خزمگەریەتی: جیاوازیی نێوان پێداچوونەوەکان

 

وشە ئینگلیزیەکەى (Nepotism) بنەڕەتەکەى لاتینیە و لە وشەى Nepos وەرگیراوە کە ماناى منداڵى برا یان خوشک دەگەیەنێت لە چەرخە ناوەراستەکاندا کە ھەندێک لە پاپاکان و قەشە کاپۆلیکیەکان کە پەیمانى رەبەن بوونیان لەسەر خۆیاندابوو منداڵە نا شەرعیەکانى خۆیان بەخێودەکرت بەو پاساوەى کە ئەمانە منداڵى خوشک یان برایانان و لە ماڵەکردنیشدا پیشینەیان پێدەدان لەسەر خەڵکانى تر. و ھەندێک لە پاپاکان لەو جۆرە منداڵە نا شەرعیانەى خۆیان یان منداڵە خزمەکانیان گەیشتن بە پلەى کاردینالى. و زۆربەى جار ئەم جۆرە دامەزراندنانە بۆ دامەزراندنى شتێک کە لە " خانەوادە پاشاییەکان" دەچوو دەستیان بەسەر کورسى پاشایەتیدا دەگرت. بۆ نمونە پاپا کلیستۆسى سێەم لە خانەوادەى بۆرجیا دوو لە کوڕەبراکانى خۆى وەک کاردینالیە دامەزراند یەکێکیان بریتى بوو لە رۆدیرگ کە ئەویش پێگەکەى خۆى وەک کاردینال دواتر بەکارھێنا بۆ گەیشتن بە پاپایەتى, و بوو بە پاپا ئەلکسەندر ى شەشەم. وا رێکەوت کە ئەلکسەندەر- کە یەکێک لە ھەرە گەندەڵترین پاپاکان بوو—پلەى کاردیناڵى بەبراى دڵبەندەکەى خۆیدا کە ئەلیساندرۆ فارنیە: کە پلەوپایەى فارنیەش بەرزدەبێتەوە دوایى دەبێت بە پاپا پۆلى سێەم. پۆلیش بە ھەمان شێوە خەریکى خزمگەریەتى بوو کە بۆنمونە دوو لە منداڵە خوشکەکانى (کە تەمەنیان 14 و 16 ساڵان بوو) وەک کاردیناڵ دامەزراند. و ئەم پیادەکردنە لەوکاتە کۆتایى پێھات کە پاپا ئەنوسنت فەرمایشتێکى پاپایى دەرکرد بە قەدەغەکردنى ئەم جۆرە کارانە لەساڵى 1692. ئەم بڕیارە پاپاییە بۆ ھەموو پاپایەک لە ھەموو سەردەمێک قەدەغەى کرد کە زەوى و خانووبەرە و پلەوپایە و قازانجە داراییەکان نابێت بە ھیچ لە خزمەکانى خۆى بدات بێجگە لە یەک خزم نەبێت کە شیاو لێھاتووى ئەوەبێت ئەو پەڕى ببێتە کاردیناڵ.

 

 

و لە رۆمانیا زاراوەى "پەیوەندى" بەربڵاوە بۆ ناونانى خزمگەریەتى کە رێگە بە مرۆڤدەدات کارێک بەدەستبھێنێت بە ھۆیەوە. ھەرچى وشەى (Nepot) ە لە زمانى رۆمانیدا ماناى کوڕى برا یان کوڕى خوشک دەگەیەنێت. و لەماوەى فەرمانڕەوایى کۆمۆنیستى خزمگەریەتى تاکە رێگە بوو بۆ بەدەستھێنانى کارێکى باش بە مووچەیەکى سەرنجراکێش.

ئەو دەستەواژەى کە لە شانشینى یەکگرتووى بەریتانیا بەکاردەھێنرێت بۆ گوزارشتکردن لە خزمگەریەتى بریتیە لە " بۆب مامى خۆتە". بنەرەتى ئەو وتەیەش بۆ ئەو کاتە دەگەرێتەوە کە روبرت سیسل دوک سالزبرى سەرۆکى وەزیران بوو و کورە براکەى خۆى ارسەر بەلفۆر لە پلەیەکى بەرز دامەزراند. ئەم دەستەواژەیە لە بنەڕەتدا وەک گاڵتەجاڕى بە خزمگەریەتى بەکاردەھێنرا بەڵام ئێستا ماناکەى بریتیە "ھیچ کێشەیەک نیە" یان " ھەموو شتێک تەواو کراوە" وەک لەو رستەیە " پلاکە کارەباییەکە بخەرە ناوى و پەنجە بە دوگمەکە بنىَ ئیتر بۆب مامى خۆتە."

 

 

[[ar:محسوبية]]

[[ja:縁故主義]]

[[ko:네포티즘]]

[[ms:Nepotisme]]

[[nl:Nepotisme]]