جیوە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب پۆل:کیمیا لابرا؛ پۆل:توخمە کیمیایییەکان زیادکرا بە HotCat
No edit summary
ھێڵی ٢٣:
[[cs:Rtuť]]
[[cv:Чĕркĕмĕл]]
زیو كانزایه‌كی نایابه‌, ڕه‌نگی سپییه‌, كانزایه‌كی به‌نرخه‌,له‌دێر زه‌مانه‌وه‌ ناسراوه‌, میسرییه‌ كۆنه‌كان و عه‌ره‌به‌كان و چینییه‌كان به‌كاریان هێناوه‌ له‌ دروستكردنی خشڵ و كارى پزیشكی و خۆپاراستن له‌ نه‌خۆشی. هه‌روه‌ها به‌كاردێ له‌ دروستكردنى دراو (پاره‌) و خشڵ وه‌ك زێڕ به‌ڵام به‌هاكه‌ی كه‌متره‌.
توخمی زیو :
زیو توخمێكه‌ هێماكه‌ی (Ag)یه‌ كه‌ كورتكراوه‌ی وشه‌ی (Argentum) ی لاتینییه‌, كه‌ له‌ ناوی وڵاتی ئه‌رجه‌نتین وه‌رگیراوه‌ چونكه‌ به‌ بڕێكی زۆر زیوی لێ دۆزرایه‌وه‌. زیو توخمێكی به‌نرخه‌, به‌زۆر شێوه‌ له‌ سروشتدا هه‌یه‌ وه‌ك كانزای خاوێن له‌ نه‌رویژ و كه‌نه‌دا, وه‌ له‌ پیرۆ له‌ شێوه‌ی كانزای ئه‌رجێنت (Ar2S ) , له‌ شێوه‌ى كلۆریدی زیو له‌ مه‌كسیك و كه‌نه‌دا , زیو به‌تێكه‌ڵی له‌گه‌ل كانزای تری وه‌ك زێڕ و مس و قوڕقوشم هه‌یه‌.
به‌كارهێنانه‌كانی زیو :
زیو توانایه‌كی زۆری هه‌یه‌ بۆ له‌ناوبردنی به‌كتریا و ورده‌ زینده‌وه‌ر و سه‌وزایی ئاو (قه‌وزه‌) له‌به‌ر ئه‌وه‌ عه‌ره‌به‌كان له‌ خاوێنكردنه‌وه‌ی ئاو به‌كاریان ده‌هێنا, كه‌ ئاو له‌ناو مه‌شكه‌ی دروستكراو له‌ پێستی ئاژه‌ڵ ده‌كرا تا سێ چاره‌كی و چاره‌گه‌كه‌ی تر هه‌وا بوو , چه‌ند پارچه‌یه‌ك له‌ دراووی زیوی ده‌كرایه‌ ناو مه‌شكه‌كه‌ له‌كاتی گه‌شته‌ دوورو درێژه‌كان, كه‌ مه‌شكه‌كه‌ ده‌له‌رزی پارچه‌ دراووه‌ زیوییه‌كان لێك ده‌خشان به‌مه‌ش به‌شێكى زۆر كه‌م له‌ زیوه‌كه‌ ده‌تواوه‌ له‌ ئاوه‌كه‌ به‌شێوه‌ی پۆدره‌ی زۆر ورد كه‌ ده‌بێته‌ هۆی له‌ناوبردنی به‌كتریا و خاوینبوونه‌وه‌ی ئاو.
به‌كارهێنانی زیو له‌خاوێنكردنه‌وه‌ی ئاو :
ئێستا ده‌توانرێ زیو به‌كاربهێنرێ له‌خاوێنكردنه‌وه‌ی ئاو له‌جیاتی كلۆر كه‌بۆ ته‌ندروستی باش نییه‌.تۆژینه‌وه‌كان ئه‌وه‌ده‌سه‌لمێنن كه‌بڕی زیوی به‌كارهاتوو له‌خاوێنكردنه‌وه‌ى ئاو كه‌متره‌ له ‌یه‌ك له ‌بلیۆن واته ‌یه‌ك مللی گرام له‌زیو بۆ یه‌ك مه‌تر سێ جا له‌ ئاو, واته‌ بڕی پاره‌ى پێویست بۆ خاوێنكردنه‌وه‌ی یه‌ك مه‌تر سێ جا له‌ ئاو ته‌نها نیو قرشی میسرییه‌,كه‌چى هی كلۆر سێ قرشه‌, له‌گه‌ل مه‌ترسییه‌كانی كلۆر له‌سه‌ر كاركه‌رو دانیشتوانى ده‌وروبه‌ر له‌گازی كلۆر كه‌ده‌بێته‌هۆی شێرپه‌نجه‌(سرطان) و له‌به‌رچوونی منداڵ له‌سكی دایكی به‌گوێره‌ی تۆژینه‌وه ‌نوێكان,چونكه‌ناهێڵێ كۆرپه‌ڵه‌به‌دیواری منداڵدان بنوسێت.له‌و ڕوانگه‌وه‌ ده‌توانرێ زیو به‌كار بهێنرێ بۆ خاوێنكردنه‌وه‌ى جۆره‌كانی تری ئاو ,وه‌ك ئاوى به‌كارهاتوو له‌وێستگه‌ى دروستكردنی كاره‌با,و ئاوی زێرابه‌كان,و تاوه‌رى ساردكردنه‌وه‌ی پیشه‌سازی و مه‌له‌وانگه‌كان.
به‌كارهێنانی زیو له‌بواری له‌پزیشكی :
زیو له‌بواری پزیشكیدا به‌كارده‌هێنرێ بۆ دروستكردنی مه‌رهه‌م,ئێستا زیو به‌كارده‌هێنرێ له‌ چاره‌سه‌ركردنی شه‌كره‌ كه ‌ڕێژه‌ی شه‌كر ڕێك ده‌خات له‌ له‌ش, و له‌مه‌له‌وانگه‌كان كه‌ئایۆنی زیو و ئۆكسجینی شلی تێده‌كرێ بۆ له‌ناوبردنی زینده‌وه‌ره‌ورده‌كان كه‌ هۆیه‌كه‌ بۆ پیسبوونی برین له‌ قاچ و پێ , چینێكی ته‌نك له‌ زیو له‌سه‌ر برینه‌كه‌ دروست ده‌بێ و ناهێڵێ زینده‌وه‌رى له‌سه‌ر گه‌شه‌بكات .
به‌كارهێنانی زیو له‌ بواری نه‌خۆشییه‌كانی ده‌روونی :
تۆژینه‌وه‌ نوێكان ده‌ریان خستووه‌ كه‌ زیو كاریگه‌ری هه‌یه‌ له‌سه‌ر باری ده‌روونی مرۆڤ به‌ میكانیزمێكی نادیار, له‌به‌ر ئه‌وه‌ به‌كارده‌هێنرێ له‌ده‌رمانه‌كانی چاره‌سه‌ركردنی ده‌روونی له‌زۆربه‌ی داووده‌رمانه‌كانی ویلایه‌ته‌ یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مریكا, هه‌روه‌ها مرۆڤ له‌ نه‌خۆشییه‌ ترسناكه‌كان ده‌پارێزێ , ئێستا له‌ ئه‌مریكا گیراوه‌ی زیو باوه‌, كه‌ گیراوه‌یه‌كه‌ بڕێكی زۆر زیوی تواوه‌ى تێدایه‌ له‌ شێوه‌ى پۆدره‌ى زۆر ورد ده‌گاته‌ (500 مللی گرام) له‌یه‌ك لیتر, گیراوه‌كه‌ ده‌خورێته‌وه‌ به‌ ڕێژه‌ى یه‌ك مڵاكی چا ڕۆژانه‌.
به‌كارهێنانه‌كانی ترى زیو :
ئاوێته‌كانی زیو (Highgyen Silver) به‌كاردێن له‌ به‌رگریكردنی ڤایرۆس و نه‌خۆشییه‌كان له‌ كێڵگه‌كانی په‌له‌وه‌ر و گیانله‌به‌ر, وه‌ هه‌روه‌ها له‌ كوشتارگه‌ى په‌له‌وه‌ر و گیانله‌به‌ر و كارگه‌ی خواردنی قوتوبه‌ند و نه‌خۆشخانه‌كان و كارگه‌ی ئاوى قوتوبه‌ند.
زیو به‌كارده‌هێنرێ له‌ دروستكردنی زۆر جۆر له‌ كوتاڵ و چنینی دژ به‌ به‌كتریاو ڤایرۆس, بۆ نموونه‌ ئه‌و پێڵاوه‌ داخراوه‌ی كه‌ هه‌وای ناچیتێ و به‌كتریا بۆنێكی ناخۆش دروست ده‌كات له‌ ئاره‌قه‌, ده‌توانرێ كه‌مێك ئایۆنی زیو به‌كاربێ له‌و كوتاڵه‌ى دیوی ناوه‌وه‌ی پێڵاوى لێ دروست ده‌كرێ یان كه‌مێك ئایۆنی زیو به‌كاربهێنرێ له‌ كوتاڵی گۆره‌وی.
ڕێگاكانی پاككردنه‌وه‌(تعقیم) به‌ زیو :
پاككردنه‌وه‌ (تعقیم) به‌ زیو به‌ دوو ڕێگا ده‌بێ :-
· دانانی زیو وه‌ك ئاوێته‌ى كیمیایی.
· به‌زیوكردنى(تفضیض) كاره‌بایی, كه‌ بریتییه‌ له‌ دانانی ئایۆنی زیو له‌ ناو ئاو به‌ڕێگه‌ى كاره‌بایی به‌ تواندنه‌وه‌ى زیو له‌ گیراوه‌. ئاوێته‌ی كیمیایی تری زیو به‌كار دێت له‌ پاككردنه‌وه‌(تعقیم) وه‌ك (Highgyen Silver) .
[[cy:Arian byw (elfen)]]
[[da:Kviksølv]]
وەرگیراو لە «https://ckb.wikipedia.org/wiki/جیوە»