ڕێنێ دێکارت: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب r2.7.2+) (ڕۆبۆت: زێدەکردنی tt:Рене Декарт
No edit summary
ھێڵی ٤٤:
 
 
'''ڕێنە دێکارت''' ( بەفەرەنسی ''ʁəne dekaʁt'' ) (لەدایکبوون [[١٥٩٦]]- کۆچی‌دوایی [[١٦٥٠]]) [[فەیلەسووف]]، [[بیرکار]] و شارەزای [[فیزیک]] و [[نووسەر]]ی خەڵکی [[فەڕەنسا]] بوو کە زۆرتری تەمەنی لە [[وڵاتە یەکگرتووکانی نێزرلاند]] ([[هۆڵەندا]]) ڕابوارد. نازناوی «''باوکی فەلسەفەی نوێی''» پێ‌درا و زۆرینەی گەشەی [[فەلسەفەی ڕۆژئاوایی]] کە لە ڕۆژگاری ئەمڕۆشدا دەیبینین، درێژەی نووسراوەکان و بیرەوەریەکانی ئەوە. بە تایبەت کتێبی «''بیرکردنەوەڕامانگەلێک لەسەرلە یەکەمینفەلسەفەی فەلسەفەئەولادا''» ئێستاکەش وەک بەشی سەرەکی خوێندن لە [[زانکۆ]]کانی [[فەلسەفە]] بەکاردێت. کاریگەریی دێکارت لەسەر [[بیرکاری]] و [[ماتماتیک]] بە ڕوونی دیاره؛ [[سیستەمی کووردیناتی دێکارت]] (بە [[ئینگلیزی]]: ''Cartesian coordinate system'' - بە [[فارسی]]: ''سیستم مختصات دکارتی'') ڕێگە دەدات شێوە هەندەسییەکان لەسەر هاوکێشە جەبرییەکان بەیان بکرێن. دێکارت وەک باوکی [[هەندەسەی شیکاری]] ناسراوە. هەروا دێکارت بە یەکێک لە ئەندامانی [[شۆڕشی زانستیی]] دەزانن.
 
لە زۆربەی بابەتەکاندا، ڕوانگەی دێکارت جیاوازبوو لە پێشینیانی خۆی. لە «''ئارەزووی ڕۆح''» لە نووسراوەیەکی نوێی پێشوو، ئەوەی ئەمڕۆ بە ناوی هەست و سۆز دەیناسین، ئەوندە بەرز ڕوانیویەتی کە خۆی لە سەربابەتی دا دەڵی: «وەک ئەوەی پێش ئەمە کەسی دیکە هیچی لەسەر نەوتووە». زۆرێک لە بەشەکانی [[فەلسەفەی دێکارت]] کەڵکی لە [[سیستەمی فەلسەفی ئەرەستوو]] وەرگرتووە و بە شێوەیەک، زیندوو کردنەوەی [[ستۆیسیزم]]ی سەدەی ١٦ی زایینی و [[فەیلەسووف]]انی وەک [[سەنت ئاگۆستین]] بووە. لە [[فەلسەفەی سرووشتیی]]دا لەگەل خوێندنگاکانی ئەو سەردەم لەسەر دوو خاڵی گەورە جیاوازی هەبوو: یەکەم دژ بە شیکردنوەی [[ماتێریاڵ]] بوو بە [[مادە]] و [[شێوە]]، دووهەم: دژی هەرجۆرە داخوازییەکی کۆتایی بوو؛ چ ئیلاهی چ سرووشتی. لە [[ئایینناسی]]دا لەسەر تاک‌بوونی دەسەڵاتداری [[خودا]] بۆ کردەوەی خولقاندن سوور بوو .