بورسا: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
No edit summary
No edit summary
ھێڵی ٥٢:
 
 
'''بورسا''' مه‌ركه‌زى پارێزگاى بورسا, شارێكى گه‌وره‌ى هه‌رێمى ده‌رياى مه‌رمه‌ره‌يه‌ له‌ رۆژئاواى ولاتى [[تورکیا|توركيا]] و چواره‌مين شاره‌ له‌ رووى دانيشتووانه‌وه‌ و به‌پێى ئامارى ساڵى 2011 گه‌يشته‌: 1704441 كه‌س .<ref>[http://www.citypopulation.de/Turkey-RBC20.html#Stadt_gross - 2011]</ref><ref>[http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&ENVID=adnksdb2Env&report=wa_buyukbelediye.RDF&p_kod=1&p_yil=2011&p_dil=1&desformat=html Büyükşehir belediyeleri ve bağlı belediyelerin nüfusları - 2011]</ref> و دانيشتووى گشتى ميترۆپۆليتان ده‌گاته‌ دوو مليۆن كه‌س.
==مێژوو==
مێژووى شارى بورسا ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ رۆژگارى بيزه‌نتيه‌كانه‌وه و پێشتر سه‌ر به‌ شارى كيه‌س بووه‌.‌ ساڵى 202 پ ز كاتێك (شا پروساى يه‌كه‌م)كراوه‌ به‌ شاى (مه‌مله‌كه‌تى بيثينيا) بنياتى ئه‌م شاره‌ى داناوه‌ و ناوى لێناوه‌ ((پرووسا/ به‌ يونانى : Προῦσα - 'Prusa'')و يه‌كێك له‌ شاره‌ بوژاوه‌كانى رۆژگارى [[رۆما|رۆمان]] و بێزه‌نتيه‌كان بووه‌. كه‌ [[عوسمانی|عوسمانيه‌كان]] ده‌ڤه‌ره‌كه‌يان داگيركرد ساڵى 1326ز كرا به‌ پێته‌ختى ده‌وڵه‌تى عوسمانى و به‌ شارى خداوندكار (Hüdavendigar) يان خوندكار ده‌ناسرا واته (ديارىى خداوندگار) ياخود شارى سولتان (خوندكار وشه‌يه‌كى فارسيه‌و ئه‌وسا ناسناوى سولتانه‌كانى عوسمانى بوو). ئه‌م شاره‌ له‌ به‌ر سه‌وزايي ده‌وروبه‌رى به‌ بورساى سه‌وزيش ده‌ناسرێت كه‌ به‌‌ توركى پێى ده‌گوترێت: يه‌شيل بورسا . ساڵى 1478 دانيشتووانى بورسا نزيكه‌ى 45 هه‌زار كه‌س ده‌بوون. پاش داگيركردنى [[ئه‌ستانبول]]ى پێته‌ختى بێزه‌نته‌كان‌ له‌لايه‌ن سو‌لتان محمد فاتحه‌وه‌ سالى 1456ز بورسا تايبه‌تمه‌ندى خۆى هه‌ر هه‌بوو له‌لايه‌ن خانه‌اده‌ى سولتانه‌كانى عوسمانلى . ئێستاش نێژگه‌ ته‌رمى چه‌ندين سولتانى گه‌وره‌ى عوسماني له‌ سه‌ر شاخى ئولوداخ ماون‌.
ھێڵی ٥٨:
بورسا ئه‌مڕۆ له‌ شاره‌ بوژاوه‌كانى توركيايه‌, له‌ رووى پيشه‌سازى و دارايى و گه‌شتياريه‌وه‌. شه‌ڕى كورد و حكومه‌تى توركيا زۆر خانه‌واده‌ى كوردى ناچاركردووه‌ بۆ دوور كه‌وتنه‌وه‌ له‌ شه‌ر په‌نا به‌رنه‌ به‌ر نيشته‌جێ بوون له‌ بورسا. پێشتريش بورسا په‌ناگه‌ى هه‌زاره‌ها خانه‌واده‌ى ئه‌لبان بووه‌ كه‌ له‌ سه‌ده‌ى نۆزده‌هه‌مه‌وه‌ لێ نيشته‌جێ بوون موسڵمانه‌كانى بولگارياش كه‌ له‌ ژێر فشارى ده‌وڵه‌تى بولگاريا له‌ سه‌رده‌مى تيۆدۆر جيڤكۆڤ 1940-1990 و شه‌ره‌كانى به‌لكان ئاواره‌ببون هه‌ر له‌ بورسا نيشته‌جێكران ئه‌مانه‌ ژماره‌يان له‌ 150 هه‌زار كه‌س زياتر بوو. <ref>Eminov, Ali, ''Turks and Other Muslim Minorities in Bulgaria'', New York, Routledge, 1997, Hoepken, W., "Modernnisierung und Nationalismus: Sizialgeschichtliche Aspeckte der Bulgarischen Minder hertenpolitik gegennüber den Türken", Schönfeld, R., ed, ''Nationalitätenprobleme in Südosteuropa'', Munich, Oldenbourg, 1997, p. 255-303, Erdinç, Didar, "Bulgaristan'daki Değişim Sürecinde Türk Azınlığın Ekonomik Durumu", ''Türkler'', Ankara, 2002, s.394–400.</ref>
==ناودێرى شاره‌كه‌==
ئه‌سكه‌نده‌ر كه‌باب و لوقمى بورسا بووكه‌له‌ى قه‌راگۆز و حاجى واد و مزگه‌وته‌كانى بوورسا كه‌ نزيكه‌ 104 مزگه‌وتن و له‌وانيش مزگه‌وتى سه‌وز و ئولوجامع (مزگه‌وتى گه‌وره‌گه‌وره(‌ئولوجامع) و 40گۆڕى سولتان و مه‌زارى ناسراوه‌كان له‌ دامێنى چياى مه‌زنى ( ئولوداغ/ ئولمپيوس)و نزيكه‌ى 40 مه‌دره‌سه‌ى ئايينى و 18 خانسه‌راى دێرين و 9 پردى مێژوويى و قه‌لاتى بورسا و زۆر له‌ شوێنى تر ديارترين ناسراوه‌كانى ئه‌م شاره‌ن.
 
<center>
ھێڵی ٦٦:
File:Bursa Tramvayı.jpg| هێڵى ئاسنى بورسا
File:Bursa018.jpg|جاده‌ى جمهوریه‌
File:Irgandi Koprusu.jpg|پردى ئه‌رگاندىئيرگاندى
File:Bursa Kalesi 1.jpg|قه‌لاى بورسا
File:Bursa 7046.jpg|بازارى درێژى بورسا