عەرەبستانی سعوودی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان
ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
ب r2.7.1) (ڕۆبۆت: چاکسازیی ar:السعودية, lez:Сауди Арабистан |
Xqbot (لێدوان | بەشدارییەکان) ب r2.7.2) (ڕۆبۆت: لابردنی as:চৌদি আৰব؛ دەستکاریی جوانکاری |
||
ھێڵی ٥٣:
عهرهبستانی سعودی یهکێکه له وڵاته ئایینی وداخراوهکانی [[ڕۆژهەڵاتی ناوهڕاست]]، سهردهمانێک پاشایهتییهکی دواکهوتو بوو له قوژبنی بیابانێکی چۆڵ و هۆڵدا، بهڵام ئێستاکه لهسایهی سامانی زۆر و زهبهنی نهوتهوه بوهته یهکێک له وڵاته دهوڵهمهندهکانی جیهان. جگه له نهوت ئایینی [[ئیسلام]] و ههبونی ماڵی خوا و مهزاره پیرۆزهکان لهو وڵاته بوهتهخێر و بهرهکهت و بهسهر سعودییهکاندا رژاوه. ساڵانه ملیۆنان مرۆڤی موسڵمان له نهتهوه و ولاته جیاوازهکانهوه روودهکهنه عهرهبستان و ئهمهش واتای قازانجی گهورهیهکی ئابوریی و سیاسییه بۆ ئهو وڵاته.
== مێژوو ==
ناوی عهرهبستانی سعودی له بنهماڵهی سعودهوه وهرگیراوه که لهسهدهی 18 دا دهسهڵاتیان گرته دهست. حیجاز که شوینی لهدایک بونی حهزرهتی [[محهمهد]]ه، بهلانکهی [[ئیسلام]] دهژمێردرێ و بهشێکه له عهرهبستای سعودی.ئهمهو پشتگیری کردنی بنهماڵهی سعود له تێگهیشتنێکی توندڕهوانه له ئایینی [[ئیسلام]] ، وایکردوه عهرهبستان سیمایهکی زهقی ئایینی به خۆوه بگرێ. [[شا عهبدولعهزیز]] ناسراو به شێری نهجد دوای ئهوهی حیجازی لهژێر دهسهڵاتی بنهماڵهی هاشمی دهرهێنا، له ساڵی 1923 دا وڵاتێکی یهکگرتووی له سهر ناوی بنهماڵهکهی خۆی دامهزراند.له دوای مردنی ئهو له ساڵی ١٩٥٣ ، یهک له دوای یهک کوڕهکانی شوێنی ئهویان گرتهوه.
== دۆخی سیاسی ==
دهسهڵاتی تاک لایهنهی بنهماڵهی سعود بووه هۆیهک تا حاکمه یهک لهدوایهکهکانیی، بتوانن به درێژایی سهدهی بیست تهرکیزێکی زیاتر بخهنه سهر ئاوهدانکردنهوهو بهرهپێش بردنی عهرهبستانی سعودی.
بهرژهوهندی ئهم بنهماڵهیه وای دهخواست تا هێمنی لهناوچهکهدا سهقامگیر بێت و هێزه رادیکاڵهکان سهرکوت بکرێن، ههر بۆیه له پاش شهڕی یهکهمی کهنداو بهرپرسانی سعودیە پێشوازییان له مانهوهی هێزهکانی [[ئهمریکا]] کرد له وڵاتهکهیاندا. پێدهچێت بهگژداچونی توندی دژبهرهکان هۆکارێک بوبێ بۆ دهرکهوتن وبههێزبونی گروپه بهرههڵستکارهکانی وهک [[قاعیده]] به سهرکردایهتی [[ئوسامه بن لادن]].
ھێڵی ٦٥:
بهرێوهچونی ههڵبژاردنه ههرێمیهکانی ساڵی ٢٠٠٥ وهک یهکهم نموونهی دیموکراسییهکی سنوردار دهژمێردرێت لهو وڵاتهدا. بهڵام هێشتا رێگه بهههبونی پارت و ریکخراوی سیاسی و چالاکی سیاسی نادرێت لهو وڵاتهدا.لهبهر ئهوهش تهنیا چهن کهسێک ئهویش لهدهرهوهی وڵات لهم بوارهدا چالاکن وئهو کهسانهش که له ناوهوه به ئاشکرا داوای چاکسازی دهکهن مهترسی گرتنیان لهسهره.
== ئابووری ==
سعودیە ئابوورییەکی بەهێزی هەیە کە بەشێوەیەکی گشتی پشتی بە ناردنەدەرەوەی نەوت بەستووە، سعودیە خاوهنی ٢٥% پاشکهوتیی نهوتی جیهانهو رۆژانه دە ملیۆن بهرمیل نهوت بهرههم دههێنی، ههناردهی سهرهکی نهوت وغازی سروشتی و دانهوێڵهیه.
== ڕێبهرانی سیاسی ==
سهرۆکی وڵات و سهرۆکی حکومهت: مهلیک عهبدوڵا کوری عهبدولعهزیزه. عهرهبستان لهساڵی ١٩٢٣وه لهلایهن بنهماڵهی سعودهوه بهڕێوه دهبرێ. [[شا عهبدوڵا]] له ساڵی ٢٠٠٥ جێگهی زڕبراکهی خۆی واته [[شا فههد]]ی گرتهوه که ههر لهو ساڵه دا کۆچی دوایی کردبو.
[[شا عهبدوڵا]] لهساڵی ١٩٢٤ له دایک بوهو له سهر دابونهریتی رهسهن و کۆنی عهرهب پهروهرده کراوه و هۆگری شێوازی ژیان و نهریته عهشایهرییهکانه و باس لهوه دهکرێ کات وساتێکی زۆر له سارا و بیابان بهسهردهبات.
ھێڵی ٧٨:
وهزیری ناوخۆ ئهو ولاتهش بهدهستی شازادهیهکیتری بنهماڵهی سعودهوهیه بهناوی [[نایف کوڕی عهبدولعهزیز]]
== راگهیاندنهکان ==
له گهڵ ئهوهدا که سعودیە له پێشهنگهکانی بواری کاناڵه ئاسمانیه پان [[عهرهب]]یهکانه، بهڵام راگهیاندنی ئهم وڵاته زۆر به وردی چاودێری دهکرێ. رێگه به هیچ جۆره رهخنهیهک نادرێت لهبنهماکانی ئایین یان له سهر دهسهڵات و بنهماڵهی سعود.
لهساڵی ٢٠٠٣ راگهیاندنی ئهم وڵاته کهش و ههوایێکی تارادهیهک کراوهی به خۆوه بینی و ههندێ بابهت که پیشتر قهدهغه بوون بڵاودهکرانهوه. رهنگه ئهم پێشکهوتنه رێژهییهش لهبهر روداوهکانی ١١ سێپتهمبر و مهترسی سهرههڵدانی تیرۆرزمی ناوخۆیی بوبێ.
ھێڵی ٩٧:
تهلهفزیۆنی سعودی تی ڤی و رادیۆی سعودی رادیۆ وههواڵنێری دهوڵهتی سعودیەش لهو ولاته چالاکییان ههیه.
== زانیاری گشتی ==
* زمانی ڕەسمی: عهرهبی
ھێڵی ١٠٦:
*کۆدی تهلهفۆنهکهیشی:966+
== سەرچاوە ==
ماڵپەڕی ڕادیۆی نەوا [http://radionawa.com/Detail.aspx?id=26215&LinkID=74]
ھێڵی ١٢٣:
[[arc:ܣܥܘܕܝܐ]]
[[arz:المملكه العربيه السعوديه]]
[[ast:Arabia Saudita]]
[[av:СагIудиязул ГIарабия]]
|