کەلار: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

{{زانیاریدانی نیشتنگە

| ناوی فەرمی = کەلار

| جۆری دابەشکراو1 = [[پارێزگا]]

| ناوی دابەشکراو1 = [[پارێزگای گەرمیان|گەرمیان]]

| دانیشتووان لە = [[٢٠٠٩]]

| جۆری دانیشتووانناسی١ = زمان و ئایین

| زانیاریی٢ دانیشتووانناسی١ = [[موسڵمان]]

| جۆری کۆدی ناوچە =

| ماڵپەڕ =

}}

 

 

==مێژوو==

===مێژووی کۆن===

 

 

 

[[File:kalar.3.jpg|thumb|rihgt|دیمەنێک لە شاری کەلار]]

 

 

 

لەکاتی راگەیاندنی بەیاننامەی یانزەی ئازارو ڕێکنەوتنی حکومەتی ناوەندی [[عێراق]] ‌و شۆڕشی کورد بەسەرکردایەتی [[مەلا مستەفا بارزانی]] لەسەر سنوری ناوچەی ئۆتۆنۆمی، سەرۆکایەتی کۆماری ئەوکاتی [[عێراق]]، بەخێرای چەند بڕیارێکی دەکرد بۆ دابڕینی شارۆچکە کوردنشینەکان لە [[پارێزگای کەرکووک]]، لەو پێناوەشدا کەلار بە مەرسومی کۆماری ژماری ١٣٧ لە ٢٨/٢/١٩٧٠ کرا بە قەزاو سەر بە [[پارێزگای کەرکووک]] بوو، بەشێکی زۆری کوردە راگوێزراوەکانی [[پارێزگای کەرکووک]] و شاری [[خانەقین]] لەشارەکە نیشتەجێ بوون.

لەدوای ھەرەسی شۆڕشی کورد لەساڵی ١٩٧٥ و زیادبوونی ژمارەی دانیشتوانی کەلار، جارێکی تر ڕژێمی بەعس بە مەرسومی کۆماری ژمارە ٦٠٨ لە ٦/١١/١٩٧٥ لەڕووی ئیدارییەوە خستیە سەر [[پارێزگای سلێمانی]]، لەکۆتایی حەفتاکاندا ژمارەی دانیشتوانی شارەکە نزیکەی ١٠٠٠٠ کەس بووە، لە کۆتایی ھەشتاکاندا بەھۆی شاڵاوەکانی [[ئەنفال]] ‌و وێرانکردنی گوندەکانی [[کوردستان]] و راگوێزرانی دانیشتوانەکەی ژمارەی دانیشتوانی کەلار زیادبوو بۆ ٢٠ تا ٢٥ ھەزار کەس.

ئێستا ژمارەی دانیشتوانی کەلار بەزیاتر لە ٢٢٦ ھەزار کەس دەخەمڵێنرێت و بەیەکێک لە قەزا گەورەکانی [[ھەرێمی کوردستان]] و عێراق دادەنرێت، ناوەندی [[ئیدارەی گەرمیان]]ە، واتە ئەو قەزا دابڕاوانەی لە لەدوای ھەرەسی شۆڕش لە کەرکوک دابڕان، وەک کەلار، [[کفری]]‌ و [[چەمچەماڵ]]. کە پێکەوە ژمارەی دانیشتوانیان زیاترە لە ٦٠٠ ھەزار کەس. نزیکەی ٩٨% دانیشتوانی کەلار کوردن، زۆرینەی ئەوانەش [[موسڵمان]]ی [[سوننی]] مەزھەبن، بەشێکیشیان [[شیعە]] مەزھەب، بەشێک لەدانیشووانەکەی لەسەر ئاینی [[کاکەیی]]ن.

 

==جوگرافیا==

 

 

{{multicol}}

* کەلاری کۆن

* ڕاپەڕین

* سیروان (گازینۆ)

{{multicol-break}}

* سەرکەوتن (حەمەی کەریم)

* پۆلیس (حەی شورتە)

* خەبات

* کوڵەجۆییەکان

* ئازادی

* نەورۆز

* حەمرین (مەتارەکە)

* گۆران (گازینۆى ئەمبەر)

{{multicol-end}}

 

==ناحیەکان==

[[پەڕگە:Kalar.png‏ |وێنۆک|چەپ|نەخشەی قەزای کەلار]]

 

 

١٤/٤/٢٠٠٩ لە ڕۆژی [[ئەنفال]]دا [[بەرھەم ئەحمەد ساڵح]] سەرۆکی [[حکومەتی ھەرێمی کوردستان]] بەردی بناغەی [[زانکۆی گەرمیان]]ی دانا، کە لەئێستا لە کۆلێژەکانی پەروەردە و پەروەردەی بنەڕەتی لەکەلار کۆلێژی ئاداب لە [[خانەقین]] پێکھاتووە.

 

==وەرزش==

[[یانەی وەرزشی شێروانە]] لەساڵی ١٩٩٢ لەلایەن کۆمەڵێک وەرزشەوانی شاری کەلارەوە دامەزرێندا، بەھۆی ئەوەی پێش راپەڕین حکومەت مۆڵەتی دامەزراندنی یانەکەی نەدابوو بە وەرزشەوانانی شارەکە.

تیپی تۆپی پێی یانەی شێروانە لەساڵانی نەوەدەکانی سەدەی رابردوو، یەکێک بوو لەیان ھەرەبەھێزەکانی [[ھەرێمی کوردستان]] و دواتریش لەناوچەکانی ژێر کۆنترۆڵی [[یەکێتی نیشتمانی کوردستان]]، ھەرچەندە ھیچ ساڵێک یانەکە نەبوو بە پالەوانی خولی یانە نایابەکان، بەڵام ھەمیشە یانەیەکی ڕکابەری بەھێزبووەو ھەمیشە لەڕیزبەندی سەرەوەی خولەکاندا بووە.

دوای ئەنجامدانی خولی سەرتاسەری یانەکانی [[ھەرێمی کوردستان]]، یانەی شێروانە بەھۆی کەمی و نەبوونی بودجەوە دابەزی بۆ خولی پلە یەکەکان، پێشتریش زۆربەی یاریزانانەکانی روویان لەیانەکانی شاری [[سلێمانی]] کردبوو، بەڵام دوای ساڵێک بە پلەی یەکەمی خولی یانە پلەیەکەکان سەرکەوتەوە بۆ خولی نایاب، کەچی دیسانەوە دابەزیەوە بۆ خولی پەلە یەکەکان.لەوەرزی ٢٠١٠-٢٠١١بووە پالەوانی خولی پلە ‌یەکی کوردستان و جاریکی تر گھڕایەوە خولی نایابی کوردستان.

 

 

==شوێنەوار==

[[File:Moza.jpg‏|thumb|rihgt|دیمەنی ناوەوەی مۆزەخانی کەلار]]

[[قەڵای شێروانە]] قەڵایەکی کۆنی مێژووییە، لەسەر تەپۆڵکەیەکی دەستکرد لەسەر [[ڕووباری سیروان]] لەشاری کەلار لەشێوەی چوار گۆشەدا بتیاتنراوە، لەباری مێژووی دروستکردنی قەڵاکەوە زانیاری ووردو ساغکراوە نییە.

رایەکی دیکەش ھەیە دەڵێت تەپۆڵکە خۆڵەکە لەلایەن [[ئەنەوشیروانی ساسانی]]یەوە بنیاتنراوەو کۆشکەکە لەلایەن حەمە پاشاوە دروستکراوە و کۆشکی زستانەی ئەو بووە.

 

====جۆگەی گاور====

 

 

==ناوداران==

 

====سیاسەت و رۆژنامەوانی====

* [[عەدنانی حەمەی مینا]]، سیاسی و فەرماندە

* [[عەدنان عوسمان]]، سیاسی و رۆژنامەوان

* [[سەردار عەبدوڵڵا]]، سیاسی و رۆژنامەوان

* [[عەدالەت عەبدوڵا]]، رۆژنامەوان

* [[دلێر گەرمیانی ]] . بانگخوازی ئیسلامی

 

====ئەدەب و رۆشنبیری====

* [[فەرھاد شاکەلی]]، ڕۆشنبیر و ئەکادیمی

* [[خەسرەو جاف]]، ڕۆشنبیر و ڕۆماننووس

* [[ئەمجەد شاکەلی]]، نووسەر

* [[ئەحمەد باوەڕ]]، نووسەر و مێژوونووس

* [[پەژار]]، شاعیر

* [[ئارام حەمەی مینا]] نووسەر

 

==سەرچاوەکان==

 

{{شارەکانی کوردستان}}

 

[[en:Kalar, Iraq]]

[[fa:کلار]]