جێنشینی پێغەمبەر محەممەد: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

زۆربەی مێژووی ئیسلامی بە شێوەی زارەکی گواستراوەتەوە تا دوای سەرھەڵدانی [[خەلافەتی عەباسی]].<ref>{{Cite book|last=یانواری|first=ڤانسینا|title=نەریتی زارەکی وەک مێژوو.|publisher=جەیمس کۆری بڵاوکەرەوە|year=١٩٨٥|isbn=978-0-85255-007-6}}</ref> بەرھەمە مێژوویییەکانی نووسەرانی دواتری موسڵمان بریتین لە ژیاننامەی نەریتی محەممەد و ئەو وەرگێڕانانەی کە دەگەڕێندرێنەوە بۆ ئەو [[سیرەی پێغەمبەر|سیرە]] و ئەدەبی فەرموودە کە زانیاری زیاتر لەسەر ژیانی محەممەد دەدەن. سەرەتاییترین سیرە (ژیاننامەی محەممەد) کە لە ژیاندا مابێت، سیرەت ڕەسوڵڵلا (ژیانی پێغەمبەری خودا)ە لەلایەن ئیبن ئیسحاقەوە. ھەرچەندە بەرھەمە ڕەسەنەکە لەدەستچووە، بەڵام بەشێکی لە کتێبەکانی [[ئیبن ھیشام]] و [[ئەلتەبەری|تەبەری]] دا ماونەتەوە. زۆرێک لە زانایان ئەم ژیاننامەیانە قبوڵ دەکەن. زانایانی ڕۆژاوایی مۆدێرن بە وریایییەوە لە مێژووە کلاسیکییەکانی ئیسلامی نزیک دەبنەوە و کەمتر لە زانایانی ئیسلامی سوننە متمانەیان بە بەرھەمی مێژوونووسانی [[خەلافەتی عەباسی|عەباسی]] ھەیە.

 

 

تاکە سەرچاوەی ھاوچەرخ کتێبی سلێم کوڕی قەیس (کیتاب السقیفە) لە نووسینی سلێم کوڕی قەیس. ئەم کۆمەڵە فەرموودە و ڕاپۆرتە مێژوویییە لە سەدەی یەکەمی ساڵنامەی ئیسلامیدا ڕووداوەکانی پەیوەست بە جێنشینی بە وردی دەگێڕێتەوە.<ref>{{Cite book|last=Sachedina|first=Abdulaziz Abdulhussein|url=https://books.google.iq/books?id=5zUIYGQT4DwC&pg=PA54&redir_esc=y|title=Islamic Messianism: The Idea of Mahdi in Twelver Shi'ism|last2=Sachedina|first2=Associate Professor of Religious Studies Abdulaziz Abdulhussein|date=1981-01-01|publisher=SUNY Press|isbn=978-0-87395-442-6|language=en}}</ref> بەڵام گومانەکان سەبارەت بە متمانەپێکراوی ئەو کۆمەڵەیە ھەبووە، ھەندێک پێیان وایە کە دروستکراوێک بوو دواتر بووە بە لەبەرچاوگرتنی ئەوەی کە زووترین باسکردنی دەقەکە تەنیا لە سەدەی یازدەھەمدا دەردەکەوێت.<ref>https://spectrum.library.concordia.ca/id/eprint/976817/</ref>