فریدریش ئێنگڵس: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

لە بێڕمن لە ئەڵمانیا لە خێزانێکی بە ڕەسەن جوولەکە لە ساڵی ١٨٢٠ز لەدایک بوو کوڕی كارخانه‌دارێكی ده‌وڵه‌مه‌ندی قوماشسازیی شاری بێرمان بوو. سه‌رده‌می ئه‌وسه‌رده‌مێكی ئاڵۆزی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابووری بوو كه‌ بوو به‌ هۆی بزۆێنه‌ره‌ی بیروباوه‌ری تازه‌، زانست، تیۆری و ئیسمه‌كان ،به‌ر له‌وه‌ی چاوی به‌ به‌رێوه‌به‌ری ڕۆژنامه‌ی رادیكاڵی Neue Rheinsche واته‌ “خاخامی كۆمنیستان” مۆسێز هێس (Moses Hess ) بكه‌وێ، هێگلیستێكی لاو بوو. ئێنگڵس له‌ ساڵی 1844١٨٤٤ – 1842١٨٤٢ له‌ مانچێستر ده‌ژیا، ئه‌و شوێنه‌ی كه‌ باوكی كارخانه‌یه‌كی لێ هه‌بوو. هه‌ر له‌وێش بوو بناغه‌ی بیری ئابووره‌ كۆمنیستێكه‌ی دره‌ێژه‌درا. ئه‌وه‌ مانچێستێر بوو ئه‌و بۆچوونه‌ی پێی نیشاندا كه‌ فاكتۆره‌ ئابوورییه‌كان له‌ مێژوودا چه‌نده‌ گرینگن و هه‌ر ئه‌وه‌ش بناغه‌ی جیهانبینی ئه‌وی پێكهێناوه‌.