گەلانی تورک: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

ناوەڕۆکی سڕاو ناوەڕۆکی زیادکراو
←‏زمانی تورکج: درێژکردنەوەی بابەت
تاگ: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد
No edit summary
تاگەکان: بەکارھێنانی نووسەی ناستاندارد دەستکاریی مۆبایل بە وێبی مۆبایل دەستکاری کراوە دەستکاریی مۆبایلیی پێشکەوتوو
ھێڵی ٦٣:
 
'''گەلانی تورکی''' ژمارەیەکی زۆری هۆزی مەنغۆلیایان لێ دەکەوتەوەو، زمانی تورکج دانیشتوانەکانی ڕۆژئاوا و ناوەڕاست و ڕۆژهەڵات -ی باکووری ئاسیاوە پێک دێنن[٣٧][٣٨] بە پێی مێژووناسان و زمانناسان، ئەم زمانە دانیشتوانی ناوچەکانی ناوەڕاست و رۆژهەڵاتی ئاسیاوە پێ دەدوێن،[٣٩] وە لە بنەڕەتەوە لە مەنگۆلیا یان لە توڤاوە پێ ی دواینە.[٤٠][٤١] بە شێوەیەکی سەرەکی گەلانی تورکج کاری ڕاو و وکاری جووتیاریان کردووە بەڵام دواتر بوونەتە نەتەوەیەکی گەڕۆک.[٤٢]
 
== نەتەوەکان ==
{| class="wikitable sortable"
! colspan="5" |List of the modern Turkic peoples
|-
!ناو
!ژمارە
!وڵات
!ئایین
|-
|[[تورکەکانی ئەنادۆڵ]]
|٧٥،٠٠٠،٠٠٠
|{{flag|Turkey}}, {{Flag|Northern Cyprus}}
|زۆر
|-
|[[ئازەرییەکان]]
|٣١،٠٠٠،٠٠٠
|{{flag|Azerbaijan}}, {{flagcountry|داغستان}} (ڕووسیا)
| ئیسلام شیعە, سوننە، زەردەشت، بەهائی، یەهوود
|-
|[[ئۆزبەکەکان]]
|٣٠،٠٠٠،٠٠٠
|{{flag|Uzbekistan}}
|ئیسلام سوننە
|-
|[[کازاخەکان]]
|١٥،٠٠٠،٠٠٠
|{{flag|Kazakhstan}}, {{flagicon|Mongolia}} [[مەنگۆلیا]], {{flagicon|China}} [[چین]]
|ئیسلام سوننە
|-
|[[ئۆیغوور]]
|١٢،٠٠٠،٠٠٠
|{{flagicon|China}} [[چین]]
|ئیسلام سوننە، تەنگرییەت، مەسیحییەت
|-
|[[تورکمان]]
|٨،٠٠٠،٠٠٠
|{{flag|Turkmenistan}}
|ئیسلام سوننە
|-
|[[تاتارەکان]]
|٦،٠٠٠،٠٠٠
|ڕووسیا
| ئیسلام سوننە, مەسیحییەت
|-
|[[قرغیزەکان]]
|٦،٠٠٠،٠٠٠
|{{flag|Kyrgyzstan}}, {{flagicon|China}} چین
|ئیسلام سوننە
|-
|بەشکیرەکان
|١،٧٠٠،٠٠٠
|ڕووسیا
|ئیسلام سوننە
|-
|[[چوڤاشەکان]]
|١،٥٠٠،٠٠٠
|ڕووسیا
|مەسیحییەت, تەنگرییەت
|-
|تورکەکانی خۆراسان
|١،٠٠٠،٠٠٠
| rowspan="2" |ئێران
|ئیسلام شیعە
|-
|قەشقایی
|٩٥٠،٠٠٠
|ئیسلام شیعە
|-
|قەرەقەڵپاق
|٨٠٠،٠٠٠
|ئۆزبەکستان
|ئیسلام سوننە
|-
|کومیکەکان
|٥٢٠،٠٠٠
|ڕووسیا
|ئیسلام سوننە
|-
|تاتارەکانی کریمیا
|٥٠٠،٠٠٠
|[[کریمیا]]
|ئیسلام سوننە
|-
|یاکووتەکان
|٤٨٠،٠٠٠
|ڕووسیا
|مەسیحییەت, تەنگرییەت
|-
|قەرەچایەکان
|٣٥٠،٠٠٠
|ڕووسیا
|ئیسلام سونمە
|-
|تووڤانەکان
|٢٧٥،٠٠٠
|ڕووسیا
|بودیزم, تەنگرییەت
|-
|[[گاگائوزەکان]]
|١٢٦،٠٠٠
|[[مۆلدۆڤا]]
|مەسیحییەت
|-
|بەلقارەکان
|١١٢،٠٠٠
|ڕووسیا
|ئیسلام سوننە
|-
|نۆگائیان
|١١٠،٠٠٠
|ڕووسیا
|ئیسلام سوننە
|-
|سالارەکان
|١٠٤،٠٠٠
|چین
|ئیسلام سوننە, بودیزم
|-
|خاکاسەکان
|٧٥،٠٠٠
|ڕووسیا
|مەسیحییەت, تەنگرییەت
|-
|ئاڵتائیان
|٧٤،٠٠٠
|ڕووسیا
|[[بورخانییەت]], تەنگرییەت, مەسیحییەت
|-
|ئەینووەکان
|٦٠،٠٠٠
| rowspan="2" |چین
|عەلەوی
|-
|خەلەجەکان
|٤٢،٠٠٠
|شیعە
|-
|یووگەرەکان
|١٣،٠٠٠
|چین
|بودیزم، تەنگرییەت
|-
|دۆڵگانەکان
|١٣،٠٠٠
|ڕووسیا
|تەنگرییەت, مەسیحییەت
|-
|قەرەئییەکان
|٢،٠٠٠
|یەهوودییەت
|-
|قیریمچاقەکان
|١،٠٠٠
|یەهوودییەت
|}
==زمانی تورکج==
نازناوی تورک لە نێو نەتەوەکان(بە ئینگلیزی: ''گەلانی تورکج''، بە ئیغووری: ''تورك''، تورک بە کۆمەڵێک لە گرووپە ڕەگەزییەکان دەگوترێت کە لە باکوور، ڕۆژھەڵات، ڕۆژئاوا و ناوەندی [[ئاسیا]]دا دەژین. تورکەکان بە یەکێک لە زمانە [[زمانە تورکییەکان|تورکییەکان]] قسە دەکەن. هەندێک لە دیارترین گرووپە سەردەمیەکانی زمانی تورکی بریتین لە گەلانی: ئاڵتای، ئازەربایجان، خەڵکی چۆڤاش، گەلی گاگاوز، کازاخەکان، خەڵکی قرگستان، تورکمانەکان، تورکەکان، توڤانەکان، یغورییەکان، ئوزبێکان و یاقووتەکان.