکیان بینى لە داگیرسانى ئاگرى ئاژاوە لە دژى سوڵتان.
==لابردنى و مردنى==
دوورخرایەوە ولابرا لە پایەکەى لە ساڵى ١٩٠٩ ومحەمەد ڕەشادى براى خرایە جێگەى. سوڵتان
==لە وتەکانى==
ئامۆژگارى دکتۆر هرتزل بکەن کە هەنگاوى جدى نەنێت لەو بابەتە، من ناتوانم دەست لە یەک بستى فەلەستین هەڵبگرم، ئەوە موڵکى من نیە، موڵکى هەموو ئوممەى ئیسلامیە، ونەتەوەکەم تێکۆشاون لە پێناو ئەو خاکەدا و بەخوێن ئاویان داوە، با جولەکە پارێزگارى لە مەلایینەکانیان بکەن (مەبەست لە پارە وداهاتى جولەکەیە کە ڕێژەیەکى زۆریان خستبووە بەردەمى سوڵتان
==سەرچاوەکان==
* الدولة العثمانية وعلاقاتها الخارجية - المكتب الإسلامي - دمشق - 1980م.
|