ئەستێرە: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب r2.6.4) (ڕۆبۆت: زێدەکردنی chy:Hotohke
ب r2.7.3) (ڕۆبۆت: زێدەکردنی lez:Гъед؛ دەستکاریی جوانکاری
ھێڵی ٢:
'''ئەستێرە''' (بە [[ئینگلیزی]]: ''Star'') لە مانا بەربڵاوەکەیدا ھەر تەنێکی ئاسمانی ئەگرێتەوە کە بە [[شەو]] لە ئاسماندا ئەبینرێ ، جگە لە [[مانگ]] ، ھەروەھا ئەستێرە گەرۆکەکانیش ئەگرێتەوە ئەو ھەسارانەی کە خۆیان [[تیشک]] دار نین ، لە گەردوونناسیشدا مەبەست لە ئەستێرە : ھەر تۆپەڵەیێکی گازی ڕووناک کەرەوەیە ، کە خاوەنی گەرمیێکی پلە بەرزبێت . لە مانا گەردوونیەکەشدا ،بە ئەستێرە ئەوترێ ئەستێرەی چەسپاو ، چونکە لە کۆندا ، وا گریمانە ئەکرا کە [[ھەسارە]]کان چەسپاو و جێگیرن لە ئاسماندا ، بە پێچەوانەی [[ئەستێرەی گەڕۆک]] . ھەروەھا [[خۆر]]یش بە ئەستێرە ئەژمێردرێ ، چونکە ئەستێرەکان لە قەبارە و گەورەییدا جیاوازن و لە [[گەردوون]]یشدا ئەستێرەی وا ھەن کە لە [[خۆر]] بچووکترن و ھی واش ھەن کە زۆر لە [[خۆر]] گەورەترن بۆیە خۆریش ئەستێرەێکە لە نێوان بلیۆنەھا ئەستێرە لە نێو کەشکەشان و [[گەردوون]] بە گشتی .
 
== قۆناغ و گه‌شه‌سه‌ندنىگەشەسەندنی ئەستێرەکان ئه‌ستێره‌كان==
[[پەڕگە:Crab Nebula.jpg|ڕاست|200px|وێنۆک|وێنەی کرام نێبولا کە بریتییە لە پاشماوەی تەقینەوەی ئەستێرە گەڕۆکەکان]]
 
ھێڵی ٨:
 
'''ئەستێرە''' بە زۆر قۆناغ تێئەپەرێت ، بەر لەوەی کە لە ناوبچێ ، یان بتەقێتەوە ئەڵێن کە نزیکەی ٧٠%ی بەرگی گازی [[خۆر]] پێک
ھاتووە لە [[ھایدرۆجین]] و ٣٠% لە [[ھیلیۆم]] ، بەڵام لە ناخی خۆردا ئەم ڕێژەیە ئاوەژوو ئەبێتەوە . زانایان وای بۆ ئەچن کە [[ھایدرۆجین]] لە ناخیدا ڕووبەڕووی پەستان و تەوژمی بەرز ئەبێتەوە ، کە دەبێتە ھۆی جیابوونەوەی [[ئەلیکترۆن]] لە ناوکەکانیان ، کەوا لە [[ھایدرۆجین]] ئەکات ، تەنھا لە ناوک پێکبێت و ناوکی ھایدرۆجینەکەش ئەگۆڕدرێ بۆ ناوکی [[ھیلیۆم]] ، کە ناو ئەنرێ بە (''combution'') ،وە ئەم ھێزەش کە لە گۆڕانەکەدا دروست ئەبێت ، ئەگواسترێتەوە بۆ ڕووی سەرەوە ، بە دوو ڕێگا یەکێکیان ئەمێنێتەوە ملیۆنەھا ساڵ ئەوەی تریشیان خێراترە ،ھێزە دروست بووە کەش لە گۆڕانەکە لە نگەری ھێزە گەورەکەی [[خۆر]]ە ، و خۆریش بەردەوام ھایدرۆجینەکە بەکارئەبات تا ئەوکاتەی ھیچ لە ئەمبارەکەدا نامێنێ ، لەگەڵ ئەمەش کە لە ناخیش دا پشت ئەبەسترێ بە ئەمباری ڕووی سەرەوە لە کردارەکەدا ، چونکە بە نەمانی ئەمبارکراوەکە [[خۆر]] دەست ئەکا بەدرێژ بوونەوە ، لەژێردەستی ھێزی کێشکردن ، گەورەئەبێ تا [[عەتارد]] و [[زوھرا]] و [[زەوی]] ئەسوتێنێ تا ئەگاتە [[مەریخ]] و پاشان [[سپی]] ئەبێتەوە ، و ڕووناکیەکەی دەرئەچێ تا ئەو کاتەی ئەکوژێتەوە و لە ناوئەچێ بۆ ھەتا ھەتایە ئەمە قسەی زانایانە بەڵام ھەموو ئەستێرەێکی بچووک یان وەک [[خۆر]] ھەمان قۆناغ و گەشەسەندنی ئەبێ تەنھا ئەستێرە گەڕۆکەکان نەبێ ، کە ئەتەقێنەوە بەمەی کە پێی ئەوترێ (''supernova'') دەرئەنجامی ئەم تەقینەوانەش لە ئەستێرەیێکەوە بۆ ئەستێرەیێکی تر ئەگۆڕدرێ ، ئەستێرەی وا ھەیە ئەمێنێتەوە و ھی واش ھەیە ئەبێتە دەلاقە و شتێکی ڕەش یان ئەبێتە ئەستێرەیێکی تر سەر لەنوێ.
 
 
 
 
== سەرچاوە ==
* [http://en.wikipedia.org ویکیپێدیای ئینگلیزی]
* [http://www.rengar.com ماڵپەڕی ڕەنگار]
 
[[پۆل:گەردوون]]
ھێڵی ٩٢:
[[lad:Estreya]]
[[lb:Stär]]
[[lez:Гъед]]
[[lmo:Stela]]
[[ln:Monzɔ́tɔ mwa mɔ̌tɔ]]